وتار

خانەی ڕاپەڕاندن و عومەری سەید عەلی

9/18/2019 11:53:00 AM 345 جار خوێندراوەتەوە

بەختیار شارەزووری

هەر لە سەرەتاوە نامەوێت بچمە ناو ئەو بابەتەی کە ئایا گۆڕان توانی چی بکات و نەیتوانی چی بکات ، ئەوەی گرنگە دەبێت گۆڕان لە دوو قۆناغی تەواو جیاوازدا بخوێنرێتەوە ، قۆناغی نەوشیروان مستەفا و قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفا و هەنگاوەکانی تر .

قۆناغی نەوشیروان مستەفا
ئەگەر نەوشیروان مستەفا بخەینە ناو چوارچێوەی حیزبی و پێمان وابێت کە تەنها لە چوارچێوەی پڕۆژەکانی گۆڕان و دسپلینەکانی گۆڕان و داڕشتنی دەستور و پەیکەری ڕێکخستنی گۆڕاندا کاری کردوە ، ئەوە بێ ئەوەی بە خۆمان بزانین دەکەوینە هەڵەیەکی شیکاری و خوێندنەوەوە ، چونکە نەوشیروان مستەفا لە گۆڕان گەورەتر بووە ، بەدەر لە لایەنەکانی تری وەک ڕۆژنامەوان و مێژوناس و زمانناس کە بە دەم ڕێگاوە کردونی ، ئەو سیاسیە کاریزمە بوو کە دەیتوانی دەنگی شەقام ئاراستە بکات و بیکات بە کارتی فشار بۆ دەستەڵات و پڕۆژەی ڕیفۆرمی گشتی پێ بێت ، لەسەر ئاستی ناوخۆ و لەسەر ئاستی دەرەکیش کاری دەکرد تا ئەو ڕەگە مێژووییە ببڕێت کە دابەشکاری بو بەسەر وڵاتانی زلهێزی ناوچەیدا ، بە مانایەکی تر ناو ماڵی کوردی ڕێک بخات و ئامادەی بکات بۆ سەرەتای قۆناغێکی نوێ لە کۆتای هاتن بە پاشکۆیەتی وڵاتانی ناوچە ، ئەمە بەو مانایە دێت کە نەوشیروان مستەفا گەورەتر بوو لە یەکێتی و پارتی و گۆڕانیش ، بەڵام گۆڕان وەک ئەو ڕێگە وابو کە بتوانێت بگاتە ئەو ئامانجەی کە دەیویست ، لە لایەنی سیاسی و کۆمەڵایەتیشەوە سەکردەیەکی کاریزمی بوو خەڵک متمانەی تەواوی پێ بو کە بتوانێت ڕابەرایەتی بکات ، دەنگی ناڕەزایی چەند گەورە بێت کە ڕابەرێکی کاریزمی نەبێت کە بەرامبەرەکانی ترسیان لێ ی هەبێت ناتوانرێت بکرێتە کارتێکی بەهێز ، ئیتر ئەم باوکە کاریزمیە دەمرێت هاوسەنگی نێوان دابەشکاری تێک دەچێت و دەنگی ناڕەزایش وەک هەتیو و بێ باوکی لێ دەکەوێ ، ئەوەی دەمێنێتەوە پڕۆژە و ڕێبازەکەیەتی ، لە لایەنێکی ترەوە نمونەی نەوشیروان مستەفا وەک سەرکردە (مێژوو کردە) چەندین ساڵی تری دەوێ تا سەرکردەیەکی تر مێژوو دروستی دەکات ، کە ئەم باوکە دەمرێت پێش هەمو ئاستەکان ، حیزبەکەی توشی کارەسات دەبێت ، چونکە هەمومان دەزانین دەنگی گۆڕان زۆرینەی لەبەر کەسایەتی کاریزمی نەوشیروان مستەفا بوو ، ئەگەر چی هەر ئەو کاتیش گلەیی و ناڕەزایی و تۆران هەبوو بەڵام بە هۆی بونی خۆیەوە زۆر کاریگەر نەبوو ، کە ئەم باوکە مرد ئەوانەی دوای خۆی هەوڵی ئەوەیان دا کە گۆڕان نەکەوێت و نەفەسی درێژیان هەبێت و بەرگەی هەڵکشان و داکشان بگرن بە تایبەت دوو وڵاتی زەبەلاح و دوو حیزبی پاشکۆی گەورە دەیان ویست بدەن لە پڕۆژەکەی گۆڕان و نەوشیروان مستەفا ، دوای مردنی باوک ، گۆڕان دەبێت سیاسەت و یاری بکات چونکە ماکینە زەبەلاحەکان ئەوە پەرش دەکەن کە باوک مرد گۆڕانیش دەمرێ ، ئەوەی مایەوە دوای ئەو هەمو پلان و دژایەتی و ڕێگریە هاوڕێکانی نەوشیروان مستەفا و بە تایبەتی تر عومەری سەید عەلی بوو ، توانی یاری سیاسی بکات و نەهێڵیت ئەم بزوتنەوەیە لە کۆی پڕۆسەی سیاسی و حکومداری دوور بخرێتەوە ، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە دەبێت لەوە تێ بگەین کە نەوشیروان مستەفا مرد ، چی بکەین بۆ ئەوەی ڕێبازەکەی بەردەوام بێت .

قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفا
دوای نەوشیروان مستەفا دەردێکی کوشندە ئەوە بوو کە دەمان ویسیت ئەم بزوتنەوەیە هەمان ڕۆڵ و کاریگەری هەبێت ، نەمان دەتوانی قەناعەت بە خۆمان بهێنن کە نەوشیروان مستەفا مرد ، ئەوی باوک مرد بەڵام پڕۆژە و دنیا بینیەکانی درێژەی دەبێت وە هیچ کارئەکتەرێک وەک خۆی ناتوانی لەسەر ستەیجی سیاسی هەمان رۆڵی نەوشیروان مستەفا ببینێ ، بە تایبەت سەرکردەی حیزبە ڕکابەرەکان لەسەر خەرمانی ئەمبوون و دەیانزانی ڕۆژانێ خۆیان چیبوون نەوشیروان مستەفا چیبو ، دەبو قەناعەت بە خۆمان بکەین کە نەوشیروانی باوک مردوە ، ئێمە چیمان پێ دەکرێت ، لە پێش هەمو کەس عومەری سەید عەلی توانی دەرک بە مردنی نەوشیروان مستەفا بکات و ئەو لە هەمومان واقعی تر بو کە دوای ئەو دەبێت بەیاری سیاسی بەشداری لە حکومەت ڕێککەوتنی سیاسی بتوانین لەبەردەم ئاڵنگاریە گەوەرەکاندا بمێنینەوە ، بتوانین کاریگەری سیاسی و حکومداریمان بمێنێ و ئاوت نەکرێین لە پرۆسەی سیاسی و حکومداری ، بە نەمانی باوک نەماندەتوانی وەک قۆناغی باوک کارتەکان ئاراستە بکەین.
عومەری سەید عەلی و ڕێکخەر
مێژوو لە سەرکردایەتی سیاسیدا بەتایبەتی تر مێژووی شۆڕشەکان کە حوکمداریان بەدەستەوەیە گرنگە ، زانیاری سیاسی و گوتاربێژی باش نابێتە کارتی بەهێز ، ئەوەی دەتوانێت ڕۆڵ ببینێ ئەزمونی کاری سیاسی و مێژووی سیاسیە ، دوای نەوشیروان مستەفا و مام جەلال لەم زۆنەدا ئەوەی دەتوانی ڕۆڵی هەبێت لەسەر مێزی دانوستانی لایەنەکان مێژووی شۆڕش و ئەزمونی سیاسیە ، چونکە هێزە ڕکابەرەکانت هەمان کارئەکتەری شۆڕشن و دەزانن لە مێژوودا ئەم سەرکردیە چی ڕۆڵێکی هەبوە و سیاسەتیش مامەڵەکردنە لەگەڵ واقع ، بۆیە لەم زۆنەدا دوای ئەو دوو سەرکردەیە بە هەمو ململانێکانیانەوە عومەری سەید عەلی ڕۆڵی سەرکردیەکی مێژوویی هەیە و دەتوانێ کارتی بەهێز بێت بۆ ئەمڕۆی هەرێم و بزوتنەوەکە ، وە عومەری سەید عەلی باشتر لە قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفا تێگەشتوە ، پیاوێکی واقع بینە دەزانێت چی سەرکردەیەکی کاریزمی نەماوە ، لە مردنی باوک تێدەگات کە ئەو دوای باوک مەحکومە بە شان خستنە ژێر باری نەکەوتنی ئەم بزوتنەوەیە و دەشزانی باڵانسی ڕاگرتنی دۆخی هەرێم بەم شێوەیە کە بە دڵمان نیە و خراپتریش هەیە ، لە ئەستۆی عومەری سەید عەلیدایە ، خراپەکە لەویا بوو کە کارئەکتەرێکی بێ کارتی مێژووی ئەمەی بکردایە کە هێزە ڕکابەرەکان هیچ حسابێکیان بۆ نەدەکرد ، عومەری سەید عەلی مەحکومە بەوەی شان بخاتە ژێر ئەم بارەی دوای نەوشیروان مستەفا ، گەر وا نەبوایە ئێستە زیاتر قسەی لەسەر دەکرا ، بۆیە ئەگەر بمانەوێ عومەری سەید عەلی وەک نەوشیروان مستەفا بێت ئەوا دەبێت قەناعەت بە خۆمان بکەین یەک باوکمان هەبو مرد و سەید عومەریش خۆی پێش هەمو کەس دەرکی بەم ڕاستیە کردوە دەزانێ کارتە گەورەکەمان نەما و ئەرکی سەید عومەریش یاری کردنە بە ئاراستەی ناچارکردنی ڕکابەرەکانی بە بەشداری سیاسی و حکومڕانی ، کە ئەمش بۆ قۆناغی دوای نەشیروان مستەفا باشترین یاری بوو ، چونکە دەیزانی ئەو کارتە گەورە و ئەو بەرگریە گەورەیە نەماوە کە بتوانێ ململانێی ڕکابەرەکانی بەو شێوەیە بکات ، ئێستە عومەری سەید عەلی لە دەرەوەی سەنگەرەکە نیە لە ناوەوە ئەو یارییە دەکات و توانیویەتی دوای نەوشیروان مستەفا ئەرکی ڕابەرایەتی ئەم بزتنەوەیە و دۆخی هەرێم و قۆناغی دوای نەوشیروان مستەفا هەڵگرێت و بەقەد قورسایی خۆی و کارتی مێژوویی بەرپرسیاریەتی هەڵبگرێت ، عومەری سید عەلی خاوەنی چەندین کارتی بەهێزە لە بەرامبەر سەرکردەی حیزبە ڕکابەرەکان ، کە هیچ کەسێکی تر نیەتی ، دەکرێت هەندێ سەرکردە کە هاوکاری کاک عومەر بن خاوەنی کارتی مێژووی بن ، بەڵام ناکەتە بەهێزی کارتەکانی سەید عومەر.

کوڕەکانی کاک نەوشیروان
ئەم دوو کوڕە وەک وەسیەتی باوکیان تەنها لە ڕووی ئیعلامی و وەک هەڵسوڕاو هاوکاری ئەکتیڤی بزوتنەوەی گۆڕانن ، ئەوەشی دەوترێت موڵکی گۆڕان کە بە ناوی ئەوانەوەیە لە خزمەت بزتنەوەکەی باوکیاندایە و خۆشیان نە پۆستی گەورەیان وەرگرتوە لە حکومەت نە دەستکاری ڕێنماییەکانی باوکیان کردوە ، ئەگەر پێشمان وا بێت هیچ کارگەریان نیە ، ئەوا ماڵی کاک نەوشیروان لە قۆناغی خۆشیدا شوێنی ڕا گۆڕینەوە و تاوتوێکردنی باسەکان و سفرەی کۆکردنەوەی ڕاکان بوە ، وەک نیمچە دامەزراوەیەک وا بوە ، ماڵی کاک نەوشیروان مێزی ڕا گۆڕینەوە و پرسەکان بوە ، ئێستەش هەر وایە و ئەو دوو کوڕە بمانەوێ و نەمانەوێ کوڕی سەرکردەیەکی کاریزمین و خۆشیان بیانەوێ و نەیانەوێ دەبێت ڕۆڵیان هەبێت ، وە دەشبینین لە هەڵبژاردنەکاندا وەک هەڵسوڕاوێک هەڵمەتی دەرگا بە دەرگا دەکەن و لە هیچ پۆستێکی باڵای حکومداریدا نین ، کە دەبینین هێزەکانی تر نەک مەکتەب سیاسیەکان خۆیان بەڵکو شەڕە لەسەر کوڕەکانیشیان ، ئەوەی دەمێنێتەوە نما و چیا وەک دوو نەوەی باوکی کاریزمی توانیویانە هەموو هێزی خۆیان بخەنە خزمەت بزوتنەوەی گۆڕان و هاوکاری کردنی هاوڕێکانی باوکیان ، درێژە پێدەری جێبەجێ کردنی ڕێبازەکەی باوکیان بن شان بە شانی هەڵسوڕاوەکانی گۆڕان.

خانەی ڕاپەڕاندن
لە ئێستادا ئەگەر چی بزوتنەوەی گۆڕان زۆرێک لە ئۆرگانەکانی شەرعیەتی دەستوریان نەماوە بەڵام بەروارد بە حیزب و سەندیکا و کۆمەڵەکان کە هیچ یەکێک لەمانە شەرعەتی دەستوری خۆیان نەماوە ، بزوتنەوەی گۆڕان ، پڕ جوڵەترین حیزبە و توانیویەتی خانەی ڕاپەڕاند هەڵبژێرێ و ئامادەکاری بکات بۆ کۆنفرانسەکان ، کە خۆمان دەزانین هەردوو حیزبی یەكیتی و پارتی ناتوانن کۆنفرانس و کۆنگرەکانیان بکەن ، بەڵام بە ئاسانی بێ هیچ گرفتێکی گەورە گۆڕان توانی خانەی ڕاپەڕاند هەڵبژێرێ و ململانێ ی توند هەبێت و دەرنەچوەکان بەگیانی برایەتی و گەورەییەوە قبوڵی دەرنەچونیان بکەن و بەردەوام بن لە هاوکاری ڕکابەرەکانیان ، وە توانرا دەموچاوی تازە بێتە ناو خانە و دەستاودەست کردن بە پێ ی هەڵبژاردن و دەستور جێبەجێ بکەن و جڤاتی نیشتمانیش وەک ناوەندی بڕیار ئەرکی خۆیان جێبەجێ بکەن ، لەم نێوەندەدا هاتنە پێشەوەی (شەماڵ عەبدولوەفا وعەدنان عوسمان و دکتۆر دەرباز و برزۆ مەجید ) کە دەکاتە زیاتری خانەی ڕاپەڕاند بێنە ناو ئەم خانەیەوە ، کە ئەمەش سەرەتایەکی باشە دوای قۆناغی نەوشیروان مستەفا بۆ برەودان بە ڕێبازەکەی ، لەم ساتە وەختەدا تەنها گۆڕان دەتوانێ هەڵبژاردنەکانی بکات .

بەشداری لە حکومەت
یەکێ لە بڕیارە واقعی تەندروستەکانی گۆڕان دوای کاک نەوشیروان بەشداری بونبوو لە پرۆسەی سیاسی و حکومڕانیدا ، چونکە دوای گۆڕانکاریە ناوچەیی و بەتایبەت ململانێ ی ئێران و ئەمریکا لەسەر ساحەی عێراقی کورد بە گشتی بە خراپ و چاکیەوە دەکەوێتە بەردەم گۆڕانکاری نوێ و هەرێمی کوردستان ئەگەر نەتوانرێ سیاسەتێکی واقیعیانە و دەستکاریکردنی حکومڕانی نەکات ئەوا ئەم دۆخەش کە پڕە لە گرفت خراپ تر دەبێت و بەرگەی دەرهاویشتەکانی ناگرێت و بە تایبەتیتریش ڕای ئەمریکا لەسەر حکومڕانی هەرێم بە چونەوەیە بۆ سەر پڕۆژەکانی کاک نەوشیروان ، کەواتە بڕیاری گۆڕان و بە تایبەتی سەید عومەر بڕیارێکی تەواو واقعیانەیە ، دەتوانرێت تا ئاستێک ئامادەگیەک هەبێت بۆ ڕوبەڕوبونەوەی کێشە ناوەکیەکان و دەرەکیەکانی هەرێم ، هێزە کوردیەکانیش دەرکیان بە بەریەککەوتنی هێزە دەرەکیەکان کردوە بیانەوێ و نەیانەوێ دەبێت کار بۆ ئەم ئامادەگیە بکەن ، بەدەر لە ململانێکردن بۆ سەرەتای ڕیفۆرمی ناوەکی ، گرنگە لەسەر ئاستی دەرەکی هەمو هێزەکان بە بەشدار و نابەشدارەوە یەک بن بۆ ڕوبەڕو بونەوەی پێشهاتەکان و لەم نێوەندەدا بزوتنەوەی گۆڕان و سەید عومەر توانیویانە ئەرکی بەپریسیاریەتی گشتی هەڵگرن بۆ ئەو ئامادەگیە کە دەکرێت ڕوبەڕی ئەگەری ڕوداوەکانی دەرەکی ببینەوە.