حزبی دیجیتاڵی و مەرگی سیاسی كوردی
2/23/2023 10:38:00 AM
موعتەسەم نەجمەدین
هەرێمی كوردستان
لە نێوان دەسەڵاتێكی قێزەوەن و ئۆپۆزسیۆنێكی پۆپۆلیستدا
ئەوەی ناتوانرێت نكۆڵی لێبكرێت ئەو
راستیەیە، كە لە ئەمرۆدا كوردستان لە دۆخێكی زۆر دژوار و پڕ لە قەیراندایە. بێكاری
و هەژاری گەیشتوەتە ئاستێكی مەترسیدار، تاڵانكاری و دزی و راورووت هەموو سنورێكی
بریوە، هەر بۆیە بێزاری و توڕەی خەڵك گەیشتوەتە ئاستێك لە لێواری تەقینەوەیەكدایە،
دوور نیە تەر و وشك پێكەوە نەسوتێنێت.
لە راستیدا هۆی سەرەكی ئەم دۆخە تەنیا ئەوە نیە، كە حزبە كوردیەكان بە گشتی
تێوەگلاون لە گەندەڵی و نادادی و توانای ئیدارەدانی ئەم دەڤەرەیان نیە، بەڵكو جیهان
بەوەی لە قۆناغی راگوستندا دۆخێكی تەواو شپرزە و ئەنارشیست بەرێدەكات، ژانی لە دایكبونێكی
نوێ دەیگرێت، كاریگەری نەرێنی لە سەر كۆی وڵاتانی جیهان بە كوردستانیشەوە دروست دەكات.
لەم دەمەدا گۆڕانكاریەكانی دونیا جۆرێكی نوێ لە بەها و پرنسیپ و ئەجندا بەرهەم دێنێت.
لەم زەمینەیەدا دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنی كوردی نەك هەر توانای خۆگونجاندنیان لە گەڵ ئەم
بارودۆخە نوێیەدا نیە، بگرە توانای تێگەیشتن و هەستكردن بە مەترسی دەرهاویشتەكانی
ئەم گۆڕانكاریانەیانیش نیە. گەورەی ئەم گۆڕانكاریانە ئەو بارەی خوڵقاندوە، كە كاریگەریە
نەرێنیەكانی لە سەر تێكدانی دۆخی ناوخۆی كوردستان زۆر زیاتر بێت لە هۆیە لۆكاڵیەكان.
ئەم قۆناغە لە فەرهەنگی سیاسیدا بە قۆناغی راگواستن ناوی هاتووە. قۆناغی راگواستن جگە لەوەی تایبەتمەندی خۆی هەیە، لە وڵاتێكەوە
بۆ یەكێكیتر سروشت و ئەجندای دەگۆرێت، هاوكات ماوەی تەمەنیشی لە كۆمەڵگایەكەوە بۆ
كۆمەلگایەكیتر دەگۆڕدرێت.
لەم قۆناغەدا كۆن كۆتای هاتووەو نوێش هێشتا
لە دایك نەبووە. قۆناغی راگواستن بە وردی ماوەی نێوان مەرگ و ژیانەوەیە. سەردەمێك
لە سەر راخەری مەرگ و كۆتایە و سەردەمێك هێشتا سیما و رواڵەتی دەرنەكەوتووە، تەنیا
هەستی پێدەكرێت. قۆناغی راگوستن بۆ كوردستان تایبەتمەندی و كاریگەری خۆی هەیە. لە
سێبەری ئەم گۆڕانكاریانەدا تەمەنی كۆمەڵێك حزب و رێكخراوی سیاسی تەواو بوونە، بەڵام
بەهۆی دواكەوتووی كۆمەڵگاو رۆڵی لایەنە دەرەكیە داگیركەرەكانی كوردستان لە پاڵپشتیكردنی
ئەم هێزە ماوەبەسەرچوانە، تەمەنی حزبە كوردیەكانی دەسەڵات لە سەر راخەری مەرگ و بە
نەخۆشیەكی كوشندەوە بەردەوام دەبێت، تا ئەو دەمەی وڵاتانی داگیركەری پارچەكانیتر دەستبەرداریان
دەبن.
لەم دۆخەدا لە گۆرەپانی سیاسی و كۆمەڵایەتی
و ئابووری كوردستاندا دوو هێز دەبنە مێردەزمەی سەركەوتنی هەر پرۆژەیەكی ریفۆرمخوازی
راستەقینە. هێزێكی دەسەڵات، كە لە پێناو مانەوەو وبەردەوامبوونی بە درندەترین شێواز
كەوتوەتە وێزەی خەڵك و هەموو خەون و ئاواتەكانی رزگاری نیشتمانی و بەرژەوەندی نەتەوەی
و ژیانی كۆمەلایەتی میللەتێك توشی قەیران و نەهامەتی كردوە، هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی پۆپۆلیست،
كە نەخشەی بۆ ئەتككردنی ئایندەیش هەیە. لە مەر ئەم بۆچونە ئەنتۆنی گرامشی لە كتێبی(مختارات
من مذكرات السجن) گوزارشتێكی زۆر نایەبی هەیە، كە دەڵێت: كاتێك كۆن كۆتایدێت و دەروخێت
و هاوكات هێشتا نوێ لە دایك نەبووە، لەم دەمەدا، درندەی خوێنرێژ زۆر دەبن.
داروخانی جیهانی كۆن، كە لە گەڵ خۆیدا سرینەوەی تەواوی بەها و پرنسیپ و یاسا
و رێساكانی پێشوو بەتاڵ دەكاتەوە و سەقامگیری كۆمەڵایەتی دتێكدەدات. لەم دەمەدا هیچ
پرۆژەیەكی مام ناوەند و میانرەو توانای كۆنترۆڵكردنی دۆخەكەی نامێنێت، هاوكات هیچ
پرۆژە و ئایدیۆلۆجیایەكیتر رێز و كاریگەری لە سەر بیر و دنیابینی گشتی نامێنێت، بۆیە
لێرەدا جۆرێك لە ئەنارشیزمی بەربڵاو دوخوڵقێت. تەواوی دۆخ و زەمینەكە لە بەرژەوەندی
رەوتی توندرەوی و وحشیگەرایدا دەخوڵقێت.
لەم دۆخەدا هەموو چیرۆك و پەیمانەكانی دەسەڵات
و ئۆپۆزسیۆن بۆ چارەسەری كێشەكان و دابینكردنی ژیانێكی شكۆداری بۆ كۆمەڵگا بەتاڵ دەبێتەوە
لە كاریگەری. هیچ سیناریۆیەكی دروستكراو و درۆیەكی دەسەلات و ئۆپۆزسیۆن ناتوانێت
باوەر بە خەڵكی بێنێت، بەشداری پرۆسەی سیاسی وڵات بكەن، وەك ئەوەی ئێمە لە هەڵبژاردنەكانی
پێشوودا بینیمان، چۆن بەشێكی زۆر لە هاوڵاتیان و خودی كادرانی حزبەكان بۆخۆیشیان
بایكۆتی هەڵبژاردنیان كرد.
لە سەر ئاستی جیهان لە ئەمرۆدا قوڵبونەوەی
قەیرانی ئابووری جیهانی و كاریگەریەكانی لە سەر كۆی وڵاتانی جیهان و ئەو پێشكەوتنە
مەزنەی بواری زانست و تەكنۆلۆجیا بە خۆیەوە دەیبینێت، ئەو بارەی خوڵقاندوە، لە
بواری پرۆسەی حزبایەتیشدا كاریگەری زۆر گەورە بخوڵقێنێت، مۆدێلی حزبی كلاسیكی بە تەواوەتی
ئێكسپایەر بێت.
لەواقعی كوردستانیشدا بێتوانای حزبە كلاسیكیەكان
لە چارەسەری قەیرانە لۆكاڵیەكان و بەتاڵكردنەوەی كاریگەری قەیرانی جیهانی لە سەر ژیانی
كۆمەلایەتی و بژێوی خەڵك، بە تایبەتی بەهۆی تێوەگلانیان لە گەندەڵی و بێتوانایان لە
بونیادنانی دەسەڵاتێكی رەشید و تێگەیشتن لە ئەجندای نوێی مرۆڤایەتی، كە بوەتە هۆی
بەرپابوونی بێكاری و هەژاری و نادادی بەشێوەكی زۆر بەرفراوان، ئەو دۆخەی خوڵقاوە هەموو
پرۆژەیەكی ریفۆرمخوازییانیش بە بێ لێكدانەوەو دوو دڵی لە لایەن خەڵكەوە رەتكرێتەوە.
گۆڕانی سروشت و ستراكچەر و كار و رێكخستنی
حزبایەتی و هاوكات وەرگرتنی سروشتی سەكۆیی بۆ رێكخراوی سیاسی نوێ، زەمینەی
دروستبوون و گەشەكردنی رەوتی سیاسی پۆپۆلیستی دەرەخسێنێت، هەر ئەمەیش هۆی ئەوەیە لە
ئەمرۆدا گۆرەپانی سیاسی كوردستان پڕ بووە لە برایم زەبۆكی سیاسی و رەوتی سیاسی بەتاڵ
لە پرۆژە و هزر و بەرنامەی سیاسی راستگۆ. لە سەر ئاستی جیهان بە گشتی و لە واقعی كۆمەڵایەتی و سیاسی ئەوروپادا بە تایبەتی،
كە لە قۆناغی كۆتای جیهانگیردان، لە هاوشان و هەناوی دەركەوتنی رەوتی سیاسی نوێی پۆپۆلیستی
و نازی و فاشی، ژانی لە دایكبوونێكی هزرێكی نوێش دەیگرێت. لە واقعدا ئەم راستیەیە،
كە ئێمەی كورد ناتوانین لێی تێبگەین و بە رەوانی بیخوێنینەوە.
لە ئەمرۆدا تەواوی حزب و رەوتە سیاسیە
كوردیەكان بە ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵاتەوە لە قەیران و سەرلێشواوی و ناروونی و نادڵنیای
تەواو دان. ئەوەی سیاسەتمەدارانی كورد نایانەوێت لێیتێبگەن ئەو شۆرشە نوێیەی رۆژئاوایە
لە دژی كلاسیك و كار كردن بۆ بونیادنانی نوێیە. لە ئەمرۆدا تەواوی مۆدێلی حزبی بە
هەردوو فۆرمی ستالینی و لیبرالیەوە لە قەیراندایە و ئەگەری رزگاربوونیان لە كۆتای
و مەرگ زۆر ئەستەمە. لە سێبەری ئەم دۆخە ناجێگیرەدا حزبی دیجیتاڵی سەر دەردەهێنێت
و خۆی وەك جێگرەوەی ئەو رەوتە كلاسیكیانە دەخاتەروو. لەم واقعەدا مەترسیەكانی سەر
مۆدێلی حزبە كلاسیكیەكان لەو سونگەوە زۆر زیاتر دەبێت لە حزب و رەوتە پۆپۆلیستیەكان،
كە حزب و رەوتە پۆپۆلیستیەكان بە هۆی نەرمی سروشتی رێكخراوەیان و نەبوونی هزر و ئایدیا
و بەرپرسیارێتی و هاوكات نەبوونی مێژووی كاری فەرمانرەوایان، دەتوانن سود لە گۆڕانكاریەكانی
جیهان و پێشكەوتنەكانی زانست و تەكنۆلۆجیا بۆ بەرژەوەندی خۆیان ببینن و تێكەڵ و
سروشتی حزبە دیجیتاڵیەكان ببن.