سیاسەت و مەعریفەی دەسەڵات
7/7/2020 3:42:00 PM
سیروان حەمەڕەشید
سیاسەت و دەسەڵات دوانەیەکی پێکەوە دانەبڕاوی گرنگی ژیانی مڕۆڤایەتین، چونکە ئامانجی بنەڕەتی سیاسەتکردن گەیشتنە بە کورسی دەسەڵات و حکومڕانی .
گەر هەر دوو چەمکەکە بەیەکەوە پێناسە
بکەین، گرنگە بۆ ئەمەش بگەرێنە بۆ خودی جەوهەر و ناوەڕۆک و بچینەکانی ئەو دوو کایە و بزانین ئەرکی بنەڕەتی ئەو دووانەیە چییە و چۆن دەتوانرێت هەم سیاسەت و هەم دەسەڵات وەک دوو ئامرازی ئەرێنی بیانخەینە خزمەتی پڕۆسەی دەوڵەتداری و نیشتیمانسازی و خواستی خەڵک و چاکسازی سیاسی و ئابووری و دیموکراتیزەکردنی دەسەڵات و کۆمەڵگەوە ؟
حکومەتی هەرێم بەدرێژای نزیک سێ دەیە توشی قەیرانگەلی قوڵ و جۆراجۆری حکومڕانی بۆتەوە و نەیتوانیووە دەرچە و دەروازەی چارەسەرەکان دیاریبکات، ئەمە ئەگەر نابەرپرسیاریتی و بێ مەعریفەی دەسەڵات نەبێت هیچ دیکە نییە، زۆر بەڕوونی دەردەکەوێت هەرێم لەڕووی سیاسەتی گشتییەوە ئێجگار کۆڵەوارە و لەتوانایدا نییە دەستبەرداری ئەو جۆرە لەحکومڕانی ناسەرکەوتو بێت و لانی کەم پێشنیار خستنەڕووی مۆدێلێکی نوێی جیاوازتر بکات لەوەی کەئێستا هەیە ؟
چۆن بەپێی تێور و هزری ڕامیاری، سیاسەت و دەسەڵات عەقڵ و زانست و فەزیلەتگەرییە، بەو چەشنە کەمی مەعریفەی حکومڕانی دەبێتە هۆکارگەلی بەبنبەستگەیشتنی چارسەری دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری. بەشێوەیەک کاریگەری زۆر نەرێنی لەسەر هەنگاوەکانی چاکسازی دەبێت؟
بابزانین بەکورتی مەعریفە چییە: "بریتیە لەکۆی ئەو ئەزموون وشارەزایەی کەلە پڕۆسەی زانیندا و لەچوارچێوەی مێژووی مرۆڤایەتیدا بەرهەم هاتبێت"
لەبارەی چەمکی دەسەڵاتیشەوە ماکس ڤایبەر پێناسەی چەمکی دەسەڵات دەکات و دەڵێت: " دەسەڵات دەرفەتێکە لەلایەن تاکەکانەوە بەنوخبەی سیاسی دەبەخشرێت لەپێناو جێبەجێکردن وهێنانەدی خواستەکانی تاک و کۆمەڵگە"
کەواتە بەو پێودانگە پەیوەندی تۆکمە لەنێوان سیاسەت و مەعریفە و دەسەڵاتدا هەیە، ئەمە جگە لەوەی زانیمان سیاسەت و دەسەڵات سەلیقە و زانست وهونەرە، لەهەمانکاتدا دوو کایەی قوڵ و ئاڵۆزی فرە ڕەهەند و هەستیارن، لەپاڵ ئەمەشدا دەسەڵاتی سیاسی پێویستی بەمەعریفەی فراوان هەیە.
واتە کاتێک دەسەڵات دابڕاو بوو لەمەعریفە بێشک حکومڕانێکی شکستخواردوو و ستەمگەری و نابەرپرسیارمان دەستدەکەوێت، وەکو ئەو ئەزمونە دەسەڵاتداریتییە ناشیرین و ناجۆرەی هەرێمی کوردستانی تێکەوتووە.
بەداخەوە لەئێستادا بەهۆی هەژاری لەمەعریفەی حکومڕانی و عەقڵیەتی چەقبەستووی و نابەرپرسیاریەتی و بێ مۆڕاڵەوە میللەت بێ ئومێد و بێ دەرەتانە و بێکارە و بەدەست قەیرانی دارای و ستەمکار و نادادیەکی بێ ماناوە گیریخواردوو ، بەشێوەیەک کاریگەری مەترسی داڕوخان و نەمان نەک تەنها لەسەر حکومەتی هەڕێم دروستکردووە ، بەڵکو کۆی قەواری هەرێم لەلێواری مەرگ و وئاشبەتاڵ زۆر نزیک بۆتەوە.
دواجار هەم سیاسەت و حکومڕانی و هەم چاکسازی هەمەلایەن و بنەڕەتی دەبێت ئیرادە و عەقڵ ومەعریفەیەکی بەهێزی لەپشتەوە بێت ، ئەگینا چاکسازی و بانگەشە بۆ حکومڕانییەکی باش لەیوتۆبیا زیاتر هیچی دیکە نابێت...