لە چارەسەرکردنى قەیرانەوە، بۆ دەرئەنجامە ئەرێنییەکان؟
12/20/2022 8:42:00 AM
ئەحمەد حەمە ساڵح
لە دەستپێکدا پێویستە ئەوە بیربخەینەوە،کەلەبابەتێکى پێشتردا
بەناونیشانی،لەهەڵەچارەسەرکردنى قەیرانەکانەوە،بۆ
دەرئەنجامە نەرێنیەکان،لە بازنەکانى چەواشەکارى،کەمتەرخەمى ،بەلاڕێدابردن ،گوێپێنەدان و نەزانینەکاندا، قسەمان لەسەرئەو ڕێگاو شێوازە کۆن وکلاسیکی وهەڵانەکرد،کەساڵانێکەلە هەرێمەکەماندا پەیڕەو دەکرێن،لەو مامەڵەکردنە نانیشتیمانى ونازانستیانەوە لەگەڵ
قەیرانەکاندا، دەرئەنجامەکان نەرێنى وشکست هێنەربوون،وگەیاندیانینە ئەو ڕاستییەى کەبۆچارەسەرکردن،لە
ژێر چەترى سالارێتیەکان، وبەشێوازە کۆن و کلاسیکییەکان، نەک هەر هیچ دەرئەنجامێکى
باش و ئەرێنیان نەبوو،بەڵکو هاونیشتیمانیان زیاتر کیرۆدەى قەیرانەکان کران.
لەم
بابەتەدا،کە لەژێرچەترى چەمکى هەوڵاتیبوون،وپاراستنى بەرژەوەندیە گشتیەکان ئەدوێین،ڕێگاچارەسەریە
زانستیەکان،وگەیشتن بەدەرئەنجامەئەرێنییەکان،وکاروکردارە ئومێد بەخشە مرۆڤایەتى ونیشتیمانیەکان
ڕۆشن دەکەینەوە ،لێرەوە بۆ ڕاستکردنەوەى هەڵەکان و تێپەڕاندنى قۆنا‌غە
بەردەوامەکەى قەیرانە سروشتى و دەستکردەکان،بەئەنقەست و بێئەنقەستەکان،و چارەسەرى کێشە
و شکستە سیاسى، ئابورى،تەندروستى،پەروەردەیى،کۆمەڵایەتى و کارگێریەکان،لە خوارەوەو
لە چەند خاڵێکدا،قسە لە سەر سەرەکیترین ئەو ڕێگەو شێوازە ڕاست و دروست و نوێ و مۆدێرنانە
دەکەین،تا لە ڕێگە ڕاستەکەوە بگەیەنە دەرئەنجامە ئەرێنییەکان و لە
بازنەکانى حکومەتدارى نیشتیمانیدا،بە بیرو پلانى پسپۆران،شارەزایان،ئەزمونداران
وکاربەدەستان،زامەکانى خەڵک و خاک ساڕێژ بکرێن.
١-ڕێگەى
کارکردن بە تیم : هەوڵدان بۆ کۆنترۆڵکردن وزاڵبوون بە سەر کێشەوقەیرانەکان،بە
شێوەى کارى بەکۆمەڵ،کە کارى هەرەوەزى و بەشدارى پێکردنى هەمووانە ،لە نێوان لایەنە
فەرمى و حکومیە تایبەتمەند و ڕاهێنراوەکان،و ڕێکخراوەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى ، بەشێوەى
دابەشکردن وڕاپەڕاندنى کارەکان وسوود وەرگرتن لەگشت توانا وشارەزایى و کارامەیەکان،
ئەمەش ڕێگەى چارەسەرى هاوبەشە بۆ زاڵبوون بەسەر تەنگەژەو گرفت و قەیرانەکان،کە
تەنها لە بازنەى ڕاستگۆى،هاوخەمى، هاوسۆزى، هاوکارى و کارى پێکەوەیدا،ئومێد بۆ ئومێدبڕاوان
و شکۆى بۆ مرۆڤایەتى و ئاوەدانى بۆ نیشتیمان دەگەڕێنرێتەوە.
٢-ڕێگەى
گەمارۆدان و یەدەک:گەمارۆدانى قەیرانەکە لە سنورێکى بەرتەسک وبچوکدا،کەهەوڵدانە بۆ
تەشەنە نەکردن و فراوان نەبوون و بە خێرایى دۆزینەوەى سەرچاوەى قەیرانەکە و
دیاریکردنى خاڵە لاوازەکان وکەمتەرخەمیەکان،کەبوونە هۆى ڕوودان ،هەروەها بۆ هەر
سنور و پانتاییەکى گیرۆدە بەکاریگەریەکانى هەر قەیرانێک،پێویستە ڕێگەى یەدەک بۆ دەربازبوون
وخۆپارێزى و کەمکردنەوەى زیانەکان بدۆزرێنەوە و ڕابگەیەنرێن و کارى بۆ بکرێت،دواتر
بەردەوامى هەوڵەکان بۆ زاڵبوون بە سەر کێشەو قەیرانەکەپێویستیەکى ترە،تا لەڕێگەى
جەختکردنە سەر سەرچاوەى قەیرانەکەو چارەسەرکردنى هۆکارەکان وکەمکردنەوە و
بنەبڕکردنى کاریگاریەکان،بگەینە دەرئەنجامە ئەرێنیەکان و کۆتایى بە ڕەوشە نەخوازراوە،دژ
بە بەرژەوەندیە گشتیەکان بهێنرێت.
٣-
ڕێگەى بەتاڵکردنەوەى ناوەڕۆکى قەیرانەکە:
بێگومان
هەموو قەیرانێک،بەتایبەت قەیرانە دەستکرد و بە ئەنقەستەکان،هۆکارو کاریگەرى و
ناوەڕۆک و ئامانجێکى سیاسى،ئابوورى، کارگێڕى،زانستى،ڕۆشنبیرى،تەندروستى یاخود
کۆمەڵایەتى هەیە،هەر بۆیە پێویستە بە ئاگایی وزانیارییەوە، بۆ گەڕاندنەوەى ئارامى وپاراستنى
بەرژەوەندى گشتى قەیرانەکە بناسێنرێ، بێناسنامەکردن و بیانووهێنانەوە و خۆبەخاوەن
نەکردن وخۆلادان و خەمساردى نەنوێنرێ،بەڕاستى و بەکردار هەوڵى ئاسایکردنەوەى ڕەوشەکە
بۆ پێش ڕوودانى کێشەو قەیرانەکە بدرێت،کۆى قەیرانەکان سروشتى و دەستکردەکان، بەئەنقەست
و بێئەنقەستەکان،لەڕێڕەوى ڕوودانى سەرەکى کەکەمتەرخەمیەکانە لابدرێن ولەناوەڕۆکە
ڕاستەقینەکەى کە هۆکارى ڕوودانن خاڵى بکرێنەوە،ئەمەش بەوە دەبێت کە هەر لە
سەرەتاوە بە ویستە مرۆڤایەتى و
نیشتیمانیەکان شرۆڤەى ڕەوشە کێشەدارکان بکرێ،وبە مەترسى لە سەر هەموان بۆ ئیستا و
ئایندە لێکبدرێنەوە،تا لە کۆتایدا دەرئەنجامێکى ئەرێنى بۆ بنیاتنان و
ئاوەدانى،ژیان و خۆشگوزەرانى لێبکەوێتەوە.
وەک
لە گۆڕپانى سیاسى ناوچەى و جیهانیدا دەبینرێ، حکومەت و نەتەوە جیاوازەکان بۆ
پاراستنى بەرژەوەندیەکانیان، بەتاک یان هاوپەیمانى،قەیران بۆ نەیارە دەرەکیەکانیان
درووست دەکەن،ئێمەش بە درێژایی مێژوو لە دەرئەنجامەکانى جەنگ و دابەشکارى و داگیرکاریەکان،و
هاوکات لە ناوخۆشماندا نەبوونى سیاسەتى نیشتیمانی ومانەوەمان لە بازنەکانى
یەکترقبوڵ نەکردندا،بەدەرنەبووین و نابین لە هەڕەشە دەرەکیەکان و گرفتە ناوخۆیەکان،کە
بەردەوام کێشە و قەیرانى،سیاسى،ئابوورى،کارگێڕى،ئاینى ، تەندروستى، پەروەردەیى و
کۆمەڵایەتیان بۆ دروستکردوین،نەیارە دژ بە بەرژەوەندیە نیشتیمانیەکان،دەرەکى بن
یان ناوخۆیى،هەر بۆ خۆشیان وەک شەڕکەروهەندێ جار لەڕێگەى سەردانە دبلۆماسى و
سیاسییەکانیانەوە ،وەک ناوبژیوان و فریادڕەس و بەشێک لە چارەسەر خۆیان پیشاندەدەن،ئەم
بیرە زاڵخوازێتى و حەزە سالارێتیانە،لە شەڕ و لە ڕەوشى بە ناو ئاشتییاندا،کورد
وتەنى هەر سەرقاڵى سیاسەتى پەرتکە و زاڵبەن.
لەحکومەتدارى
نیشتیماندا،کەئەخلاقى سیاسى بوونى هەبێت،حکومەت وئەحزابى سیاسى و ڕێکخراوەکانى
کۆمەڵگاى مەدەنى لە ژێر چەترى چەمکى هەوڵاتیبوندا،خاوەن ئامانجى هاوبەشى نیشتیمانین،لەو
ڕەوشەدا بە ڕێگەى کۆکردنەوەى زانیاریەکان لە سەر ئەنجام و دەرئەنجامەکانى قەیران،وە
زانینى کەمتەرخەمیەکان وئامانج و بەرژەوەندى هێزو پاڵنەرە جیاوازەکانى بەشدار لە دروست
بوون و خوڵقاندنى قەیرانەکان ،ئەتوانرێت هەڕەشە و کاریگەریەکان نەهێڵدرێن،نەک وەک
لاى ئێمە بەداخەوە لە شاخەوە بۆ شار،هەر لە سەنگەرى شکاندنى یەکتریدا ماوینەتەوە،و
لە ئیستاشدا لە ناو یەک حکومەتى بەناونیشتیمانیدا،حکومەتدارى سالارێتى پەیڕەودەکرێ
و بەردەوام وهاو تەریب لەگەڵ فاکتەرە دەرەکیەکان درێژە بە قەیرانە کەڵکەبووەکانمان
دەدرێ،ودڵسۆزیش بۆ نیشتیمان لە حەزە سالاریەتیەکاندا لە قاڵپدرا،وبوغز و رق و قین
ویەکترقبوڵ نەکردنیش ، جێگەى هاوسۆزى و هاوکارى وکارى پێکەوەى کردۆتەوە،هەر بۆیە
تا ئیستا نەگەیشتووین و ناگەینە دەرئەنجامە ئەرێنییەکان.