خەونی ئەردۆغان و تاجی عوسمانی !
7/23/2022 10:28:00 AM
عەلی شەریف
بەلای ئەردۆغانەوە تەنها ئەو کوردانە باشن کە مردون !.
ئایا خستنە خوارەوەی فرۆکەیەکی روسی لە ساڵی ٢٠١٨ لە باکوری سوریا لەلایەن فرۆکەیەکی F16 تورکیەوە خواست و بژاردەی تورکیا بوو ؟ .
( پە کە کە ) بەدوای شوناسی نەتەوەیی و ماف و ئازادی گەلێکەوەیە ، بەڵام کێشەو بەرژەوەندی خەونی گەورەی تورکیا لەپشت چارەسەری ئەم پرسەدا نیەو بەلای سەرکردە تورکەکانەوە بە هەردوو دیوی دیدگا ئیسلامی ئیخوانی ئەردۆغانی و نەتەوەییە شۆڤینیەکان و نەژاد پەرستە راسترەوەکانەوە ،خەونی ئەوان خەونی تورکیای گەورەیە و گەڕانە بەدوای سنورەکانی پێش رێککەوتننامەی لۆزانی ١٩٢٣ .(١)
کە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی هەڵوەشێنرایەوە و دەسەڵاتی دوا سەڵتەنەی (محمدی شەشەم ) دوای تەریک کردنی لە ساڵی ١٩٢٢ بەخۆی و سنوقە پڕ گەوهەر و بەردە بەنرخ و زێرەکانیەوە بەکەشتیەکی جەنگی بەریتانی لە ئەستەنبوڵ دووریان خستەوە و بەمەش بە یەکجاری تاجی خەلافەت و ئیمپراتوریەتی سەر سەڵتەنەی عوسمانی هێنرایە خوارەوە ، لەوکاتەوە تورک خۆی لەناو شکست و گلاندا دەبینێتەوە !
لە ٢٩ی ئۆکتۆبەری ١٩٢٣ دەوڵەتی تورکیای تازە بە سەرۆکایەتی مستەفا کەمال ئەتاتورک
لەئەنقەرەی پایتەختی نوێ دوای واژۆ کردنی رێککەوتننامەی لۆزان دامەزرێنرا ، بەمەش خەلافەت و سەڵتەنی عوسمانی بەکردار چ وەک قەوارەیەکی دامەزراوەیی و سیاسی چ وەک دەستەوەژەیەک لە مەیدانی پەیوەندیە سیاسیە نێوە دەوڵەتیەکاندا بەیەکجاری سڕدرایەوە .
حکومەتی نەتەوەیی تورکی بە سەرۆکایەتی مستەفا کەمال ئەتاتورک چەندین بڕیار و چاکسازی و ئاڵوگۆری گەورەی سیاسی و کۆمەڵایەتی و دەستوری و یاسایی ئەنجامدا گرنگترینیان لەوانە :
١- لە ١٩٢٣ راگەیاندنی کۆماری تورکیا و کردنی ئەنقەرە بە پایتەخت .
٢- لە ١٩٢٤ بریاری هەڵوەشاندنەوەی پێگەو ناووناوبانگی خەلافەتی و داخستنی قوتابخانە ئایینیەکان .
٣- لە ١٩٢٥ شێوەی سەرپۆش و جلی ئاودامێن درێژی ئیسلامی گۆڕی و کردی بە شێوازی ئەوروپی( سفور ) ،هەروەها پەیڕەوی ساڵنامە و رۆژ ژمێری ئەوروپی کرد.
٤- لە ١٩٢٦ دادگا ئیسلامیەکانی داخست و یاسای نوێی سزادانی دەرکرد .
٥- لە ١٩٢٨ شێوازی نوسینی لە پیتی عەرەبی و فارسی گۆڕی بۆ ابجدی لاتینی تورکی و چەندین قوتابخانەی نیشتمانی کردەوە .
٦- لە ١٩٣٤ بۆیەکەمجار بریاری مافی دەنگ دان و خۆپاڵاوتنی ژنانی بۆ پەرلەمان دەرکرد.
٧- لە ١٩٣٧ بنەمای چەمکی عەلمانیەتی هاوشێوەی دەستوری سویسرای خستە ناو دەستوری دەوڵەت و بەمەش کۆتایی دەستوری و یاسایی بە شەریعەتی ئیسلامی وەک تاکە سەرچاوەی دەستور هێناو دەوڵەتێکی کۆماری عەلمانی نوێی راگەیاند .(٢)
سەرکردەکانی تورکیا کەیەک دوای یەک هاتونەتە سەرتەختی دەسەڵات هەرگیز رۆژێ دەستبەرداری خەونی تورکیای گەورە نەبوون !
لەدوای (رێککەوتنامەی لۆزانی ١٩٢٣ ز )تورکیا دوو جار کاری فراوانخوازی ئەنجام داوە یەکەمیان داگیرکردنی لیوای ئەسکەندرونەی سوری لەساڵی ١٩٣٩ و دوەمیان داگیرکردنی باکوری قوبرس لەساڵی ١٩٧٤ ، ئەمە جگە لە داگیرکردنی نزیکەی ٨٨٣٥کیلۆمەتر دوجا لەخاکی سوریا کە زیاتر لە ١٠٠٠ هەزار شارو شارۆچکە لەخۆدەگرێت لەناویاندا شاری ( عفرین و گرێ سپی و راس العین و باب و اعزاز و دابق و جرابلس و جندیرس وراجو شێخ الحدید) و وەلە کوردستانی باشوریش لە پارێزگای دهۆک و قەزاکانی بە قوڵایی جیا جیا هاتۆتە ناوچەکە و داگیری کردوە .(٣)
لەگەڵ گرتنە دەستی دەسەڵاتی دەوڵەتی تورکیا لەلایەن پارتی دادوگەشەپێدان ، سەرلەنوێ جارێکی تر خەونی تورکیای گەورەی هاتەوە بەرباس و بەتایبەتی دوای روداوەکانی بەهاری عەرەبی و دەستێوەردان و فراوانخوازیەکانی لە کوردستانی باشور لە عێراق و رۆژ ئاوا لە سوریا و لیبیا و هەروەها ئەردۆغان لە لە کۆنگرەی یاسای نێو دەوڵەتی لە ساڵی ٢٠١٦ دەربارەی ئەم بابەتە وتی ؛( کێشەکانی تورکیا لەسەر سنورەکانی لەئەنجامی ئەو سازشە هاتوە کە تورکیا لە رێکەوتننامەی لۆزاندا کردویەتی ) (٤).
لەلایەکی ترەوە ئەوە رێکەوت نیە کە لە هەمان بەروار و بەپێی بڕیاری قازی حکومەتەکەی کەمال ئەتاتورک لە ٢٤ی تەموزی ساڵی ١٩٢٣ مزگەوتی ئایا سۆفیا کرا بەمۆزەخانە و وەک شوێنەواریکی مێژوویی دیاریکرا و بە بڕیاری سەرۆک ئەردۆغانیش لەهەمان بەروار و لە ٢٤ی تەموزی ساڵی ٢٠٢٠ دا مۆزەخانەی بەناوبانگ و شوێنەواری مێژوویی ئایا سوفیای گۆڕیەوە بۆ مزگەوت ،
دەرکردنی مەرسومێک بۆ بەتاڵکردنەوەی مەرسومی پێشتری کەمال ئەتاتورک سەبارەت بە گۆڕینی مزگەوتی ئایا سوفیا بۆ مۆزەخانە ،ئەردۆغان دەوێت ئەو پەیامە رابگەیەنێت کە ئەو دەوێت ئەوە چاک بکاتەوە کە دەوڵەتی کۆماری لە رێککەوتنامەی لۆزانەوە تێکی داوە ! (٥)
بە پێچەوانەی هەندێکەوە ، ئامانجەکانی ئەردۆغانیش ناکۆک نیە لەگەڵ میراتی بۆچونی ئەتاتورک ، بەڵکو ئەردۆغانیش هەوڵ دەدات گەورەترین خەونی بەدەست بێنێ کە گێڕانەوەی تاجی کەوتوی سەڵتەنەتی عوسمانیە ، کە نەخشەی تورکیای گەورەیە ،
ئەردۆغان ئێستا بە دوو سەوڵی ئایدیۆلۆژی ( دەماگیری ئایینی - شۆڤینی و نەژادپەرستی) بەخەیاڵی خۆی بەلەمی خەونی گەورەی خستۆتە ڕێ و ئامانجیەتی ئەم هەژموونە وەک خۆراکێکی فکری بەرەی ناوخۆ بەرەو حوکمی خەلافەت و ئاراستەی بەرەی دەرەوەشی بە خەیاڵی جوگرافیای تاجی سەڵتەنەتی عوسمانی تاوداوە !
پەلامار و تیرۆر و شەهید کردنی خەڵکی بێ تاوان و هاوڵاتیانی دوور لە مەیدانەکانی شەڕ
لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە بەدەر نیە لەو خواستە فراوانخوازیەی هەیەتی و ئەنجامدان و سوربوونی لەسەر کارە تیرۆریستیەکانی و تۆپباران کردن و بۆردومان کردنی خەڵکی مەدەنی کورد و بەناهەق شەهید کردنیان تەنها جەخت لەو راستیە ئەکاتەوە کە (جۆن بۆڵتن)ی راوێژکاری پێشوی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا دەربارەی ئەردۆغان وتویەتی کە دەڵێ ؛( بەلای ئەردۆغانەوە تەنها ئەو کوردانە باشن کەمردون ) ! .
بەشێک لە سەرکەوتن و ئەو خەیاڵەی ئەردۆغان لەم سەردەمی کرانەوە و ململانێ و کێ برکێی زلهێز و مەیدانی ناکۆکیە مێژووییەکان لە ناوچەکە لەلایەک ولەلایەکی تریشەوە ، وەستاوە لەسەر ئەوەی ئاخۆ وڵاتانی عەرەبی تا چ رادەیەک ئەتوانن سەروەری خۆیان بەدەست بهێننەوە چ لە سوریا یا لە عێراق و لیبیا کە لەژێر سێبەری ململانێ و ناکۆکی ئەمەریکا و روسیا و چین و ئەوروپا و دەوڵەتانی کەنداو لەناچەکەدا لە رەوشێکی ناجێگیر و نائارام و پڕ کێشەدان .