وانەیەك لە عەلی عیزەت بیگۆڤیچەوە
6/21/2019 11:48:00 AM
بەڕێز عەباس
دونیای ئێمە وای لێهاتووە ئەوەی بەڕێوەی دەبات رقە! نووسەرو رۆشنبیری ناسراو “مەریوان وریا قانع” لە دواهەمین كتێبی خۆیدا بەناونیشانی “بیركردنەوە لە سەردەمە تاریكەكاندا” لە هەڵسەنگاندنی كۆمەڵگەی كوردی و ئەو دۆخەی حیزبە دەسەڵاتدارەكان دروستیانكردووە ئاماژە بەوە دەكات ئەم هێزانە دونیایەكیان دروستكردووە “ئەوەی بەیەكەوەیان دەبەستێتەوە رقی گەورەی هەر بەشێكیانە لەوی تریان”.
سیاسییەكان و هێزەكان ململانێی دروست لەگەڵ یەكدیدا ناكەن و كەمترین لێبوردەیی لەنێوانیاندا نیە ئەوەی كۆیان ناكاتەوە خەمی نیشتیمان و داهاتووی ئەم میللەتە ستەمدیدەیە! لە نەهامەتی نەتەوەی كوردە بەشێكی گرنگی رۆشنبیرەكانیشی توانای دیالۆگكردنیان لەگەڵ یەكدیدا نییە، كەمترین جیاوازی بۆچوون لەنێوانیاندا وادەكات قسە لەگەڵ یەكدیدا نەكەن و بەیەكەوە دانەنیشن و بكەونە تۆمەت بەخشینەوە بۆ یەكتری! تێكستێكی جوانی “وەفا عەبدولڕەزاق” هەیە لە رۆمانی “سەمای كەزی و ڕووبار” كە دەڵێت “بۆ ئەوەی خۆر بكاتە پۆشەن و درزەكانی ژیانی پێ پینە بكات، دەبێت لە بەراییدا لە خۆیەوە دەست پێبكات، ئەگینا ئەویش چون ئەوانی لێ دێت” بەشێكی گرنگی سیاسیی و رۆشنبیرەكانی ئێمەش بەو هەموو كێشەو گرفتە قوڵەی هەیانە دەیانەوێت دونیای ئێمە رزگاربكەن، بەبێ ئەوەی خودی خۆیانیان رزگاركردبێت‌و پەیوەندییە ئینسانی‌و مرۆییەكان لە خۆیاندا هەبێت!
“عارف فەرمان” رۆمانێكی گرنگی هەیە بەناونیشانی “ئەفغانی”، كە لەو رۆمانەدا وێنەی تاكی ئەفغانیمان بۆ رووندەكاتەوە لە دیدی ئەوانیترەوە كە چەند وێنایەكی ناشرینی هەیە بەهۆی ئەو دۆخە سیاسی و كۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەی كە هەیەتی، پاڵەوانی رۆمانەكە كەسێكە بەناوی “عەلی” بەهۆی نالەباری دۆخی سیاسییەوە بە ناچاری كۆچ دەكات بۆ ئێران، لە ئێراندا كەس بەناوی راستەقینەی خۆیەوە بانگی ناكات، دەچێتە هەر شوێنێك و بەری هەرچی كەسێك بكەوێت بەناوی “ئەفغانی”یەوە بانگی دەكەن، وەك ئیهانەیەك پێیدەوترێت ئەفغانی كە بەمانای بێ فەرهەنگ و تلیاك كێش و جەردە دێت كە تەعبیرە لە جۆری ژیان لە ئەفغانستاندا! مەبەستمە بڵێم كوردیش ئەو دۆخەی تێیدا ژیاوەو تێییدا دەژێت بەشی هەرە گرنگی تاكەكانی بەردەوام لە توندوتیژی و رقدا دەژین و كەمترین سەركردەو سیاسییمان هەیە روئیاكانی خزمەتی نیشتیمان بێ جیاوازی بكەن، بەڵكو زۆرتریان بە ئەتوارو كردارو جۆری بەڕێوەبردنیان زیانێكی ئێجگار گەورەیان لە میللەتی كورد داوە، تۆ بڵێی وێنەی تاكی كوردی هەمان وێنەی تاكی فغانی نەبێت لە دەرەوە وەك ئەوەی “عارف فەرمان” لە رۆمانی “ئەفغانی” باسی دەكات؟
كۆمەڵگاو سیاسەتی كوردی هێشتا سەر بە كۆمەڵگاو سیاسەتی تەقلیدییەو بەتەواوی نەچۆتە ناو كۆمەڵگاو سیاسەتی هاوچەرخەوە، پەیوەندی و گوتارو جۆری ململانێكان و ئیدارەدانی وامان پێدەڵێت كە لەسەر بیركردنەوەو هزر بنیات نەنراوە. بەپێی ئەو چەمكەی زانای دەروونزانی بەناوبانگ “ئەلفرێد ئەدلەر” كە یەكێك بووە لە هاوڕێ نزیكەكانی “سیگمۆند فرۆید”، كورد لە “گرێی بە كەمی”دا دەژێت واتە توانای گەشەكردن و پەرەسەندنی نییەو توانای چارەسەركردنی كێشەكانی نییە!
یەكێك لە سودو بەهاو نرخی مێژوو سوودبینینە لە ئەزموونی گەلان و كردارو رەفتارو بیركردنەوەكانیان، كە كورد تا ئێستا ئەمەی نەكردووەو نایكات! “عەلی عیزەت بیگۆڤیچ” یەكێك لە سەركردە دیارو ناسراوەكان و سەرۆكی بۆسنەو هەرسك بووە لەنێوان ساڵانی 1990-1996 وە ئەندامی ئەنجومەنی سەرۆكایەتی بووە لەنێوان ساڵانی 1996-2000، پێش ئەوەی ببێت بە سەرۆك واتە پێش ساڵانی نەوەتی سەدەی پێشوو چالاكی سیاسی كردوەو لە دامەزرێنەرانی پارتی كاری دیموكراتییە ساڵی 1989 چەند جارێك زیندانی كراوە لەسەر چالاكی سیاسی و نووسینەكانی.
بیگۆڤیچ وەك سەركردەیەكی كاریگەر ناسراوەو ئەو كردارو بۆچوونەكانی ناوبانگێكی جیهانیان پێبەخشیوە ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ هەوڵدان و تێكۆشانەكانی، بیگۆڤیچ دەڵێت: “لە پۆلەكانی دواناوەندیدا زۆرتر خوم دایە خوێندنەوە زیاتر لە خوێندن هەموو نوسینە فەلسەفیە گرنگەكانی ئەوروپام خوێندەوە كە من ئەو كات هێشتا لاوێكی 18-19 ساڵە بووم ئەودەم حەزم لە هیگڵ نەدەكرد بەڵام دوایی رام گۆڕی لەو كتێبانەی كە كاریگەریان لەسەرم جێهێشت كتێبی (التطور البنا‌ء الابداعی) برغسۆن و (نقد عقل المجرد)ی كانت و وە (انحطاط الغرب)ی شپینگلەرە! “هەموو كارەكانی دیستۆڤیسكی و تۆڵستۆیم خوێندۆتەوە، دەكرێت بڵێم هەموو نووسینەكانی كانتیشم خوێندۆتەوە. بێگومان ئەو خوێندەوارییە كاریگەری گرنگی لەسەر هزرو دونیابینی بیگۆڤیچ دروستكردووەو پێمان دەڵێت چەند گرنگە سیاسی خوێنەربێت، چ خوێنەرێكیش ئەو كتێبانەی بیگۆڤیچ خوێندویەتیەوە لە كتێبە گرنگ و ئاڵۆزەكان بووە كە تێگەیشتنیان ئاسان نییە!
بیگۆڤیچ لە ساڵانی هەشتاكان زیندانی دەكرێت لەگەڵ ئایدۆلۆجیای دەسەڵاتدار ناكۆك دەبێت پێش ئەوەی بۆسنە سەربەخۆیی رابگەیەنێت، ساڵی 1983 بە داواكاری گشتی دەڵێت: “من یوگسلاڤیام خۆشدەوێت، بەڵام حكومەتەكەیم خۆشناوێت”. بیگۆڤیچ لە یادەوەرییەكانیدا دەنووسێت: “كاتێك ئازادكرام لەبارەی دادگایكردنەكەمەوە چەندین چاوپێكەوتنم لەگەڵدا سازكرا، گرنگترین پرسیارێك كە دوای سەركەوتنەكانی هەڵبژاردنی 1990وە لێم كرا، ئایا هیچ تۆڵەكردنەوەیەكتان دەبێت لە شیوعیەكان دوای ئەوەی كە پێیان كرا بە تۆو هاوڕێكانیشتان كرد؟ لە وەڵامدا وتم: نەخێر هیچ تۆڵەكردنەوەیەكمان نابێت هەر‌ئەوەش رویدا، هەموو ئەوانەی لە دادگایكردنەكە بەشداربوون دادوەر، ئەفسەری لێكۆڵینەوە، داواكاری گشتی زۆر بە ئاساییانە ژیانی رۆژانەیان بەڕێكردو ئەركی خۆیان جێبەجێدەكرد بگرە هەندێكیان لەسەر هەمان پۆستی پێشوویان مانەوە”، ئەمەش دووربینی و لێزانی بیگۆڤیچ دەردەخات و بە رقەوە سیاسەتی نەكردووە! هوشیارو بە ئاگابووەو زانیویەتی ئەوانیش قوربانین!
كاتێك پارتی كاری دیموكراتی دادەمەزرێن زۆرینەی كەسانی پسپۆڕو شارەزان وەك حكومەتێكی بچوكراوە كە بریتین لە پزیشك و پارێزەرو ئەندازیارو لێكۆڵەرو رۆژنامەنوس و مامۆستاو نوسەرو موزیكزان و ئەكتەرو خوێندكارو پێش نوێژی مزگەوت و ئابوریزان و كەسی هونەری، بیگۆڤیچ زانست و زانیاری بە بایەخ زانیوەو هەرزوو هەستی بە گرنگیان كردووە هەموو شتێكی كورت نەكردۆتەوە لە سیاسەت و حیزبایەتی بە خاتری ئەوەی خۆی تێیدا كار دەكات، لە شوێنیكدا دەڵێت: “بە هیچ پیاوێكی بلیمەت و دانای سیاسەت سەرسام نەبووم، بەلای منەوە ئەوانەی شایەنی ئەوەن ئەوا پیاوانی زانست و وێژەن”.