هەموو ڕۆژێ حەسەن زیرەك، بە دەنگی بەرز...
6/26/2019 1:41:00 PM
رێبوار سیوەیلی
خودایە،
بۆ ئەو حەسەن زیرەكەت لێسەندینەوە؟!
له‌م ده‌وروزه‌مانه‌یه‌دا، گوێم له زۆر ده‌نگه‌ده‌نگ ده‌بێت، بەڵام دەنگی ڕزگاركەر نابیستم، زیاتر هەڕەشە و هاوارهاورم گوێ لێدەبێت. من پێویستیم بە دەنگێكی دیكەیە. دەنگێك بۆنی شادی و بەهار و مرۆڤویستی لێبێت. دەنگێك پڕ بێت لە ستایشی با و ژن و ئەڤین..
1.
پێنج ساڵ پێشئەوەی لە داییك ببم، سەردانی گوندەكەی ئێمەی كردووە و چەند شەوێك لەوێ میوان بووە و گۆرانیی گوتووە. بەڵام من بۆخۆم لە تەمەنێكی زۆر زووی منداڵیمدا، لە ڕادیۆی دەنگی كرماشانەوە ناسیم، كاتێ لەدوای دەنگە سیحرییەكەی كابرایەك، كە جگە لە شوكروڵای بابان كەسیتر نەبوو، گۆرانی دەچڕی. زیرەك، زۆر پێش لەدایكبوونی من هاواری كردبوو، بەڵام دڵنیام تا بمێنم دەنگی ئەو لە ڕۆحمدا دەزرینگێتەوە. ئەو مرۆڤێك بوو، هەژاری و كۆژان و ئازار دروستیانكرد، كەچی نەتەوەكەی خۆی بەجۆرێ دەوڵەمەند كرد، میراتێكی ڕۆحیی ئەوتۆی بۆ بەجێهێشتین، كە لە میژوودا نمونەی نەبوو.
2.
لەوە دەچێ حەسەن زیرەك بە مانایەكی سیمبولیكیانە ئەو دەنگە ئومێدبەخشە بێت، ڕووبەڕووی سنوورێكی دەستكرد، كە لە شەڕی چاڵدێرانەوە لە نێوان كوردی خۆرهەڵات و باشووردا دروستكرابوو، بەرز دەبێتەوە. ئەو لەسەردەمێكدا كە كوردی خۆرهەڵات لەمدیو قاچاخ و هی ئێرە، لەوێ قاچاخكرابوون و سنوورەكان پڕكرابوون لە گوزارشچی و جاسووس و تادەهات وڵاتی ئێمە بەهۆی سیاسەتی شۆڤێنیانەی ڕژێمی ئێرانی و عێراقییەوە، دوولەت و پارچەپارچە دەكرا و كوردانیان لێكتر دوور دەخستنەوە، حەسەن زیرەك پردێكی لە ئاواز دروستكرد و بە گۆرانی و ئامادەییەكانی خۆی لەمدیو و لەو دیو، هەوڵیدا تاكو ئەو دابڕانە سیاسیی و دەستكردە، نەبێتە دابڕانێكی ڕۆحی و كەلتووری و مەعنەوی.
3.
میراتی حەسەن زیرەك بە پلەی یەكەم میراتێكی جوانیناسانە (ئیستاتیكی) و هونەرییە، ناوەڕۆكی ئەم هونەرە باس لەو بارودۆخانەی ڕۆحی مرۆڤ دەكات، كە بە پلەی یەكەم زادەی ژیان و ژینگەیەكی كۆمەڵایەتییانەی هونەرمەندەكەیە و بە پلەی دووەمیش ئەو ناوەڕۆكە باس لە ناخی مرۆڤ دەكات وەكئەوەی كە بوونەوەرێكی هەستەوەرە. ئێمە لە ئێستادا ئەو شێوە ژیان و بارودۆخە كۆمەڵایەتیەمان تێپەڕاندووە كە بۆتە ناوەڕۆكی بەشێكی زۆری هونەرەكەی حەسەن زیرەك. ئێمە ناچار نین عەوداڵی گەڕانەوەبین بۆ ئەو شێوازە ژیانە. ئەو شێوازە ژیانە بەهای خۆی لە سەردەمی خۆیدا بوو، وەلێ لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا هەندێ بەهای دیكە، چ لە ژیان و چ لە هونەر و گۆرانیدا، خۆیان سەپاندووە. بەم مانایە ڕۆژگاری ناو گۆرانییەكانی حەسەن زیرەك و خودی ئەم هونەرمەندە بۆ ئێمە بەسەر چووە، ئەگەرچی لەهەرلا دەبینین و گوێمان لەدەنگی ئەوانەش دەبێت كە بە شێوازێكی نۆستالیژیانە یاد و لاسایی حەسەن زیرەك دەكەنەوە. وەلێ ئەوەی كە ئیستاتیكای حەسەن زیرەك تا هەنووكەش لەگەڵماندا دەژی و بۆ حاڵەتە ڕۆحییەكانمان پێویستە، بەڵگەی ئەوەیە كە ئەو بەشەی دیكەی هونەرەكەی ئەم پیاوە، تا لووتكە لە ناخێكی مرۆڤانەوە هەڵقوڵاوە و بەردەوام گفتوگۆ لەگەڵ ئەو ڕەهەندەی ناخماندا دەكات، كە وازهێنان لێی ئاسان نییە. بەم مانایەشیان بێت، حەسەن زیرەك تا ئەو كاتەی ئێمە ناخمان زیندووە، ئامادەییەكی بەردەوامی لە ژیانی ئێمەدا هەیە..
4.
زیرەك یەكەمین نییە، باسكردنی ئەو وەك "یەكەمین هونەرمەند" كە وایكرد و وا چوو، بێمانایە، چونكە لەگەڵ گریمانەكردنی ئەودا وەك "یەكەمین"، دەبێت باس لە دووەمین و سێیەمینەكانیش بكەین و ئەوكاتەش بریقە و باقی "یەكەمین" كاڵ و كاڵتر دەبێتەوە. بەڵام ئەو بەردەوام و لەگەڵ تێپەڕینی ڕۆژگار و وردبوونی زەوقی تایبەتیمان لەژێر زەبری هونەری بازاڕیی بێڕۆحدا، بریسكە و كاریگەریی زیاتر و بایەخدارتر دەبێت. هەموو ئەم قسانە پێماندەڵێن: حەسەن زیرەك، ئەو پیاوە "نەخوێندەوارە"، "شایەرە"، "لۆتییە"ی ڕۆژگارێكی دوور و درێژ لە پێناوی نان و ژیان و هونەردا ئەمدیواو دیوی دەكرد، ئەو مرۆڤەی پۆلیسەكانی سەرسنووری عێراق و ئێرانی دەستكرد، لەسەر خاكی كوردستان، كەلەبچەیان لەدەست دەكرد و ئەو كەسەی عەقڵییەتی هەڕەمەكی كۆمەڵایەتیی كورد، سەدان توانج و ئیدیعایەیان بۆ هەڵبەستبوو، لە مەجلیسەكاندا سووكایەتیان پێدەكرد و كەسایەتی خۆی و هاوسەرەكەیان بریندار دەكرد، بە عارەقخۆر و سووك ناویان دەبرد، هونەرمەندێكی دانسقە و بێنمونە و ئۆریگیناڵ بوو
5.
ئەو، ساتەوەختی دانسقەیی لە مۆسیقا و گۆرانیی كوردیدا چەسپاند، بەدەگمەن نەبێ، لاسایی كەسی تری نەكردەوە، بەڵام لەشكرێ لە لاساییكەرەوەی دروستكرد و خەسڵەتی چیاییانە و بەهاریانەی لە گۆرانیی كوردییدا بەجۆرێ چەسپاند، كە هەمیشە وابزانین لوتكەیەك هەیە پێویستە بچینە سەری و بەهارێك بەڕێوەیە پڕە لەسەیران. ئەو لە پێدەشت و گەرمەسێردا خەیاڵی ئەوەت دەخاتە زەینەوە هەست بە فێنكایەتی بكەی. لە بەردەڵانیی چیاكان و بایەرترین عەرددا، بیرۆكەی هەڵقووڵانی كانیاوێكت لەلا دروستدەكات. با نەچووبیتە كرماشان، وەلێ ئەو كرماشانت لەلا شیرین دەكا،. لە تەنیاییەكانی غەریبایەتی، هاودەمێكە پڕت دەكات لە ئیرادە و نۆستالیژیا. لە بێكەسیی و زویربوونەكاندا هەمیشە دەتهێنێتە سەر ئەو بڕوایەی كە هەمیشە (سەبری و لەیلا و خاتوونێك) هەن تۆراون و دەبێ ئاشتیان بكەینەوە.
6.
زیرەك لە لوتكەی ناوبانگیدا و لەناو كۆمەڵگایەكی نێرسالار و ئافرەتكوژی داخراودا، لای لایە بۆ خانمێكی وەك سوورە گوڵ دەكات و داوای لێدەكات زیرەك ببێتە خوڵامی تاكو بەسەری پەنجەی جۆلانەی بۆ ڕابژێنێ بە جۆرێ كە لە خەوی هەڵنەستێنێ!. ئەو لە جیاتی پاڕانەوە لە خودا بۆ چوونە بەهەشت، هاوار دەكا: (خوایە هەڵكەی بای شەماڵی/با دەركەوێ خەت و خاڵی)، و لە خەڵوەتەكانی ڕۆحیشدا پەنا بۆ مانگ دەبات و باسی هاودەردی خۆی و ئاسمان دەكات و كاتێ بیرۆكەی مەرگیش یەخەی دەگرێ: دەچێتەوە سەر گردی (ناڵە شكێنێ) بەرامبەر بە بۆكانێ، لەوێ ئارامگایەك بۆخۆی چێدەكات.
7.
یۆنانییە كۆنەكان سێ جۆر پۆلێنكردنیان بۆ كاری هونەری هەبووە: تەخنە، میمیسیس و پۆیسیس. تەخنە لەلای ئەوان زاراوەیەكە، ئاماژە بۆ پرۆسەی كاركردن و دروستكردنی شتێك بە تەمای ئامانجێك، دەكات. بۆ نمونە دارتاش كورسی بە ئامانجی ئەوە دروستدەكات كە لەبار بێت بۆ ئەوەی لەسەری دابنیشین. كورسیی باش، ئەنجامی تەخنە و پیشەی باشە و ئامانجی كەسێكیش كە پیشەكەی كورسیی دروستكردنە، ئەوەیە كە كورسی بكاتە ئامراز و شوێنێكی ئاسوودە بۆ دانیشتن. بەم پێیە زاراوەی تەخنە ئاماژەیە بە مەهارەت و لێهاتوویی تەخنەكار (مرۆڤی پیشەیی) لە كارەكەی خۆیدا. پۆلێنی دووەم (میمیسیس)ـە: ئێمە لە زمانی خۆماندا لە جیاتی زاراوەی میمیسیس، وشەی لاساییكردنەوە، یان گێڕانەوە بەكار دەهێنین. لاساییكردنەوە و گێڕانەوە لە مانای كۆمەڵایەتییانەی خۆیاندا خۆش بەرگوێ ناكەون. تەنانەت بۆی هەیە بە كەمایەسی بۆ لاساییكەرەوە دابنرێ و ببێتە شوێنی گاڵتەجاڕی. پێكەنین لەم بارەدا، زیاتر لەوەی دەربڕینی دۆخێكی سایكۆلۆژی بێت، دەبێتە ئامرازێك بۆ شكاندنی ئەوەی پێی پێدەكەنین. لە تێگەیشتنە یۆنانییە كۆنەكەدا، میمیسیس دوو جۆری هەیە: یەكەم، هەموو بەرهەمێكی هونەری جۆرێكە لە میمیسیس، واتە دووبارەكردنەوە. بەتایبەتی دووبارەكردنەوەی، یاخود تەقلیدكردنەوەی شتە ئاساییەكان، وەك تەقلیدكردنەوەی پەیكەرێ لە وێنەكێشاندا، یان دەنگێكی سرووشتی لە گۆرانی و مۆسیقادا. بەڵام میمیسیس لەمانای دووەمیدا بریتیە لە خستنەڕووی كاراكتەر و كەسایەتی ناو بەرهەمە هونەرییەكان وەكئەوەی كە گوایە ڕاستەقینەن.
هەرچی زاراوەی پۆیسیسە، لەلای یۆنانەكۆنەكان بەمانای (ئەفراندن) دێت لە پەیوەندی بەكاری هونەرییەوە. ئەوان دەیانگوت هونەر وەك (پۆیسیس) واتە ئەفراندنی كاری هونەری لە نەبوونەوە بۆ بوون. شتێ كە نەبێت و نمونەی نەبێ و هەرگیز بوونی نەبووبێت، دابهێنرێت و بوونی پێببەخشرێ و بكرێتە نمونەی ئەفراندن و داهێنان ئەوە (پۆیسیسە). هونەرمەندە گەورەكان، یان داهێنەرەكان ئەوانەن كە بەهۆی كاری هونەرییەوە، ژیانێك، بەرهەمێك لە نەبوونەوە، لە نادیارەوە بەرهەم دەهێنن و بوون و ئاشكرایی و بەرجەستەیی پێدەبەخشن.
بەپێی ئەم تێگەیشتنە بێت، هونەرمەند لە ساتەوەختی داهێنان و خەڵقكردندا، هیچ نمونەیەكی پێشتری ئەو بابەتەی نییە كە لە بەرهەمەكەیدا دایدەهێنێ و مانای پێدەبەخشێ. پێدەچێت وشەی ئەفراندن، یان داهێنان و بەدیهێنان، لەمانای پۆیسیسەوە نزیكتر بن. كەواتە دەتوانین بڵێین: وشەی (پۆیسیس) ئاماژەیە بە داهێنان، وشەی (تەخنە) ئاماژەیە بە پیشەیەك و وشەی (میمیسیس)یش ئاماژەیە بە كاری هونەری.
8.
بەپێی ئەم پۆلێنكردنە حەسەن زیرەك، كەمتر لاساییكەرەوەیە و ئەو كاتەی لاسایی دەكاتەوە، لاسایی كەسایەتیەكی وەكو سەی عەلی ئەسغەری گەورە هونەرمەند دەكاتەوە: (ئەی ڕەفیقانی تەریقەت دەردی عیشقم چارەكەن..)، بەڵام لاساییكەرەوەیەكی خراپە. لەبەرامبەر ئەمەشدا، ئەو لە بەشێكی هەرە زۆری كارەكانیدا، تەخنەكارێكی كارامەیە و بەدڵنیاییشەوە بەردەوام ئەو ئەفرێنەرێكی مەزنە. ئەو بەدیهێنەری ڕەوتێكی نوێیە لە گۆرانی و مۆسیقای كوردیدا، كە بۆ قسەكردن لەسەر لایەنە مۆسیقاییەكەی پێویستە گوێ لە پسپۆڕانی ئەو بوارە بگرین. وەلێ هەموومان دەتوانین سەبارەت بە كاریگەریی دەنگ و مۆزیك و گۆرانیەكانی ئەم مرۆڤە لەسەر ناخی خۆمان، قسەی خۆمان هەبێ. ئەم قسەكردنەش لەسەر حەسەن زیرەك، لەلایەكەوە گرنگیی و بایەخ و پێویستیی هونەری ئەو بۆ سەر ڕۆح و جیهانی ناوەكیمان ئاشكرا دەكات و لەلایەكیتریشەوە، وەڕسیی ئەم ساتەوەختەمان لە لافاوی ئەو هەموو بەرهەمە بۆ ئاشكرا دەكات، كە تەنیا بۆ مەسرەفكردنی ڕۆژانە بەرهەمهاتوون و بەدەگمەن تینوێتیمان دەشكێنن.
9.
پشتگوێخستنی هونەری حەسەن زیرەك بە كەناڵ و میدیا بە كلیپ مەستبوو و بێهۆشكراوەكانی كوردستانەوە، زۆر دیارە. ئەمە سەرەتای جینۆسایدێكردنی موزیكیانە و ئێستاتیكیانەی ئێمەیە. ئەوان بە نومایشدانەوە گیرۆدەبوون و لە زۆرینەی كاتدا لە هونەر و جوانی بەتاڵ. من ئەوەندەی گۆرانیبێژ دەبینم كە گرێ و هەستكردن بە كەمایەتیەكانی خۆی نومایش دەكات و لە كەنار سیمای "كچە جوانەكەی ناو كلیپ"دا سیما و سەلیقەی خۆی دەخاتە پەراوێزەوە، بەزەییم بە داهێنەرێكی گەورەی وەك زیرەكدا دێتەوە، كە نە دەنگی لەو كەناڵ و میدیایانەوە دەبیستم و نە سیمایشی دەردەكەوێ.
باشتر، چونكە بیركردنی ئەو ناچارم دەكات، خۆم لەو تەلەفزیۆن و ڕادیۆیانە بدزمەوە و لەگەڵ ئاوازەكانی ئەودا گەشتێك لەگەڵ دەنگێكدا بكەم، كە بێگومان لە سەدەیەكدا بەرجەستەكەر و پەروەردەكەری هەستی جوانیناسانەی مرۆڤێكە، كە سەدەی كوشتن و هێرشێكی هەمەلایەنەیە بۆسەر ئەم مرۆڤە. بەڵام دواجار زیرەك جەنگی خۆی دەباتەوە، ئەو جیهانی ئێمە وەك جیهانی هونەری خۆی ڕەنگاوڕەنگ دەكات: جارێ دەژی و چەندجار دەمرێ، گاهێ دەگری و گاهێ دەتۆرێ و گاه هەڵدەپەڕێ، جاری وایە نائومێد و زۆرینەی جارانیش پڕ لە مەستی و هیوا. ئەو كوڕی سەردەم و نەتەوەكەی خۆی بوو: بەرگریی لەبەرامبەر ناهەمواری ژیانیدا كرد و هەرەسی لەگەڵ هیچ هەرەسێكدا نەهێنا و مایەوە. بەڵام هەمیشە ژیان پەرست و لە عەشقدا مەست و بێئۆقرە و نامۆ مایەوە.
10.
دڵنیام حەسەن زیرەك ئێستا لەناوماندا ژیابایە، یان بەتەواوی لە هونەر دوور دەكەوتەوە، یانیش هونەری بازاڕی و شاشە، دەیقۆستەوە و لەگەڵ "كچەكەی كلیپ"دا، كە بێگومان كورد نەدەبوو، خەریكی تۆران و ئاشتبوونەوە و جیابوونەوە دەبوو. ئەو ئێستا لێرەبایە، دەمرد. بەڵام نەك شوققە و هوتێلیان بەناوەوە نەدەكرد، بەڵكو ناوەكەشیان لەسەر كوێرە شەقام و دێبەرە پاركێكیش نەدەنووسی، چونكە لەگەندەڵكردنی گۆرانیی و مۆسیقای نەتەوەكەیدا بەشداریی نەكردووە!.
خودایە كە تۆ لە سەردەمی هەرەس و هێرشەكاندا بۆسەر نیشتیمان، حەسەن زیرەكت بەو كوردانە بەخشی، چۆنە ئاوا لەسەردەمی هەرەسی ڕۆح و بێزەوقییدا، لێت سەندنەوە و كلیپ بارانت كردن؟ خودایە غەزەبی ئەو كلیپانەیان لەسەر هەڵگرە، كە هونەری ڕاستەقینەی بیر بردوونەتەوە و لەهەر كات زیاتر تەنیاتری كردوون. خودایە، با ئەو حەسەن زیرەكە بێتەوە..