دیاریە بەنرخەکەت گەیشت: سپاس و پێزانین
01:34 - 25/09/2025
کولتووری زەمەن
📌بابەکر دڕەیی
ئەمڕۆ ژمارەیەک لە کتێبەکانی هاوڕێی دێرین و تیکۆشەر کاک عیماد ئەحمەد م وەک دیاری بەدەست گەیشت.
بەخشینی کتێب وەک دیاری، چەن مانایەک لە خۆیدا هەڵدەگرێت کە یەکێک لەوانە هەبونی یادگاری و بیرەوەریە لەگەل ئەو کەسەی دیاری پێشکەشکراوە.
لەم خاڵەوە دەمەوێ سەرباری سپاس و پێزانینم بۆ هاوڕیی بەڕیزم کە کتێبەکانی پیشکەش کردوم( پینج بەرگ- ١٥٠ وتار)، سەرەتای ناسینی کاک عیماد و کەسایەتی ئەو بە چەند پەرەگرافێک بۆ هاوڕێیان باس بکەم.
ناوەراستی ساڵی ١٩٨٦ من گەیشتمە شارۆچکەی «زێوە» ی ناوچەی مەرگەوەڕ لەنزیک شاری ورمێ ی خۆرهەلاتی کوردستان.
ئەوسا بارەگای سەرەکی ریکخراوی ئاڵای شۆرش لە زێوە بو. ئەم بارەگایە پیکدەهات لە نزیکەی ٦٠ تا ٧٠ پیشمەرگەو ژمارەیەک کادری بنچینەو سەرکردایەتی کە کاک عیماد ئەحمەد یەکێک لە دیارترین کەسایەتیەکانی بو.
ئەوسا کاک عیماد لە هەرەتی گەنجی (٣١ ساڵ) و بەندەش تازە لە قۆناغی لاوێتی دەرباز ببوم( ٢٢ ساڵ).
دۆخی ئەوکاتی شەڕ لە نێوان ئێران و عیراقدا، گیرانی هاوڕییانی دامەزێنەر لە زیندان، ناکۆکی حزبە سیاسیە سەرەکیەکانی کوردستان و، دژایەتی سەخت بەرامبەر بە گروپەکەی ئێمە، فەزایەکی پێکهێنابو کە کەمکەس ئەیتوانی تارماییەکی هیوای تیا بەدیبکات.
سەرباری دۆخی ئاوارەیی و فشاری ئێران بۆ سەر ئالای شۆرش و، بەردەوامی شەڕو، نەبونی و سەرمای سیبیریایی زێوە، خۆشمان لە ناوخۆماندا تەباو یەکدەنگ نەبوین: جیاوازی دنیابینی و ئایدیۆلۆژی، ئیمەی کردبوە دو کەرتی جیا کە بە ناچاری لە ژیر کۆمەڵێک خانوەکۆن و جەمالۆنی ئۆردوگایەکی چۆڵکراوی ئاوارەکانی نسکۆی ١٩٧٥ دا گیرمان خواردبو.
ئەوکات بەندە وەک دنیابینی( تەقریبەن وەک ئێستە) کەسێکی چەپیی دژە سۆڤیت بوم و بەزەحمەت ئامادەبوم سازش لەگەڵ کەسانێکدا بکەم کە خەتی سۆڤیتیان بە مارکسی و سوسیالیست دائەنا، کاک عیماد ئەودەم هەڵگری ئەو دیدگایەو تەنانەت سەرکردەی تیڕوانینی پرۆ سۆڤێت بو.
بەڵام ئەوەی بۆ گشت هاوڕییان جێی سەرنج بو، لە کۆی ئەو سێ ساڵەی لە زێوەی ورمێ پێکەوە بوین و، هەمو ساڵانی دوای ڕاپەڕینیش بە روداوە دراماتیکی و پڕ پێچ و ناکۆکیەکانیەوە، پەیوەندی کاک عیمادو بەندە لە بەهێزی و باشیدا مایەوەو بەردەوام بو. بناغەی ئەوەش لە دیدی منەوە ئەم هۆیانە بون:
یەکەم: کاک عیماد ئەحمەد هەڵگری خەونی سیاسی گەورە بو. ئەو هیچکات بێکار دانەئەنیشت، هەمیشە سەرقاڵی بیرکردنەوەو نەخشەدانان و کاری مەیدانی بو. بروای قوڵی بەو شتانە هەبو کە ئیدیعای دەکردن و قەت هەستت نەدەکرد کاک عیماد لەو خەونانە دور بکەوێتەوە کە لە زەینی خۆیدا بەرنامەی بۆ دانابون .
دوەم: کاک عیماد ئەهلی بیرکردنەوەو ئەندیشە بو. ئەو بێ پسانەوە ئەیخویندەوە، کتیب و نامیلکەی عەرەبی بەردەوام لە دەوری هەڵچنرابون ( بیرمە کتیبی « اعمدە الحکمە السبعە» ی هەبو) ، لە هەمان کاتدا ئەهلی قەلەم و نوسین بو ، کاتیکیش ئەینوسی خۆی بە بابەتی لابەلایی و کەمبایەخەوە سەرقاڵ نەدەکرد.
سێهەم: کاک عیماد مرۆڤی بەر کامێراو خۆبادان و نمایشی ئۆتۆریتەو ناوبانگ نەبو، ئەو وەک کاربەدەستە ماندوەکانی حکومەتە تۆکمەو پێشکەوتوەکانی جیهان، بە بێدەنگی، شەوو رۆژی خستەسەر یەک لە پێناو بیناکردنی ئەو شتەی ناومان ناوە « حکومەتی کوردستان»، بەداخەوە لە ناو ئەم حکومەتە خۆ- کردەی خۆماندا ، تا ئێستاش پرەنسیپی « پاداش و سزا» هەر لە فایلەکانی بنەوەدا دەستبەسەرە... دەنا دەکرا دەسگایەکی دیجیتال و وردەکاری شایستە، لە پێناو ناساندنی ئەو مرۆڤانەدا دابمەزرایە کە، بەدوور لە شاشەو ، بەدەر لە پۆزلێدان و زیادەمەسرەفی، کاری گەورەیان بۆ ئەم میللەتە ئەنجام داوە.
چوارەم : کاک عیماد پیاوی کاری مەیدانی و سیاسەتی ستراتیژی و دپلۆماسی بو. راستە بۆ ماوەی چان مانگیک کاک سالار عزیز لە زێوە مایەوە( کاتیک من گەیشتم - لە ١٩٨٦- ئەو بڕیاردەری ئالای شۆرش بو) و کارەکانی سەرپەرشتی دەکرد، بەڵام لە راستیدا سەرجەمی دیدار لەگەل سەرکردایەتی پارتی و ، حزبی شیوعی و گروپ و ریکخراوەکانی تر و ، تەنانەت دەوڵەتی ئیرانیش هەر کاک عیماد بەڕیوەی دەبرد. بیرمە کاتێک ئالای شۆرش بانگهێشتی « مؤتمر نصرە الشعب العراقی» کرا لە تاران( زستانی ١٩٨٦) ، کاک عیماد راسپێرا وتاری ئێمە بخوێنێتەوە و ، تێکستی وتارەکەی نارد بۆ من و چەن هاوڕێیەک بۆ وەرگرتنی سەرنج و تێبینی.
بێگومان وتارەکە لە ئەرشیفی کۆنگرەی تاراندا ماوەو ، یەکیکە لەو وتارە هەرە باشانەی لەوێ خوێندرایەوەو کاریگەری خۆی لە نیشاندانی توانایی فکری و سیاسی ئاڵادا بەرجەستەکرد، چونکە کۆنگرەکە ( بە پێچەوانەی بەیانەکەی کاک عیماد و ئێمەوە) بە مسقاڵ لای لە مافەکانی گەلی کورد نەکردبۆوە.
ساڵانی دواتر ( لە ١٩٨٨ بەدواوە) ئیمە لیکدابڕاین. هەنێکمان بۆ پاکستان و تورکیاو ئاوارەیی و ، ژمارەیەکیش لە ئێران و سنور مانەوە.
کاک عیماد کوردستانی چۆڵنەکرد و بۆ یەک چرکەش لە کارو خەباتی مەیدانی و سیاسی دانەبرا. تا توانی بەشداری و خزمەتی کردو ، جگە لە چالاکی سیاسی جدی، دوای ڕاپەڕین لە پۆستی جیاجیای وەزاری و باڵاتریشدا توانایی پرۆفیشناڵ و دەوڵەتمەداری خۆی چەسپاند: بەدور لە هەر وابەستەییەکی خێڵەکی و ئایدیۆلۆژی، بەدوور لە هەر دۆگمایەکی سیاسی لە پێشدا بریاردراو، توانی تا ئەو جیگایەی شمشێری دەبڕێت لە ناو یەکیتی نیشتیمانی کوردستاندا و بە هۆی یەکیتی نیشتیمانیەوە، پایەکانی حکومەتی دامەزراوەیی و تۆکمە( تا ئەو جێیەی بۆ ئەو ممکن بو) بەهێزتر بکات.
کاک عیماد نوسینی زۆرن، نەمزانی بۆچی هەر ئەم کۆمەڵە وتارەی بە جیا چاپکردونەوە، دڵنیام گەر هەمویان وەک ئەم پاکجە پێنج بەرگیە کۆبکاتەوە، پینج بەرگی تریشی لێ چاپ دەبێت.
هەر بۆ یادگاری خۆشە ئەوەش تۆمار بکەم کە لەساڵی ١٩٨٧ دا، من نامیلکەیەکی دریژم سەبارەت بە یەکیک لە نوسینە فکری و تیۆریەکانی کاک عیماد بە ناونیشانی « کام ڕێگا؟» ( ٦٨ لاپەرە) نوسی و بڵاوکردەوە کە لەو سەردەم و فەزا سیاسیەی ئەوسادا قڕەقڕو گرفتی زۆری لە نێوان هاوڕێکاندا دروستکرد، بەڵام پەیوەندی شەخسی ئیمەی تیکنەدا، بە تایبەت کە وتارو نامیلکەکەی بەریزیان بە عەرەبی نوسرابو و بەشێک لە هاوڕێکانی هەردو « باڵ» هیچ سەرەودەرەیان لە ناوەرۆکی نوسینەکەی ئەو دەرنەدەکرد.
خۆزگە هاوڕێی دێرینمان سەرجەم وتارەکانی لەچەن بەرگیکی جیاوازدا چاپ دەکرد تا گەنج و خوێنەری ئەمرۆش بزانن بەشێک لە سەرکردەو کاربەدەستە باڵاکانی وڵات پیش چل سال چۆنچۆنی بیریان کردۆتەوەو چیان خستۆتە سەر کاغەز و بە چ میتۆدێک داکۆکیان لە ئەندێشەی خۆیان کردوە.
رەنگە هۆکاری بایەخنەدان بە دنیابینی و تێفکرینی ساڵانی رابوردوی هەنێک لە هاوڕێیان « کۆنبون» یان « لەمۆدێلکەوتن» ی هەنێ لە ئایدیۆلۆژیەکان بێت بۆیە خۆی لێ بەدور دەگرن: جاریکیان لە هەڤاڵانی پارتی کرێکارانم پرسی بۆچی کتێبی « مەسەلەی کەسایەتی لە کوردستان و کەسایەتی مرۆڤی تیکۆشەر» ی ئوج @ ئالان چاپ ناکەنەوە؟ وەلامیان ئەوەبو کە کتیبەکەی ئا~ پۆ لە دیدی مارکسیەوە نوسراوەو ئیستە ئیدی سەرۆک وا بیرناکاتەوە!!
بەهەر حاڵ ، ئیمە ئێستە هەرچۆنێک بیربکەینەوە بەشێکین لەو رابوردوەو، رای من وایە ناتوانین لەو پێشینە سیاسیەمان داماڵرێین یان پشتی تێبکەین، ئەگەر کارو خزمەتمان بە باشی ئەنجامدابێت میوەی ئەو دیدگا کۆنەین و، ئەگەر خراپیش رەفتارمان کردبێت بە دلنیایی کاریگەری فکرو ئەندێشە کۆنەکانمان تا مردن لەسەرمان بەردەوام دەبێت.
دەتوانم بە دڵنیاییەوە بڵێم کاک عیماد ئەحمەد یەکیکە لەو کەسایەتیە سیاسیانەی کوردستان کە بەوپەری دلسۆزی و لێبڕاوی و بێلایەنیەوە کاری دەوڵەتی ڕاپەڕاندوەو ، ئەوەی لە توانایدا بوە لە باری فکری و سیاسی و کارگێری و ڕێکخستنەوە بێدرێغ پێشکەشی گەلەکەی کردوە.
لە کۆتاییدا بەدل هیوای لەشساغی بۆ برای زێدە هیژا ئەخوازم .
هیوادارم کتیب و نامیلکە کۆنەکانیش چاپ بکاتەوە و بە کۆمەڵی کوردستانی بڵێ: ئێمە سەردەمانێک ئاوا بیرمان کردۆتەوە: جا ڕاست بوبێت یان چەوت.
تێبینی: ئەم نوسینە لە ژمارەی ئەمڕۆی « کوردستانی نوێ» بڵاوکراوەتەوە