سـیاسەتکردنی بێفکر و بێ ئەندێشە
8/8/2019 10:18:00 AM
100 جار خوێندراوەتەوە
سیروان حەمەڕەشید
ئەگەر پێناسەی گشتی بۆ سیاسەت بکەین وەک ئەوەی
لە زانستی سیاسیدا هاتووە بەواتای هونەری
حکومڕانی دێت ٫ یان بە واتای چاکەی گـشتی دێت ٫ حەسەنی عەمید دەڵێت " سیاسەت ململانێیە لەنێوان کۆمەڵـەی خاوەن بەرژەوەندی
هاوبەش بۆ گەیشتن بەدەسەڵات" هەر چەندە
سیاسەتکردن چ لەسەر ئاستی ناوخۆیی و چ لەسەر ئاستی ململانێیی ناوچەی و نێودەوڵەپیدا جوڵە و پرۆسەیەکی وورد و هەستیار و و ئاڵۆزە و پێویستی
بە کارەکتەری عاقڵمەند و لێزان و ئازاو خاوەن بڕیار هەیە.
کەواتە دەبێت بزانین کاری سیاسی هەر واکارێکی سەرپێی و سانا نییە٫ گەر وەستانێک لەسەر
مێژووی ململانێی سیاسیەکانی ئیمپراتۆر و پادشا و دەوڵەتانی مۆدێرنی دونیا بکەین بەتایبەت دوای کۆنگرەی( ۱٦٤۸ی وێستڤاڵیا) دروستبوونی دەوڵەتانی
خاوەن سیادە و هاوکاتیش بەزانستکردنی سیاسەت و سەرهەڵدانی تیۆریای جۆراجۆری سیاسی
و پەرەسەندنی بیری سیاسی نوێ و هاوچەرخ و
دروستبوونی میتۆدی جیاجیای ئیدارەدانی ململانێ و پێکدادانی بەرژەوەییەکان سەرییان
هەڵدا .
لێرەدا زۆر گرنگە ئەو کەسانەی سەرقاڵی کاری سیاسین دەبێت خاوەن کۆمەڵئک تایبەتمەند بن ٫ دیارە بە
پلەی یەکەم پێوست دەکات زۆر بەباشی لەبایەخی
فکر تێبگەن٫ چونکە بەدڵنیایەوە سیاسەتکردنی بێفکر و بێ باگراوندی مەعریفەی سیاسی وەک
جەستەیەکی بێ گیانە.
هەڵبەت فکر داینەمۆی کاری سیاسیە و ئامانج وتێڕوانین و هـەڵـوێستەکان ڕوونتر دیاری
دەکات .
دەپرسین ئایا پێوستە سیاسەتکار و دەسەڵاتداران خاوەن فکر و ئەندێشە بن ؟ دەتوانین بلێین بەڵێ چونکە فکر لـەسادەترین پێناسەدا بریتیە لە تێڕوانین و تێگەیشتنە دەربارەی پرسە سیاسیە و کـۆمەڵایەتییە بنەڕەتییەکانی
حکومڕانی ٫ واتە فکر دەروازەیەکە لە دیاریکردنی
چۆنییەتی بەرێوەبرنی دەوڵەت و پرۆسەی حکومڕانی و رێکخستنی مافە مەدەنی و سیاسیەکانی
تاک و کۆمەڵگە .
مێژووی بیری سیاسی کۆن و نوێ لەپێناو هەرچی زیاتری خزمەتکردنی وڵات و مرۆڤایەتیدا
بووە ٫ سەدان فەیلەسوف و بیرمەند ئەندێشە و فەلسەفەی سیاسی و تێز و نووسین و لێکۆڵینەوەی
هەمە چێشنەیان خستۆتە پێش چاو ـ کەواتە دەتوانین
بڵێین فکر و سیاسەت دوانەیەکی دانەبڕاون لە یەکدی .
سیاسەتکار و دەسەڵاتدارانی هەرێم فکر و سیاسەتیان بەیەکەوە گرێداوە ٫ بەتایبەت لەدوای ڕاپەڕینەی (ئازاری ۱۹۹۱)وە
؟ بەدەر لەهەندێک کارەکتەری سیاسی خوێندەوار
٫ مێژووی سیاسی ۸۰ساڵی رابوردی سیاسیەکانی باشور بەڵگەی
زیندووە کەهەڵگری هیچ جۆرە ئەندێشە و فکری
سیاسی مرۆیی ونیشتیمانی نەبوون ـ گەر سەرەنج بدەین دەبین چۆن بەناوی شۆڕش و کوردایەتی و سەربەخۆییەوە بەتەواو هەژموون
وپاوانی کایەی سیاسەتـیان بۆ خۆیان وخێزانیەکان کردوە.
دەرئەنجامی ئەمە بوو کە پرۆسەی گەشەپێدانی سیاسی چەقیوە و نەیتوانیوە هەرێم لەسەر بنەمای حکومەتی
هاوڵاتی و دیموکراسی بونیادبنێن .
بێگومان٫ ئەمە وایکردوە لەبری ئەوەی سیاسەت لەپێناو سود و بەرژەوەندی نیشتیمانی کۆی
خەڵکدا بێت ٫ بەنیگەرانیەوە دەڵێین بەشێوازێکی
مەترسیدار ڕۆڵ نەرێنی بینیوە و بۆتە کەرەستەیەک بۆ نابووتکردنی بەها بەرزکانی مرۆڤی
کورد و چاندنی تۆی و بێ ئومیدی لەسەربیر و
سایکۆلۆژیای خەڵکی بەگشتی .
دوا سەرەنجمان ئەوەیە هەتا سیاسی و بڕیاربەدەستانی
هەرێم فکر نەکەنە باگراوندی کاری سیاسی
و ناتوانن لەناوخۆدا حکومڕانیکی ڕەشید دەستەبەر بکەن و لە
ململانێ دەرەکیەکاندا ڕووبەڕووی تەحەدییەکان ببێتەوە ٫ دواجار ئایندەی هەرێمی کوردستان لەئێستا باشتر نابێت .