داواى لێبوردن و گەردن ئازادى بۆچى؟!
4/19/2023 12:01:00 PM
ئەحمەد حەمە ساڵح
لە پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان،ڕەوشە سیاسى و کایە کارگێڕیەکاندا،ڕۆژانە
و تایبەتتر لە بۆنە ویادە ئاینى،نیشتیمانى وجیهانیەکاندا، لەبازنەکانى پێکەوەیى و
بەناویەکترقبوڵکردندا،لاى زۆرینەیەک بەڕاستگۆییەکى کەم ئاگایانە یان ڕووکەشیانەى
ناچاریانە یان چەواشەکاریانەى پۆپۆلیستانە،بوسەلماندنى
بەهاى پیرۆزیەکان و نرخى شکۆداریەکانى خەڵک وخاک،ووشەکانى پیرۆزە ،گەردن ئازادى،داواى
لێبوردن،هاوشادى و هاوخەمى،بۆ متمانە و نواندنى دڵسۆزى دەوترێن و بەکاردەهێنرێن،لەو
کاتانەدا کە ئەو ووشانە پەیوەست وپێویستن بۆ ووتن،ئەوا پێویستترە،کە بە کردار،ڕاستگۆیانە
و بەردەوامیانە بوترێن،تا بایەخدارانە لە پێکەکانى مرۆڤایەتیدا،کە
سادەیی،لێبووردەیی و بەخشندەییە جێى خۆیان بگرن.
لەکۆى کایەکانى ژیاندا،ئێمە تائیستابە ڕێژەیەکى بەرزى
ئومێدبەخشانە،لەپێگەى شکۆداریەتى مرۆڤ ونرخ و بەها پیرۆزەکانەوە ،لەبازنەى هاوڵاتیبونەوە،لە
ڕەخنەى بنیادنەرانە،بەرژەوەندى گشتى،گەردن ئازادى وداواى لێبوردن،تێنەگەیشتووین یان
زۆر باش حاڵى نەبووین،هەر بۆیە لەم دوو یادە نیشتیمانی و ئاینیەى ئەم مانگەدا ،کە خەمبارى
ئەنفال و شادى جەژنە، بە پێویستم زانى لە دوو تێڕوانینەوە شرۆڤەیەکى بنیادنەرانە بکەین،
تێڕوانینى یەکەم
کاتێک لە هەر کایە و بوارێکى ژیاندا،تاکەکان یان گروپەکان
یان حکومەت،بەسوودگەیاندن و چاودێرى کردن،بۆ شکۆداربوونى خەڵک ،هەست،توانا،زانیارى
و پێداویستیەکان،بۆ پەروەردەکردن،خۆشگوزەرانى،سەلامەتى،هاوکارى کردن و ڕزگاریکردن لە
ناڕەحەتیەکان، هیلاکى جەستەى و ماندوبونى ڕۆح پێشکەش دەکەن،ئا لەو حاڵەتانەدا،دەستخۆشى،داواى
لێبوردن،سوپاسگوزارى و پێزانین، پێدانەوەى پاداشتن،هەروەها بەئاشکرا یان نەهێنى لە
کاتەکانى باسکردن وگلەیى کردندا،ئەگەر بۆ ئەوە بێت کە راستیەکان و باشیەکانى کەسێک
یان گروپێک بە نمونە بهێنرێتەوە، یان کار بۆ ڕاستکردنەوەى ڕەخنە و هەڵەکان بکرێت،لەم
حاڵەتانەشدا کە دەستخۆشى و بیرهێنانەوە وڕاستکردنەوەیە داواى لێبوردن وگەردن ئازادى
پێویستن.
تێڕوانینى دوەم
ئەگەر باس و خواستەکان بچنە خانەى ناوزەڕاندن،بوختانکردن،تۆمەت
هەڵبەستن،درۆکردن و شکاندنەوە،ئا لەو کاتانەدا داواى لێبوردن وگەردن ئازادى پێویست
و مەرجدارە، پێویستە بۆ ڕاستکردنەوە و پێدانەوەى حەقێک،کە سڕینەوەى لەکەدارکردن و
گەڕاندنەوەى ناوبانگى باش و هێنانەوەى متمانەیە. مەرجداریشە،بە ئەوەى کە هەڵەى
لەکەدارکردن و بریندارکردن و شکاندن جارێکى تر دووبارە نەکرێنەوە، نمونە لە کایەى
کارگێڕی و سیاسیەکاندا،پێویستە حکومەت لە ژێر چەترى چەمکى هاوڵاتیبوندا، هۆکارەکانى
خۆشگوزەرانى دابین بکا،یاسا سەروەربکا و گەندەڵى بنەبڕبکات،واتا بەکردار حیزب و حکومەت
لە بازنەى بەدامەزراوەى بووندا شکۆدارى خاک و خەڵک بپارێزن،پاشان داواى بەخشین و
لێبوردن لە هەڵەکانى ڕابردوو بکەن،مەرجداریشە کە جارێکى تر ئەو گرفت و کێشە و
ئاریشانە دووبارە نەبنەوە، هەروەها لەکایە ئاینى و کۆمەڵایەتیەکانیشدا، هەرتاکێک
ناوناوبانگى کەسێک یان گروپێک بەدرۆ و بوختان بشێوێنێ و بشکێنێت،ئەوە پێویستە،لاى
گوێگرەکانى بە ڕاستکردنەوەى هەڵەکان،کە سەلماندنى باشى،پاکى،دڵسۆزى وڕاستگۆییە،متمانە
ودڵنیایی بگەڕێنێتەوە، ،پاشان داواى لێبوردن وگەردن ئازادى بکات،مەرجداریشە بەوەى کە
جارێکى تر ئەو ناوزڕاندن و شکاندنانە دووبارە نەکرێنەوە.
تا ئێرە ئەو باسەى سەرەوە ڕوونکرنەوە بوو،لێرە بەدواقسە لەسەر
شێواندن و بەلاڕێدابردنى داواى لێبوردن وگەردن ئازادى دەگەین، ئاخر ناکرێت لە کایە
کۆمەڵایەتیەکاندا ،بەفراوانبوونى بازنەکانى (بوغز،ڕق،قین،درۆ،غەدروخیانەت) بەردەوام
دڵەکان بشکێنرێن و هەستەکان بتۆرێنرێن و ڕاستیەکان بشێوێنرێن،ودواى گەردن ئازادیش،
بچێتەوە سەر هەڵەکان،ئەوە جگە لە خود هەڵخەڵەتاندنێک هیچ شتێکى تر نیە،ئاخر هەرتاک
تاکى هەڵە و نەزانین وڕۆحیەتە سالارێتیەکانە،کە زۆر دەبن و کۆمەڵگا دەشێوێنن، پڕکردنى
تەرازوى (حق الناس و شکۆدارى مرۆڤ) چاکەو ڕاستگۆى و وازهێنانە لە هەڵەکان،کەواتە بۆ
هەر یەکەمان پێویستە وەک مرۆڤ ڕەفتاربکەین و بە جوانى و ڕیزەوە بدوێین،دە با هەمووان
چەوتیەکانى ژیانمان ڕاستبکەینەوە،پێش ئەوەى داواى لێبوردن و لێخۆشبوون و گەردن
ئازادى بکەین، با دەست و دەم و هەڵوێست پاکبین،تا بە متمانەوە پاکى وڕاستگۆیمان
پارێزەرى شکۆدارى خود و خەڵک بێت.
ئەگەر لە کایە سیاسى و پێگە حکومەتداریەکاندا،بەردەوام چەمکەکانى دیموکراسى
و هاوڵاتیبوون و دیدگا و فکرو ئایدیا و زانستە مرۆڤایەتى و نیشتیمانیەکان،لە
بازنەى حەزە سالارێتیەکاندا،بشێوێنرێن وئارەزوومەندانەوە بئاخنرێتە نێو فەرهەنگ و ڕۆشنبیرى
کۆمەڵگاوە،ئەوە لە بەها ڕەفتاریەکاندا بەدئەخلاقى و بێویژادانیەکى ترە،کە لە نیشتیمانى
ئێمەدا ،لە بازنەى ناپەروەردەیى خود و نا بەرپرسیارێتیەکانەوە تەمەنێكە ڕۆژانە بیروهۆشمان،بەشێواندنى
چەمکەکانى ژیانویستى بەلاڕێدا دەبرێت ،کە هەمووان كۆكبین لەسەر هەبوون وترسناک بوونى
کۆى کێشەوئاریشەکانى نادادى،ناڕوونى،نائارامى، نا پەروەردەیى،ناتێگەیشتن و زاڵخوازێتیەکان،
ئەوەدەگەینە ئەو خاڵە هاوبەشەى کە پێویستمان بە خود پەروەردەکردن و نوێبوونەوەى گشتیە،تا
بە هەموان و لە کۆى کایەکاندا کاریگەرى فاکتەرە ناوخۆیەکانمان کەمبکەینەوە،کە بە درێژایى
مێژوو هۆکارى زیان گەیاندنک بوون بە شکۆدارى
خەڵک و خاکمان.