وتار

سیاسەت و مەعریفەی دەسەڵات

7/7/2020 3:42:00 PM 53 جار خوێندراوەتەوە

سیروان حەمەڕەشید

سیاسەت و دەسەڵات دوانەیەکی پێکەوە دانەبڕاوی گرنگی ژیانی مڕۆڤایەتین، چونکە ئامانجی بنەڕەتی سیاسەتکردن گەیشتنە بە کورسی دەسەڵات و حکومڕانی .
گەر هەر دوو چەمکەکە بەیەکەوە پێناسە
بکەین، گرنگە بۆ ئەمەش بگەرێنە بۆ خودی جەوهەر و ناوەڕۆک و بچینەکانی ئەو دوو کایە و بزانین ئەرکی بنەڕەتی ئەو دووانەیە چییە و چۆن دەتوانرێت هەم سیاسەت و هەم دەسەڵات وەک دوو ئامرازی ئەرێنی بیانخەینە خزمەتی پڕۆسەی دەوڵەتداری و نیشتیمانسازی و خواستی خەڵک و چاکسازی سیاسی و ئابووری و دیموکراتیزەکردنی دەسەڵات و کۆمەڵگەوە ؟
حکومەتی هەرێم بەدرێژای نزیک سێ دەیە توشی قەیرانگەلی قوڵ و جۆراجۆری حکومڕانی بۆتەوە و نەیتوانیووە دەرچە و دەروازەی چارەسەرەکان دیاریبکات، ئەمە ئەگەر نابەرپرسیاریتی و بێ مەعریفەی دەسەڵات نەبێت هیچ دیکە نییە، زۆر بەڕوونی دەردەکەوێت هەرێم لەڕووی سیاسەتی گشتییەوە ئێجگار کۆڵەوارە و لەتوانایدا نییە دەستبەرداری ئەو جۆرە لەحکومڕانی ناسەرکەوتو بێت و لانی کەم پێشنیار خستنەڕووی مۆدێلێکی نوێی جیاوازتر بکات لەوەی کەئێستا هەیە ؟
چۆن بەپێی تێور و هزری ڕامیاری، سیاسەت و دەسەڵات عەقڵ و زانست و فەزیلەتگەرییە، بەو چەشنە کەمی مەعریفەی حکومڕانی دەبێتە هۆکارگەلی بەبنبەستگەیشتنی چارسەری دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری. بەشێوەیەک کاریگەری زۆر نەرێنی لەسەر هەنگاوەکانی چاکسازی دەبێت؟
بابزانین بەکورتی مەعریفە چییە: "بریتیە لەکۆی ئەو ئەزموون وشارەزایەی کەلە پڕۆسەی زانیندا و لەچوارچێوەی مێژووی مرۆڤایەتیدا بەرهەم هاتبێت"
لەبارەی چەمکی دەسەڵاتیشەوە ماکس ڤایبەر پێناسەی چەمکی دەسەڵات دەکات و دەڵێت: " دەسەڵات دەرفەتێکە لەلایەن تاکەکانەوە بەنوخبەی سیاسی دەبەخشرێت لەپێناو جێبەجێکردن وهێنانەدی خواستەکانی تاک و کۆمەڵگە"
کەواتە بەو پێودانگە پەیوەندی تۆکمە لەنێوان سیاسەت و مەعریفە و دەسەڵاتدا هەیە، ئەمە جگە لەوەی زانیمان سیاسەت و دەسەڵات سەلیقە و زانست وهونەرە، لەهەمانکاتدا دوو کایەی قوڵ و ئاڵۆزی فرە ڕەهەند و هەستیارن، لەپاڵ ئەمەشدا دەسەڵاتی سیاسی پێویستی بەمەعریفەی فراوان هەیە.
واتە کاتێک دەسەڵات دابڕاو بوو لەمەعریفە بێشک حکومڕانێکی شکستخواردوو و ستەمگەری و نابەرپرسیارمان دەستدەکەوێت، وەکو ئەو ئەزمونە دەسەڵاتداریتییە ناشیرین و ناجۆرەی هەرێمی کوردستانی تێکەوتووە.
بەداخەوە لەئێستادا بەهۆی هەژاری لەمەعریفەی حکومڕانی و عەقڵیەتی چەقبەستووی و نابەرپرسیاریەتی و بێ مۆڕاڵەوە میللەت بێ ئومێد و بێ دەرەتانە و بێکارە و بەدەست قەیرانی دارای و ستەمکار و نادادیەکی بێ ماناوە گیریخواردوو ، بەشێوەیەک کاریگەری مەترسی داڕوخان و نەمان نەک تەنها لەسەر حکومەتی هەڕێم دروستکردووە ، بەڵکو کۆی قەواری هەرێم لەلێواری مەرگ و وئاشبەتاڵ زۆر نزیک بۆتەوە.
دواجار هەم سیاسەت و حکومڕانی و هەم چاکسازی هەمەلایەن و بنەڕەتی دەبێت ئیرادە و عەقڵ ومەعریفەیەکی بەهێزی لەپشتەوە بێت ، ئەگینا چاکسازی و بانگەشە بۆ حکومڕانییەکی باش لەیوتۆبیا زیاتر هیچی دیکە نابێت...