ڕووپۆشەكانی پۆپۆلیزم
8/21/2019 6:56:00 PM
د.ديارى ئەحمەد مەجيد
پۆپۆلیزم وەك ئاكارێكی سیاسی لەم چەند دەیەیەی دواییدا بۆتە “دێوزمەیەك” بەسەر سەرجەم كایە سیاسیەكانەوە، بەتایبەتی لە سیستەمە دیموكراسیەكاندا. جگە لەوەی كە لەسەرەتاوە ئاكارێكی پەیڕەوكراوی ڕاستڕەوەكان بوو بۆ كاریگەری خستنە سەر ئەو توێژەی میللەت كە گوتاری نەتەوەو نیشتیمان پەرستی و باسەكانی كۆچ و كۆچبەران و پەناهندەو بێگانە، ختوكەی هەستەكانیانی ئەدا، لێ لەم دواییەدا لای بەشێكی بەرچاوی، ڕاستڕەو و چەپخواز و لیبڕال و نیولیبرال‌و زۆری ترەوە، بۆتە ئاكارێكی ئاسایی و تەنانەت ئەو بڕوایەش، كە پۆپۆلیزم نەك كارێكی ناشرین و مەترسیدار نیە، بەڵكو كارێكی ئاسایی و بگرە پێویستیشە بۆ فرسەت بەدەستهێنانی دووبارە سەركەوتن‌و بۆپێشەوەچوون و گەیشتن بە دەسەڵات.
پێدەچێت ئەم سەدەیەی سیاسەت ببێتە سەردەمی پۆپۆلیزمی سیاسی و بەو ناوەوە بناسرێت و وەك بەشێك لە گوتار و ئاكاری سیاسی و “پەتایەك” زوو بڵاوبێتەوەو كاریگەری خۆی لەسەر سەرجەم پڕۆسەی سیاسی دابنێ و ئیتر مۆركی پۆپۆلیزم ببێتە “ماركەیەكی تۆماركراوی” سیاسەتی سەردەم و لەمەودوا پێبخەینە چەرخێكەوە، كە پۆپۆلیزم و دیموكراسی دوانەیەكی لەتەك یەكتردا هەڵكردو ئاسا بێنە بەرچاو و ناونیشانێكی وەك “دیموكراسی پۆپۆلیستی” پەیدابێت و بگرە ببێت بە پێویستیەكی سەردەمیش، هەروەك “دیموكراسی سازانئاسا واتە الدیمقراطیة التوافقیة” و “دیموكراسی بەشدارئاسا واتە الدیمقراطیة التشاركیة”.
لە كۆمەڵی كوردەواریدا، هەروەك زۆربەی چەمك و زاراوەو بیرۆكەكانی تر، پۆپۆلیزمیش بێ ڕۆچوونە ناو بنج و بناوانی ماناو مەبەست و لێتێگەیشتنەكانی‌و شەن و كەوكردنی ئاڕاستەكانی و بەكارهێنانەكانی، بۆتە زاراوەیەكی ووتراو و بیستراو و خوێنراوەی هەمیشەیی ناو كایەی سیاسی‌و بەچەپ و ڕاستدا و زۆربەی كات بە خراپی سەروگوێلاكی دەكوترێ.
پۆپۆلیزم چیە؟
پۆپۆلیزم ئاڕاستەو پێناسەی زۆری هەیە لە یەكێك لە پێناسە و مانا هەرە سەرەتاییەكانیدا، بە پەیڕەوی گوتارێكی سیاسی دەناسرێت، كە تیایدا پەیمانی كاری هەمەجۆر و جێبەجێكردنی بەرنامەی خزمەتگوزاری زۆر بە میللەت ئەدرێ، لەگەڵ ئەوەی خاوەن گوتار باشدەزانێ ئەوانە زۆربەیان مەحاڵە جێبەجێبكرێن، واتە پۆپۆلیزم هێنانە كایەی گوتارێكە كە هەماهەنگی لەگەڵ ویستی زۆرینەی گەلدا هەبێت و خۆی لەگەڵیاندا بگونجێنێ.
بە ئاڕاستەیەكی تردا پۆپۆلیزم ڕەخنەبارانكردنی دەسەڵات و نوخبەی سیاسیە، كە بۆچی ئەو كارو ئەم پڕۆژە و فڵان بەرنامە جێبەجێ ناكات، كاتێك سوور دەزانن هەندێك لەوانە ئاستەمە بەدیبهێنرێن.
ئاڕاستەیەكی دیكەی پۆپۆلیزم “ختوكەدان” و كاركردنە لەسەر هەندێ لە هەست و حەز و “وەتەرە” ناسكەكان و گرنگەكان و گەورەكان و ووروژاندنیانە بە مەبەستی جوڵەپێكردن و مۆبیلیزەكردنی كۆمەڵانی خەڵك بەو شێوە و ئاڕاستەیەدا كە خاوەن گوتاری پۆپۆلیستی مەبەستێتی.
بەكورتی پۆپۆلیزم ئەو گوتارە سیاسیەیە (هەرچەندە زۆر كەس بە لقێك لە ئایدیۆلۆژیای سیاسی دایدەنێن)، كە كار لەسەر ئەو بابەتانە دەكات سوور دەزانێت جێبەجێكردنیان و بەدیهێنانیان (هیچ نەبێت لەو سەردەمەدا) ئەستەمە، بەڵام هەر بۆ ڕاكێشانی سۆزی خەڵكی و فشار بۆسەر لایەنی نەیار و بەدەستهێنانی هەندێ دەستكەوت، پەیڕەوی ئەو شێوازەی گوتار دەكات.
ئەگەر لە كۆمەڵە پێشكەوتوەكاندا، بەتایبەتی لە ڕووی كولتوری سیاسیەوە، ئەو جۆرە لە گوتار، بڕوا بە زۆرینە نەهێنێت، بەڵكو كاریگەری لەسەر توێژێكی كەم و تایبەتی كۆمەڵ هەبێت، ئەوا لە كۆمەڵە پاشكەوتوەكاندا، لەبەر ئەوەی هوشیاری سیاسی لەو ئاستەدا نیە و ئینتیما سیاسیەكان لەسەر بنەمای بیركردنەوە و هەڵسەنگاندن نیە، بەڵكو پەیوەستە بە سۆزداریەوە، ئەوا پۆپۆلیزم كاریگەری باشی خۆی وازی دەكات.
لەم ناوچەیەی ئێمەدا شێوازێكی تری پۆپۆلیزم، كە بە تایبەت لەم سەردەمەدا لە عێراق بە هەرێمی كوردوستانیشەوە بوە بە دیاردە، پۆپۆلیزمی حوكمڕانی و ئۆپۆزیسۆن بوونە لە یەك كاتدا، واتە “قاچێكی لە حكومەتداو ئەوی تری لە ئۆپۆزیسیۆندا”. ئەم شێوازە لە یەككاتدا هەم زیان بە حكومەت دەگەێنێت هەم بە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن هەم بەسەرجەم كایەی سیاسی. گەر بەشداری حكومەتیت ئەوا هەوڵی جێبەجێكردنی بەرنامەكەت بدە، گەر “پێت بەقەد بەڕەكەی خۆت زیاد ڕاكێشاوە” و پەیمانی زۆر و زەبەندت داوە بە خەڵكی و ئێستا بۆت جێبەجێناكرێت، ئەوا ئۆباڵی ئاكارت بگرە ئەستۆ و باجەكەی بدە هەرچۆنێكە. دیارە لێرەدا مەبەستم ئاستی هێزە سیاسیەكانە، نەك تاكی حیزبی، كە مافی خۆیەتی ڕای جیاواز و ڕەخنەی خۆی هەبێت، بەڵام ناكرێت هێزێكی سیاسی بەشداری حكومڕانی بكات و وەزیر و لێپرسراوی هەبێت تیایدا و بێت ڕەخنە و گلەیی و گازەندە لە حكومەتیش بكات. یان ئەوەتا ئۆپۆزیسیۆن بەو بەكار و كردەوەی ئاسایی و سروشتی ئۆپۆزیسیۆنت هەستە، بە مەرجێ ئاگاداربیت نەخزێیتە زۆنگاوی “ئۆپۆزیسیۆنێكی پۆپۆلیستیەوە”و ببیت بە “ئۆپۆزیسیۆنی خورمش”، یان ئەوەتا كە بڕیاری بەشداری حكومەتت دا و ئەركی لێپرسراوێتیت خستە سەرشان، ببە بە هێزێكی دەوڵەتمەداری ڕاستەقینە و وەك ئەوە هەڵسوكەوت بكە، نەك وەك هێزێكی سیاسی “هەرزەكار”.
جێی ئاماژەیە لەم سەردەمەدا جۆرێكی تری پۆپۆلیزم هاتۆتە كایەوە، كە كارەكتەرەكەی جیاوازە لەوەی تا ئێستا هەیە، تا ئەم ساتە پۆپۆلیزم بە كار و كردەوەی تایبەت بە هێزی سیاسی‌و سیاسەتمەدارەكان دادەنرێت بۆ خۆ گونجاندن لەگەڵ “ویستەكانی گەلدا”، لێ لەم دەیانەی دواییدا جۆرێك لە پۆپۆلیزم پەیڕوە دەكرێت لەلایەن گەل یان كۆمەڵانی خەڵك خۆیانەوە بەرامبەر دەسەڵات و سیاسەتمەدار و هێزە سیاسیەكان، لە بابەتی پۆپۆلیزمی جوتیارەكانی سەدەی ١٩ لە ئەمریكا، كە بەدوای هەندێ داواكاریەوەن و شەقامی بۆ دەجوڵێنن، سوور دەزانن كە لە تواناو وزەو دەسەڵاتی حكومەتدا نیە.
ماوەتەوە ئاماژە بە لێكەوتەیەكی گرنگی ئەم دیاردەیە بدەین، ئەویش تێكەڵاوكردنی ڕەخنەی سیاسی و بەرنامەی كاری چاكسازیە لەگەڵ گوتاری پۆپۆلیستانەدا، كە زۆربەی جار دەسەڵات هەڵدەستێت پێی بۆ تاوانباركردن و ناشرینكردنی ڕەخنە و بەرنامە چاكسازیە سیاسیەكانی ئۆپۆزیسێۆن یان ئەوانەی كەسانی سەربەخۆ تەرحی دەكەن. دەسەڵات بە تاوانباركردنی ئەو ڕەخنەو بەرنامانە بە پۆپۆلیستی، دەیەوێت بڵێ ئەوانە كاری ئەستەمن و مەحاڵە جێبەجێكردنیان، خاوەنەكانیان بۆ مەبەستی تایبەتی خۆیان پۆپۆلیستانە دەیانورووژێنن، بۆ ئەوەی خۆشی، واتە دەسەڵات، خۆی بدزێتەوە لە ئەنجامدانی ئەو ئەركانە و لە بەرپرسیارێتی بەدینەهێنانیاندا.