شەڕ لەبەردەم ماڵی كوردە

06:45 - 07/01/2020 801 جار خوێندراوەتەوە

"زەمەن"

ناوچەكە لەبەردەم مەترسی هەڵگیرسانی ئاگری جەنگی ئەمەریكاو ئێراندایە، كورد بەبێ‌ ویستی خۆی كەوتۆتە ناو گێژاوی ئەم جەنگەوە، گرنگترین كار بۆ بڕیاربەدەستانی هەرێم بێلایەنییە، پشتیوانیكردنی كورد لەئەمەریكایاخود ئێران، خۆكوژیی سیاسییە.

كاردانەوەی كورد بەرامبەر بەناكۆكی ئێران‌و ئەمەریكا لەم ساتەوەختە هەستیارو چارەنوسسازەدا وا دەخوازێت زۆر وردو حساب بۆ كراو بێت، لەهەلومەرجێكی پڕ لەتەنگەژەی نێوان هێزێكی گەورەی جیهانی‌و هێزێكی ناوچەیی كاریگەردا دەرفەتی مانۆڕ كردن لەبەردەم كورددا بەحوكمی هەڵكەوتەی جوگرافی‌ زۆر سنوردارە.

كوردستان لەڕووی سیاسی‌و سەربازیی‌و ئابورییەوە توانای ئەوەی نییە هەڵوێستی خۆی لەسودی لایەكیان‌و بەزیانی لایەكی دیكەیانیەكلا بكاتەوە، هەرچەندە هەردوولا گوشاری بۆ دەهێنن تا لەبەرژەوەندی لایەكیان هەڵوێست وەربگرێت، بەڵام هەرێمی كوردستان ناچارە هەڵوێستی بێلایەنی پەیڕەو بكات‌و رێگە نەدات ناكۆكی‌و لێكترازان‌ بكەوێتە هەڵوێستی هێزە سیاسیەكانیەوە، بەتایبەتییەكێتی‌و پارتی، چونكە كوردستان رۆژانێكی سەختی لەبەردەمدایەو دەبێت هێزە سیاسیەكانی وریا بن نەسوتێت.

كورد بەبێ‌ ویستی خۆی كەوتۆتە ناو گێژاوی شەڕی نێوان ئەمریكاو ئێرانەوە، كە دەرچوون لەو گێژاوە لەهیچ بارێكدا بێ‌ زیان نابێت، بەڵام گرنگە بڕیاربەدەستانی هەرێم، بەجۆرێك سیاسەت بكەن كەمترین پریشكی ئاگری شەڕەكە بەر هەرێم بكەوێت.

دوای ئەوەی چوارشەممەی رابردوو لایەنگرانی حەشدی شەعبی پەلاماری باڵیۆزخانەی ئەمریكایان لە بەغدادی پایتەخت داو لەسەر دیواری باڵیۆزخانەكەیان نووسی “سولەیمانی سەركردەمانە”، ئەمریكا نەیهێشت 48 كاتژمێر بەسەر ئەوڕووداوەدا تێپەڕێت گورزی خۆی وەشاندو بەفەرمی كوشتنیقاسم سلێمانی و ئەبومەهدی موهەندیسیڕاگەیاند.

دۆخەكە تادێت هەستیارو ئاڵۆزتر دەبێت، وەڵام و بەرچاوڕوونی هەرە گرنگ ئەوەیە؛ ئەو شەڕە كە ئێستا لەبەردەم ماڵی كورددایە، ئایا لەبەردەمی ماڵەكەوە دێتە ناو ماڵەكە؟ چونكە ساڵی 2011 لەیاریە كۆمپیوتەریەكانەوە كە لەلایەن كۆمپانیای (كوما) كە دەگوترێ‌ سەر بە (سی ئایئەی) ئەمریكایە، پێشبینی ئەوەكرا كە شەڕی نێوان ئەمریكاو ئێران دێتە ناو شەقامەكانی شاری سلێمانی؟ كە بۆ كورد ئەو بەشەی رووداوەكە لە هەمووی گرنگترو هەستیارترو ترسناكترە!

دوای کوژرانی قاسم سلێمانییەکەم نیشانەی دەرکەوتنی ناکۆکییەکانی گروپە شیعەکانی نزیک لە ئێران‌و هێزە کوردییەکان لە عێراق، سەبارەت بە دەنگدانی ئەنجومەنی نوێنەران بوو دەربارەی چوونەدەری هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق، پێداگری لایەنە شیعەكان بۆ تێپەڕاندنییاسای دەركردنی هێزە بیانییەكان لە خاكی عێراق كە بە پلەییەك مەبەستیان (هێزەكانی ئەمریكایە)، سەرەنجام لە ئێوارەییەكشەممەی رابردوو بەویستی خۆیان لە پەرلەمان تێیانپەڕاند. بایكۆتی فراكسیۆنە كوردیەكانیش بۆ ئەو كۆبونەوەیەی پەرلەمان هەڵوێستی كوردی لای شیعەكان، خستە چوارچێوەیەكی لاوازو هەستیارەوەو هەندێك لە پەرلەمانتارە شیعەكانی دژە ئەمریكا، وتیان بایكۆتی كوتلە كوردستانیەكان، مانای خۆساغكردنەوەیانە لەبەرەی ئەمریكادا، هەرچەندە بیانوو پاساوی لایەنی كوردیش بۆ بایكۆتی كۆبونەوەكە لەجێی خۆیدایە كە پشتیوانیكردنی دەرپەڕاندنی هێزەكانی ئەمریكاش لەم كاتە هەستیارو نەخوازراوەدا، لایەنگیریە بۆ ئێران و دژایەتیە بۆ ئەمریكا، كە كورد ویستی نیە دژی هیچ لایەنێكی شەڕەكە بێت.

هاوکات ئەوەی جێی سەرنجە، بەشداری نەکردنی هێزە کوردییەکان لە کۆبونەوەی ئەنجومەنی نوێنەراندا بۆ دەرپەڕاندنی هێزەکانی ئەمەریکا، بەپێی میدیاکانی کۆماری ئیسلامی ئیران مایەی نیگەرانی‌و توڕەبوونی تارانە لە فراکسیۆنی کوردستانی، پێشبینیش دەکرێ لە قۆناغی داهاتوودا گوشاری لەسەر هێزە کوردییەکان زیاتر بکات، بە سەرنجدان لەوەی مەسەلەی دەرپەڕاندنی هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق بۆ دەسەڵاتدارانی تاران، مەسەلەی مەرگ‌ و ژیانە‌.

بە دووریش نازانرێت ئەم ناکۆکییە سیاسیانەی نێوان کوردو شیعە، لە قۆناغی داهاتوودا پەل بهاوێت بۆ ناکۆکی سەربازیی‌و گێچەڵ کردن بە کورد لەلایەن ئەو میلیشیا شیعیانەی کە بەفەرمانی سوپای پاسدارانی ئێران هەڵسوکەوت دەکەن. پێشبینی دەکرێ ئەوەش ئەم ناکۆکییانە هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانێکی نوێ بۆ عێراق بەهاوبەشی لەلایەن شیعەو کوردو سوننەوە قورس‌و دژوارتر بکات.

یەكدەنگیی دامەزراوە فەرمی‌و هێزە كوردیەكان لەبەرامبەر شەڕی هەڵگیرساوی نێوان ئەمریكاو ئێران تا ئەمڕۆ بێلایەنانەیە، كورد بە راستەوخۆو بە ناراستەوخۆ، هیچیەكێك لەو دوو لایەنەی هەڵنەبژاردووە، بەڵام ئایا هەڵبژاردنی بژاردەی بێلایەنی لەنێوان تاران‌و واشنتن، تا سەر بە دەردی كورد دەخواو بژاردەیەكی قبوڵكراو دەبێت بەلای هەردوو لایەنی شەڕكەرەوە؟

شتێكی روونە، كە هەردوولایەن فشارەكانیان چڕ دەكەنەوە لەسەر هێزو گروپەكانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە، تا خۆیان ساغ بكەنەوەو بەتایبەت ئێران دەیەوێت بزانێت دۆستەكانی كوڕی رۆژی تەنگانەن و تا دواسات لەگەڵی دەجەنگن،یاخود ترسی موشەكەكانی ئەمریكا دۆستایەتییانلەبیر دەباتەوە!

كورد كەوتۆتە ناو بەرداشی شەڕو بەرژەوەندیەكانی دوو زلهێزی ناوچەیی و جیهانیەوە، سەرەنجام ئەگەر شەڕەكە بەخەستی هەڵبگیرسێ‌ نەك لە ناوچەكە، رووداوەكە دەرەنجامی جیهانیی لێدەكەوێتەوە. هەربۆیە لە بەرەنجامدا پشتیوانیكردن لەیەكێكیان و دژایەتی ئەوی دی، بۆ كورد كە خاوەنی كیان و دەوڵەت نییە، خۆكوژیی سیاسیە!
ئەمریكییەكان خۆیان بە ئەندازیاری دروستكردن و مانەوەی ئەزموونی باشووری كوردستان دەزانن، بەپێی بەیاننامەكەی رۆژی هەینی پنتاگۆن، ئێران لەدوای ساڵی 2003وە تا ئێستا 608 سەربازی ئەمریكی كوشتووە لە عێراقدا. لە وێستگەو هەلومەرجێكی وەك ئێستادا، كە لای ئەوان زۆر چارەنووسسازە، لایەنی كورد پشتیان لێبكات، بێ باج نابێت.

لەبەرامبەریشدا بۆ هەرێمی كوردستان ئێرانیش گرنگە بەهۆی ئەوەی هەم جوگرافیاكەی و هەم هاوكێشەی ئابووری و ئاسایشەكەی، بەشێكی گەورەی بەستراوە بە ئێرانەوە.

بۆیە كاردانەوەی كورد بەرامبەر بەم رووداوە لەم ساتەوەختە هەستیارو چارەنووسسازەدا وا دەخوازێت زۆر وردو حساب بۆ كراو بێت، لەهەلومەرجێكی پڕ لەتەنگەژەی نێوان هێزێكی گەورەی جیهانی‌و هێزێكی ناوچەیی کاریگەردا دەرفەتی مانۆڕ كردن لەبەردەم كورددا بەحوكمی هەڵكەوتەی جوگرافی‌ زۆر سنوردارە.

كوردستان لەڕووی سیاسی‌و سەربازیی‌و ئابورییەوە بەهیچ جۆرێک توانای ئەوەی نییە هەڵوێستی خۆی لە سودی لایەكیان‌و بە زیانی لایەكی دیكەیانیەکلابکاتەوە، هەرچەندە هەردوولا گوشاری بۆ دەهێنن تا لە بەرژەوەندی لایەكیان هەڵوێست وەربگرێت، بەڵام هەرێمی كوردستان ناچارە هەڵوێستی بێلایەنی پەیڕەو بكات‌و دوای وەهمی فرۆشتنی سیناتۆرێکی ئەمەریکی بە کورد، یاخود پڕوپاگەندەو بانگەشەی میدیایەکی ئەوروپی سەبارەت بە دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی نەکەوێ، چونکە لەم چرکەساتەدا هەرێمی كوردستان هەم پێویستی بە دۆستایەتی تارانەو هەم بە پشتیوانی واشنتۆن.

پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا ئەوانەی بڕیاڕی سیاسی کورد دروست دەکەن بەو ئەندازەیە دووربینن بەباشی سەر لەم هاوکێشە ئاڵۆزە دەربکەن‌و کوردستان لەم ئاگرە بەدوور بگرن؟


كورد چی بكات؟

ئێستا بڕیاربەدەستانی هەرێمی كوردستان سیاسەتی بێلایەنییان هەڵبژاردووە، ئەم بێلایەنیەش سیاسەتێكی ژیرانەیە.

* خۆساغكردنەوەی هەرێم بەهەر لایەكدا مانای ئەوەیە دەكەوێتە ناو گێژاوێكەوە كە سەرەنجام خۆ دەربازكردن لەو گێژاوە مەحاڵ دەبێ و هەرێم بەوپێیەی توانای سەربازی و ئابوورییەكەی لاوازە، هەر لەسەرەتاوە سیادەكەی بەدەستی خۆیەوە نامێنێت.
* پێویستە لەم سەرەتایەدا وەك دۆست مامەڵە لەگەڵ هەردوولادا بكات.

*پێویستە رۆڵی ئاشتیپارێز بگێڕێ‌ بە ئاراستەی هێوركردنەوەی شەڕەكە سیاسەت بكات.

* پێویستە رێگە نەدات هیچ كام لەو دوو وڵاتە هێرش بكەنە سەر بەرژەوەندیەكانیان لە هەرێمی كوردستان.

*هەرێم ئێستا كەوتۆتە ناو دووكەڵی ئاگرەكەوە، پێویستە درێژە بدات بەسیاسەتی  بەردەوامیدان بە بێدەنگی و دوورەپەرێز خۆنیشاندان و زۆر ژیرانە بیربكاتەوەو پەلە نەكات لە رادەربڕین، بێدەنگی باشترین دەربڕینە لەم كاتەدا.

*سەرۆكایەتی هەرێم، بژاردەی داڕشتنی چوارچێوەیەكی گشتیی بۆ مامەڵەی دیبلۆماسی و پەیوەندیەكان تەبەنی بكات، لەگەڵ ئەمریكاو ئێران و یەكێتی ئەوروپا، هەم بۆ خۆپارێزی كوردستان و نەخزاندنی بۆ بەرەیەكی شەڕەكەو هەمیش بۆ راگرتنی شەڕەكەو دەستپێكردنی دانوستان لەنێوان ئێران و ئەمریكا.

کوژرانی قاسم سلێمانی رووداوێکی هێندە هەژێنەرە، کە بە خاڵى وەرچەرخان دادەنرێت لە مێژووی ناوچەکەدا، هەموو خوێندنەوەکان سەبارەت بە لێکەوتەکانی ئەم رووداوە لە خاڵێکدایەکدەگرنەوە: ناوچەکە لە لێواری هەڵگیرسانی ئاگری جەنگی ئەمەریکاو ئێراندایە.

ئەمەریکا دەیەوێ ئێران لە عێراق دەربکات‌و ئێرانیش دەیەوێ هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق دەرپەڕێنێ، لەم ساتەوەختە چارەنووسسازەدا باشترین کار بۆ کورد ئەوەیە ناکۆکی‌و لێکترازان‌ نەکەوێتە هەڵوێستی هێزە سیاسیەکانیەوە سەبارەت بە رووداوەکان، بەتایبەتییەکێتی‌و پارتی،چونکە کوردستان رۆژانێکی سەختی لەبەردەمدایەو دەبێت هێزە سیاسیەکانی وریا بن نەسوتێت.