1241وتار

میللەتێكی تێكشكاو دەسەڵاتێكی مافیا

12/12/2020 11:11:00 PM
موعتەسەم نەجمەدین


 (نارەزایەكان چۆن دەبن بە یاخیبوون و شۆرش)
هیچ گریمانە و گومانێك نیە لە سەر ئەوەی، لە ئەمرۆدا عێراق بە گشتی و هەرێمی كوردستان بە تایبەتی لە دۆخێكی زۆر دژوار و پڕ لە قەیران و نەهامەتیدا ژیانێكی پڕ لە كولەمەرگی بەرێدەخەن.
گەلانی عێراق بە گشتی لە هەژاری  و بێ كاری و نەهامەتیدا رۆژە سەختەكانی ژیانیان دەبەنە سەر، لەم واقعەدا بەهۆی ئەو دۆخە ناتەندروست و نا دادپەروەریەی دەسەڵاتی كوردی خوڵقاندویەتی بارودۆخی خەڵكی كوردستان زۆر خراپتر و دژوارترە لە تەواوی گەلانی عێراق. بە هەندێك رامان لە بارودۆخ و پرۆسەی بەرێكردنی ژیان لە كوردستاندا، وێنەیەكی تەواوی ساڵانی سەرەتای نەوتەكانی سەدەی رابردومان بیر دەكەوێتەوە، ئەو دەمەی كورد لە خراپترین دۆخ و باردا بووە، لە ئاوارەی و دەربەدەریدا شەو و رۆژی لە كێوەكاندا، لە ژێر چادر و نایلۆندا، لە ئامێزی سەرما سۆڵەی زستان و گەرمای سوتێنەری هاویندا بەرێخستوە. ئەو دەم دوو گوشاری گەورەی ئابوری و سیاسی لە سەر كورد بووە، گوشارێكی حكومەتەكەی بەعس و ئەویتر جیهانی، كە لە سەر هەموو عێراق بوەو رەنگدانەوەی لەسەر كوردستان لە عێراق بەگشتی كەمتر نەبووە.

لە چاوەروانی دەركەوتنی ئاسۆیەك بۆ رزگار بوون لەم دۆخە نەخوازراوە، ئەمرۆ هەموان چاومان بریوەتە گۆڕانكاریەكانی جیهان و ناوچەكە، بەڵكو روداوێكی لە ناكاو ئەم واقعە پڕ لە نەهامەتیە بگۆڕێت. بەتاڵبونەوەی خەونی رزگار بوون، بێ هیوابونی خەڵك لە دەسەڵاتی كوردی و پیاوانی سیاسەت، كۆمەڵگای كوردی بە گشتی توشی جۆرێك لە سستی و سربونێكی زۆر گەورە كردووە. یەكانیگیربوونی قەیرانە دارای و سیاسی و كەلتوری و كۆمەڵایەتیەكان تەواوی ژیانی لەم وڵاتە وون كردوەو توشی ئیفلیجی و وەستانێكی ترسناكی كردوە. رۆژانە خەڵكی لە چاوەروانی بەرجەستەبوونی گۆڕانكاریەك، كە ئاسۆیەك بۆ دەربازبوون لەم قەیرانە فرە رەهەندەی تێخزێنراوە ژیانێكی پڕ لە كولەمەرگی و ئاستەنگ بە رێدەخات. بێكاری و هەژاری و نادادپەروەری و گەندەڵی، بونەتە شوناسی ئەم قۆناغەی كوردستان و عێراق، رۆژانە ئومێد و هیواكان زیاتر دەكرۆژن و خەونی رزگاری و مافی نەتەوەی بە بێ باكای زیندەبەچاڵ دەكەن. دۆخێك ، كە تا ئاستێكی زۆر لە دۆخی دوای هەرەس و ئاشبەتاڵی ساڵی 1975 دەچێت.
بێ هیوابون و شكاندنی شكۆی تاكی كوردی و بێ بەهاكردنی خەبات و تێكۆشان و گیانی ئینتما بۆ نیشتمان و كوشتنی پرسی نەتەوەی و تەشەنەكردنی گەندەڵی و نا عەدالەتی بە شێوەیەك تەواوی جەستەی كۆمەڵگای كوردی توشی دارزان و گەرگەری كردوە، رابەرایەتیەكی لاواز و دەسەڵاتێكی خراپ، زیادبون و بەرفەراوانبونی نادادی و زوڵم و كۆمەڵێك لە خاسیەت و سروشتی تری ئەمرۆی واقعی سیاسی و كۆمەڵایەتی كوردستان وێنەیەكی دووبارەی ساڵی هەرەس و رۆژانی پڕ مەینەتی و ئاشوبی سەردەمەكانی پێشومان وەبیر دێنێتەوە. 

        دابەشبونی كۆمەڵگای كوردی بە سەر دوو چینی سەرەكی جیاوازدا، چینی خوارەوە لە هەژاران و خەڵكانی كەم دەرامەت، كە بونەتە زۆرینەی رەهای كۆمەڵگای كوردی و رۆژانە توێژی ناوەندیش پەلكێشی ناو ئەم چینە دەكەن، ئەو بارەی خوڵقاندوە دۆخێك لە ناجێگیری دەرونی و كۆمەڵایەتی لای زۆرینەی خەڵك دروست بێت. چینی سەرەوەیش، كە تەواوی توێژ و كەسانی دەسەڵاتدار و دەوڵەمەند و خواپێداوەكانی ئەم كۆمەڵگایە دەگرێتەوە، لە ژیانێكی شاهانەدا و لە سەر حیسابی ئەم میللەتە رۆژە سورەكانی خۆیان بە ئاسودەی و پڕ لە ژیانی خۆشگوزەرانی بەرێدەخەن.

        زۆرینەی رەهای ئەم كۆمەڵگایە بە ژیانێكی زۆر كولەمەرگی جوانترین رۆژەكانی تەمەنیان بە بێزاری و ئازارێكی پڕ لە ناسۆرەوە بە رێدەخەن، لە بەرامبەریشدا پیاوانی دەسەڵات و خێزانەكانیان لە كەشكەلانی فەلەكدا و لە سەر حیسابی ئەم میللەتە رۆژانە های لایڤ دەژین. نەوەكانی پیاوانی دەسەڵات وەك كور و كچانی شا و دیكتاتۆرەكان دەژین و هەڵسوكەوت دەكەن.
لە ئەمرۆدا نەك پیاوانی دەسەڵات بگرە كور و نەوەكانیشیان بونەتە بەڵایەكی زۆر گەورە و مەترسیدار بۆ سەر ئەمرۆ و ئایندەی ژیان لەم وڵاتەدا.

        یەكێك لە ئاماژە هەرە ترسناكەكانی ئەم واقعە ئەوەیە، زۆر بە روونی ئەوە دەبینرێت، رۆژانە توێژی ناوەندی، كە جوڵێنەر و هێزی گۆڕانكاریە راستەقینەكانی كۆمەڵگان، روو لە توانەوە و بەرەو لەناوچون دەبرێن. ئەم نیشتمانە بێ كەس و بێ نازە بە بەرنامە بەرەو داروخان و هەڵوەشاندنەوە پەلكێش دەكرێت. تەواوی كۆمەڵگای كوردی بەرەو زیندانیكردن لە بەندیخانەی عەقڵ و جەستە دەبردرێت. لەم بازنەیەدا توێژی دەسەڵاتدارانی سەرەوە لە خیاڵی دەستخستنی دەسەڵات و داهاتی زیاتر، خۆیان لە ئاقاری ئەم راستیانە نادان، هەر ئەمەیش وایكردوە سەدان رۆشنبیر و رۆژنامەنوسی دەربار بۆ خۆژیاندن و پاروی چەور بكەونە شانی ئەم دەسەڵاتدارانە و بە دڵی ئەوان شیكار و شرۆڤە و دنیابینیەكان وێنا بكەن. بونیادنانی خەون لە سەر درۆ و بەتاڵی دەرئەنجامەكەی كارەساتێكە نمونەی لە مێژوودا زۆر زۆرە لێردا پێویست بە دووبارەكردنەوەیان ناكاتەوە.  

             قوڵبونەوەی قەیرانی دارایی دەرئەنجامی تەشنەكردن و فەراوانبوونی گەندەڵی و بە تاڵانبردنی ماڵ و موڵكی گشتی لە لایەك و سیاسەتی ناواقعی و ناتەندروستی ئابوری دەسەڵاتی كوردی لە لایەكیتر، ئەو بارەی خوڵقاندوە هەموو هەوڵێكی رۆیفۆرمخوازی پێش مۆركردنی لە سەر كاغەز و بوونی بە پرۆژە، گیان لە دەست بدات و بە مردوى لە دایك بێت.

            قەیرانی دارایی، گەندەڵی و بەتاڵانبردنی ماڵ و موڵكی گشتی، سیاسەتی ناراست و نا تەندروستی ئابوری كوردستان، سێكوچكەی بونیادنانی سیستمێكی فەرمانرەوای  خراپ و بودەڵە و سەرچاوەی سەرەكی نەهامەتیەكانی خەڵكی كوردستانن.
 یەكانگیربونی ئەم سێ پایەیە بە یەكەوە، گەندەڵی و بودەڵەی كردوەتە سیستم و هەلی گۆڕانكاری و ریفۆرمی بە تەواوەتی سفركردوەتەوە. ژێرخانی ئابوری وڵاتی بە شێوەیەك توشی داروخان و وێرانی كردوە زۆر ئەستمە وا بە ئاسانی و بە خێرایی و لە سێبەری ئەم عەقڵیەت و دنیابینیە سیاسیەی ئەمرۆدا بتوانرێت چارەسەر بكرێت و كورد ئەم دۆخە پڕ لە نەهامەتیە رەتكات.
           بڵاوبونەوەی  هەژاری و برسێتی و نەخۆشی دەرئەنجامی بڕینی موچەی خەڵك و وشكردنی سەرچاوەكانی كار و كەسابەت و قۆرخكردنی وەبەرهێنان بۆ توێژێك لە دەسەڵاتداران و پیاوانی حكومرانی و ئەنجامدانی رێكەوتننامەی ناراست و نا هاوتا لە گەڵ وڵاتانی هەرێمایەتی بۆ بەرژەوەندی كەس و بەرپرسان، لە بەرمبەر پشتگیركردنی ئەو حكومەتانە لە مانەوەی ئەم توێژە لە دەسەڵاتداران، بە نمونە هاوشێوەی ئەو رێكەوتنە پەنجا ساڵیەیی، كە پارتی دیموكراتی كوردستان لە گەڵ توركیا ئەنجامی داوە، دەرئەنجام كوردستان بەرەو كارەسات و وێرانی دەبات و پرسی مافی چارەی خۆنوسینەكەیشی بەرەو شكست و بەتاڵبونەوە لە كاریگەری و مانا دەبات.

          بەرجەستەبونی قەیرانی سیاسی لە تەواوی جەستەی حوكمرانی كوردی و دەسەڵاتی سیاسی كوردستاندا قەیرانێكە تێكەڵ بە گیانی سیاسی و كۆمەڵاتی و ئابوری ئەم وڵاتە بووە، بۆیە زۆر ئەستەمە ئەم قەیرانە بە بێ هەڵوەشاندنەوەی سیستمی فەرمانرەواوی و داروخانی كەلتور و فۆرم و شەرعیەتی حوكمرانی تەوریس و عەقڵیەتی خێڵەكی بتوانرێت گۆڕانكاری و پێشكەوتن و نوێبونەوە لەم وڵاتە بەرپا بكرێت. ئەمرۆ زیاتر لە سی ساڵە كورد لە باشوری كوردستان بۆ خۆی كراوەتە خاوەن دەسەڵات و ئازادانە فەرمانرەوای خۆی دەكات، لەتەواوەی ئەم ماوەیەدا تەنیا یەك فۆرمی حوكمرانی و یەك جۆر شەرعیەت برەوی هەبووە و بەرجەستەكراوە، ئەویش شەرعیەتی دەسەڵاتی تەوریس و حوكمرانی بنەماڵەیە. سی ساڵە یەك خێزان و دەست و پێوەندەكانیان حوكمرانی و فەرمانرەوای حكومەتیان بە دەستەوەیە، لە دەرەوەی ئەمانیش تەواوی حیزبەكانیتر بونەتە حیزبی خێزانی و عەقڵیەتی خێڵەكی و فۆرمی دەسەڵاتی تاكرەوی پەیرەو دەكەن.

          تێكەڵبونی گەندەڵی بە دەسەڵاتی فەرمانرەوای بە شێوەیەكی ستراكچەری وا دەكات ئەم دەسەڵاتە سروشتی سیاسی خۆی لە دەست بدات و وەك گروپێكی مافیاگەرایی دەركەوێت. كاتێك حیزبی سیاسی بەرنامە و دنیابینی و ستراتیج و فكری و پرۆژەی سیاسی و ئایدۆلۆجی نامێنێت لەوە دەردەچێت پێیبوترێت حزب، بەڵكو زیاتر لە گروپێكی مافیا دەچێت وەك ئەوەی شوناسێكی رێكخراوەی سیاسی پێبدرێت.

         ئەوكاتەی دابران لە نێوان هزر و واقعدا، لە نێوان گفت و كرداردا دەخوڵقێت و پەیوەندی نێوان حزب و خەڵك دەگاتە ئاستی دابران و هیچ باوەر و متمانەیەك لە نێوانیاندا نامێنێت، ئەو كات بارودۆخەكە بۆ حزب زۆر دژوارتر دەبێت و پەیوەندیەكانی لە گەڵ خەڵكدا دەچێتە بازنەی نەیاربونەوە. بەواتە حزب لە پێناو مانەوەی خۆیدا دەكەوێتە بەكار هێنانی هێز و دەسەڵاتی سەربازی بۆ دەمكوتكردنی خەڵك و كپكردنەوەی نارەزایەكان و داپڵۆسێنی ئەوانەی هەڵوێست لە دژیان وەردەگرن و لە روویان دەوەستنەوە. لە واقعدا ئەمە سەرەتای كۆتای ئەم جۆرە حزب و دەسەڵات و فەرمانرەوایەیە. ئەم قۆناغە هەرچەندێك دور و درێژ بێت ئەو دۆخەیە، كە گەل لە قۆناغی لایەنگری شۆرشەوە دەگۆرێت بۆ قۆناغی نەیاری شۆرش و دەسەڵات و بونیادی یەكەم قۆناغی شۆرشێكی نوێ دەخوڵقێت.
 لەراستیدا هەموو شۆرشەكانی گەلانی دواكەوتو هیچ نەبێت تا ئەمرۆ بەم ئاراستە و شێوەیە هاتون، یان وردتر بڵێن دەكرێن بە سێ قۆناغەوە، لە قۆناغی یەكەمدا بێزاری و نارەزای و تورەی خەڵك لە شۆرش و سەركردەكانی دەگۆرێت بە شێوە یاخیبونێكی سیاسی، دواتر و لە قۆناغی دووەمدا ئەم یاخیبونە دەبێتە رێكخراو و شۆرشێكی نوێ بۆ ئەنجامدانی گۆڕانكاری دەست پێدەكات، قۆناغی سێیەم قۆناغی تەقیینەوەیە، شۆرش لەم قۆناغەدا دوای سەركەوتن و گەیشتنی بە دەسەڵات دەكەوێتە بەر بەرپرسیارێتی جێبەجێكردنی پەیمان و ئامانج و درەشمەكانی شۆرش، بەڵام زۆرجار بە تایبەتی لە وڵاتانی دواكەوتوو، ئەم قۆناغە زۆر درێژە دەكێشێت و دەرئەنجام هەموو ئامانج و دروشمەكانی شۆرش سفر دەبنەوەو و شۆرشگێرەكان بۆخۆیان دەبەوە دیكتاتۆر و تێوە دەگلێن لە گەندەڵی و بەتاڵانبردنی ماڵ و موڵكی خەڵكی.

          ئێستا تەواوی میللەت لە نیگەرانی و بێزاری و تورەیدایە لەم حكومەت و فەرمانرەوایە، بەواتە سەرەتای دەستپێكردنی سەردەمێكی نوێ و بەرپاكردنی شۆرشێكی نوێ بۆ گۆڕینی ئەم واقعە دژوار و خراپە دەست پێدەكات. بەراوردكردن و شیكاركردنی دۆخی ئەمرۆی كوردستان بەم تیۆرە سیاسیە ئەمانگەیەنێتە ئەو راستیەی، كە ئەمرۆ كورد لە قۆناغی كۆتایدا لەسەروبەندی گەرانەوەیە بۆ خاڵی سفر.
لە ساڵی 1991ەوە كورد بە پراكتیكی خۆی فەرمانرەوای خۆی دەكات، ئەمرۆ سی ساڵ تێدەپەرێت، شۆرشى رزگاری و تێكۆشەرانی جگە لە جێگیركردنی كور و نەوەكانیان لە پایەكانی دەسەڵات لە جێگای خۆیان هیچ سەروەریەكیان تۆمار نەكردوە، سی ساڵە لە هیچ پرس و باسێكدا بەردێكیان نەخستوەتە سەر بەردێك. بەراوردی بارودۆخی ئەمرۆی كوردستان لە گەڵ ساڵی 1991دا لە تەواوی باس و خواسەكانیدا هیچ جیاوازیەكی نیە، تا ئەمرۆ بستێك لە خاكی كوردستانیان رزگار نەكردوە، هێزێكی نیشتمانی یەكگرتویان بونیاد نەناوە. ئەمە جگە لەوەی بارودۆخی ژیانی خەڵكیان زۆر دژوارتر كردوە، ژێرخانی ئابوری و كۆمەڵایەتی و سیاسی كوردیان نەك هەر پێش نەخستوە، بەڵكو بە تەواوەتی دایانروخاندوە. لەم واقعەدا كاتێك، كە دەسەڵاتدار و فەرمانرەواكانی كورد توانای تێگەیشتنیان لە واقعی نوێی دونیا و گۆڕانكاریەكان و فۆرمی پێشنیاركراو بۆ ئیدارە و بەرێوەبردن نەبێت و سور دەبن لە سەر ئەوەی بە هەمان عەقڵیەت و دنیابینی رابردو و سەردەمی فیوداڵ وڵات بەرێوەبەرن، خۆیان بە دەستی خۆیان بریار لە سەر كۆتای خۆیان و دەدەن و هەموو مێژوی خەبات و تێكۆشانی خۆیان سفر دەكەنەوە و شوناسی  سیاسی و نیشتمانی خۆیان لە دەست دەدەن و وەك گروپێكی مافیاگەرایی لە دنیابینی خەڵكدا وێنا دەبن. لە سەر سەكۆی ئەو گۆڕانكاریانەی دونیای نوێ دەیخوازێت و لە ئەمرۆدا بوەتە خەمی گەلانی جیهان، كورد هیچ خوێندنەوەو دنیابینیەكی بۆ ئەو گۆڕانكاری و پێشكەوتنانە نیە و سەركردایەتی كورد بێ ئاگا لە رەورەوی مێژیوی خۆی ئەسپی گەندەڵی تاو دەدات.

          یەكانگیربوونی قەیرانی سیاسی و دارای و كەلتوری پێكەوە قەیرانێكی زۆر مەترسیدارتر دەخوڵقێنن، ئەویش قەیرانی كۆمەڵایەتیە. لەئەمرۆدا فەراوانبونی بازنەی هەژاری و بێكاری و تەشنەكردنی گەندەڵی بە شێوەیەك بەرجەستەبووە تەواوی جومگەكانی جەستەی سیاسی و كۆمەڵاتی تەنیووە، نادادپەروەری تا كلكی ماسیەكە هاتووە، هیچ گومان نیە، كە تەواوی كۆمەڵگا دەخاتە دۆخێكەوە هەموو بەها پیرۆز و مرۆیەكانی لە دەست دەدات. ئینتمای نیشتمانی سفر دەكاتەوە. زۆر بە خێرایی كاریگەری نەرێنی لە سەر بونیادی خێزان دروست دەكات، نەك تەنیا بەها و پرانسیپەكانی كۆمەڵایەتی و ئاكاری خێزانی بەتاڵ دەكاتەوە، بەڵكو خودی خێزان، كە یەكەیەكی سەرەكی بونیادی كۆمەڵایەتیە تێك دەشكێنێت، لە ئەمرۆدا زۆر بە روونی ئەو راستیە دەبینرێت، كە رۆژانە چۆن كار لە سەر شكاندنی شكۆی خێزان دەكرێت و ستراكچەری كۆمەڵایەتی خێزانی تێكدەشكێنرێت. كاتێك، كە خێزان وەك یەكەیەكی سەرەكی بونیادنانی ئاكار و رەوشت و بەها و پرنسیپە كۆمەڵایەتیەكان تێدەشكێت، زۆر بە ئاسانی سروشتی مرۆڤبون و نەتەوە بون دەسرێتەوە. تەواوی بەها پیرۆزەكانی مرۆڤدۆستی دەخرێنە ژێر پێوە. بە رامان لەو زانیارییانەی، لە ئەمرۆدا لە واقعی كۆمەڵایەتی روودەدان، بە نمونە ئامارەكانی تەڵاقدان و مارەبرین وەك دوو سەرچاوەی سەرەكی دروستبوون و تێكشكانی خێزان لە دادگاكانی هەرێمی كوردستان زۆر باسەكەمان زیاتر روندەكاتەوە.

 لەساڵی 2014ەوە بە شێوەیەكی بەردەوام كێشە خێزانیەكان لە زیادبوندایە و بەبەردەوامی قەبارە و رێژەی تەڵاقدان و جیابونەوە لە زیادبوندایە. تا بارودۆخەكە گەیشتوەتە ئاستێك كاری زۆربەی دادگاكان بوەتە یەكلاكردنەوەی پرسی تەڵاق و جیابونەوەی خێزان. ئەمرۆ شەش داگا لە هەرێمی كوردستان كار لە سەر ئەم پرسە دەكەن. لە بەرامبەردا مارەبرین و پێكهێنانی خێزان بە شێوەیەكی یەكجار زۆر كەمیكردوە. بە پێی ئامارێكی ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان، كە پشتی بە ئاماری دادگای پارێزگاكان بەستوە رۆژانە زیاتر لە چل خێزان لە بەر یەك هەڵدەوەشێنەوە.

لەبواری هزر و رۆشنبیریدا، بەوەی توێژی رۆشنبیران، كە سەركردەی راستەقینەی هزری میللەتن، دۆخێكمان هەیە دوژمنیش ئیرەیمان پێ نابات. كورد لەم سەركردایەتیەشدا زۆر بەدبەختە. رۆشنبیرانی كورد نەك بەراورد بە رۆشنبیرانی گەلانیتر ئەوەندە كەم مەعریفە و بێ هەڵوێستن تاوانە بە رۆشنبیریش ناویان بەریت، بەڵكو لە هیچ سەردەمێكی پێشوی خۆشماندا وەك ئەمرۆ رۆشنبیران و ئەهلی قەڵەم بی َ هەڵوێست و بی مەعریفە نەبووینە. تەواو بێ ئاگاین لەوەی لە سەر ئاستی دنیا چ دەگوزەرێت و ئێمە لە كوێی ئەم قۆناغە مێژوەداین، كە لە ئەمرۆدا بەرجەستە دەبێتەوە، چ هزر و دنیابینیەك لە ئەمرۆدا برەوی هەیە و خەڵكی لە سەر ئاستیی دنیا  چۆن بیردەكەنەوە و رۆشنبیرانی گەلانیتر چۆن هەڵوێستی خۆیان بەیان دەكەن.  دەسەڵاتی سیاسی و فەرمانرەوای بە شێوەیەك كاریان لە سەر ئەم توێژە كردوە لە شوناس و بەرگی خۆیان بە تەواوەتی دایانماڵیوە. كاركردن لە سەر شكاندنی شكۆی رۆشنبیر، بە بەرنامە كاری لە سەر كراوە. دۆخ و سروشتی رۆشنبیری كورد هەر لە كەمی مەعریفەوە تا نەبونی هەڵوێست لە مەر پرس و كەیسەكانی ناداپەروەری و گەندەڵی... هتد، تا تێوەگلانیان لەو پرسانە و بەشداریكردنیان لە پرۆسەی پارێزگاریكردن لە سیستمی فەرمانرەوای گەندەڵ و نادادپەروەر لە پێناو دەستكەوتی كەسێتی و بەرژەوەندی تایبەتی خۆیاندا. خزانی سەدان كەسی نارۆشنبیر و بێ ئەرزشی روناكبیری بۆ ناو كایەی رۆشنبیری و ئەهلی قەڵەم سیاسیەتێكی رونی دەسەڵات و حزبە كوردیەكانە. تەسلیمبوون و خۆفرۆشی هەندیك لە روناكبیران لە پێناو ژیان و بژێوی باشتر لە ئاستی ئاسای خۆیان شكۆی رۆشنبیرانی بە تەواوەتی تێكشكاندوە. لە ئەمرۆدا زۆربەی رۆشنبیران لە بەرەی دەسەڵاتدان، جا ئەو دەسەڵاتە حوكمران بێت یان ئۆپۆزسیۆن. لە هەردوو بەرەكەدا بونەتە كۆیلەی بیروباوەری سیاسی حزبە كوردیەكان.

        دەسەڵاتی كوردی چەندین ساڵە بە بەرنامە كار لە سەر شێواندن و تێكدان و لاوازكردنی پرۆسەی خوێندن و پەروەردە دەكات. ئەم قەیرانە لە ئەمرۆدا بە شێوەیەك تەشەنەی كردوە مەترسی لە خشتەبردنی نەوەیەكی تەواوی لێدەكرێت. قەیران و كێشەكانی تەندروستی بونەتە خۆركەی گیان و ژیانی بەشێكی زۆر لە خەڵكی عەوام. لە گەڵ هەموو ئەم مەترسیانە لە سەر ژیان و گیانی خەڵكی میللەتی كورد لە ئەمرۆدا توشی جۆرێك لە سەر لێشێوان و بەلابردندا براوە تەواوی ئەرك و بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی و نەتەوایەتی خۆی لە دەست داوە. رۆژانە ئاكار و بەها پیرۆزەكانی ئەتك دەكرێت و لە مانا و پیرۆزی دادەماڵدرێت. ئەوەی جێگای نیگەرانەیە هەستی گشتی و عەقڵی جەمعی كورد هیچ سیماو روحێكی تیادا نەماوەتەوە.

        دارمانی پرنسیپە كۆمەڵایەتیەكان و تێكشكانی روحی سیستمی حزبایەتی  و دابران لە گەڵ خەڵك و وێناكردنی بودەڵە و كاڵفام و نەزان وەك هێمای عەقڵ و ئازایەتی، ئەو زەمینەیەی خوڵقاندوە، كە بازنەی نارەزایەكان ئەوەندە فراوان ببێت بەشی شۆرش و راپەرینێكی نوێ بكات. ئەم دۆخە زۆر لەبارتر بكات بۆ نەشونماكردنی عەقڵ و سۆزی گشتی لە دژی دەسەڵات و سیاسەت و بونييان. چیتر گوتارە حیكایەتخوانەكانييان و پەیمان و ووتە بێ سەروبەرەكانييان ئەگەر كەنزی قارونیشی لە پشتەوە بێت داديان نادات.
        توێژی دەسەڵاتداران بێ ئاگا لەوەی لە جیهاندا چیە دەگوزەرێت. مرۆڤایەتی لەم سەردەمی قەیران و نەهامەتیەیدا ژانی لە دایكبونی چ گۆڕانكاری و بونیادێكی نوێ دەیگرێت، ئەو زەمینەیە دەخوڵقیَنێت، كە نارەزایەكانی خەڵك ببێتە یاخیبوون و سەرەتایەك بۆ هەڵگەرانەوە لە ئێوەو شۆرشی باوەكەكانتان.

         جیهان و وڵاتانی خاوەن دەسەڵاتی چاك و رەوا لە هەوڵی دارشتنەوەی بەرنامەی ستراتیجین بۆ رووبەرووبونەوەی ئەو قەیران و گرفتانەی دەرئەنجامی پەرینەوەیان بۆ دۆخ و سەردەمێكی نوێ بەرپا دەبن.  وڵاتان لە هەوڵی رووبەبووبونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا و رزگاركردنی گیانی هاوڵاتیانیان و دەرچونن لەو قەیرانە ئابوریەی هەرەشە لە ئایندەیان دەكات، كەچی ئێوە لە كوردستان هێشتا سەرخۆشی گەندەڵی و بە تاڵانبردن و خۆ سەپاندنن بە هێز و چەك، لە هەوڵی تەفرەدانی خەڵك و بەتاڵان بردن و سەپاندنی نادادی زیاترن. ناتوانن لەوە تێبگەن، كە چیتر ئەم جیهانە ئەم فۆرم و مۆدێلەی ئێوەی قبوڵ نیە و ئەگەر لە ئەمرۆشدا چاوتان لێ بخەوێنن وئەوە هیچ گومانی تیادا نیە لە ئایندەیەكی نزیكدا بە چاوی خۆتان كۆتای و چارەنوسێكی زۆر خراپی خۆتان دەبینن.

سۆشیال میدیا

بیروڕا

ڕۆژنامەی زەمەن
وتاری هەفتانەی گۆڕان زەمەنی ڕەمەزان دایەلۆگی نێوان عێراق و ئەمریكا رووماڵی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا

کولتوور
      

دەمیرتاش لەم مانگەدا رۆمانێکی نوێی بڵاودەکرێتەوە

 

Zemenpress copyright © / [email protected]

Developed by Avesta Group & Powered by Microsoft Azure