هەرێم و بەغدا؛ سیناریۆی بەکارهێنانی ڕێککەوتنە وزەییەکان وەک کارتی فشار!
5/29/2025 9:24:00 PM
رابەر تەڵعەت
کێشەی نێوان هەولێر و بەغدا تەنها پەیوەندی بە لایەنی داراییەوە نییە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی ناکۆکییەکی قوڵترە لە نێوان دوو تێڕوانینی جیاواز بۆ سیستەمی فیدراڵی عێراق. لە لایەکەوە، هەرێمی کوردستان بە پشتبەستن بە دەستوور، داوای مافی بەڕێوەبردنی سەرچاوە سروشتییەکانی خۆی دەکات. لە لایەکی ترەوە، حکومەتی ناوەندی هەوڵ دەدات دەسەڵاتی خۆی بەسەر هەموو عێراقدا بسەپێنێت.
لەم سیناریۆیەدا، هەرێمی کوردستان ڕێککەوتنە وزەییە نوێیەکانی لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان بەکاردەهێنێت وەک کارتێکی فشار لەسەر بەغدا:
یەکەم/ وەزارەتی سامانە سروشتییەکانی هەرێم ڕۆڵی سەربەخۆتر دەگێڕێت لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە نەوتییەکان.
دووەم/ دادگای فیدراڵی عێراق ڕووبەڕووی ئاڵنگاری دەبێتەوە لە جێبەجێکردنی بڕیارەکانی پێشووی سەبارەت بە نەوتی هەرێم.
سێهەم/ پەرلەمانی کوردستان یاسای تایبەت دەردەکات بۆ پشتگیریکردن لە سەربەخۆیی بواری وزەی هەرێم.
چوارەم/ پەیوەندییە بازرگانییەکان لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان بەهێزتر دەبن.
پێنجەم/ ڕۆڵی (لۆبی نەوتی) نێودەوڵەتی لە پشتگیریکردنی هەرێم زیاد دەکات.
شەشەم/ پەیوەندییە دیپلۆماسییە نافەرمییەکان لەگەڵ وڵاتانی وەک ئەمریکا و تورکیا بەهێزتر دەبن.
ئەگەرەکان:
یەکەم/ ئەم سیناریۆیە دەکرێت ببێتە هۆی دروستبوونی هاوسەنگییەکی نوێی هێز لە نێوان هەولێر و بەغدا.
دووەم/ ئەگەری هەیە ببێتە هۆی دەستێوەردانی زیاتری وڵاتانی دەرەکی لە کێشەکە.
سێهەم/ دەکرێت ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە هەڵوێستی حکومەتی ناوەندی بەرامبەر بە هەرێم.
پێشنیار و راسپاردە:
یەکەم/ پێویستە هەرێمی کوردستان ستراتیژێکی فرەلایەن پەیڕەو بکات: لەبری پشتبەستن بە تەنها یەک ڕێگەچارە، پێویستە هەرێم چەند ڕێگەیەکی جیاواز بگرێتە بەر، لەوانە:
آ. بەردەوامبوون لە دیالۆگ لەگەڵ بەغدا
ب. بەهێزکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتان
ج. پەرەپێدانی کەرتی وزە بە شێوەیەک کە بەرژەوەندی هەموو عێراق بپارێزێت
دووەم/ پێویستە گرنگی زیاتر بدرێت بە:
آ. بەهێزکردنی پەیوەندییە بازرگانییەکان لەگەڵ پارێزگاکانی تری عێراق
ب. دروستکردنی تۆڕی پەیوەندی لەگەڵ کۆمەڵگای مەدەنی عێراقی
ج. بەکارهێنانی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.
سێهەم/ پەرەپێدانی سەرچاوەی داهاتی ناوخۆیی: پێویستە هەرێم هەوڵ بدات بۆ:
آ. جۆراوجۆرکردنی ئابووری و کەمکردنەوەی پشتبەستن بە نەوت
ب. پەرەپێدانی کەرتی گەشتیاریی و پیشەسازی
ج. باشترکردنی سیستەمی کۆکردنەوەی باج و گومرگ (شەفاف و روون بێت).
چوارەم/ بەهێزکردنی یەکڕیزی ناوخۆیی: پێویستە هەوڵ بدرێت بۆ:
آ. دروستکردنی هەڵوێستی یەکگرتوو لە نێوان هەموو لایەنە سیاسییەکانی هەرێم
ب. دروستکردنی ستراتیژێکی نیشتمانی درێژخایەن بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ بەغدا. (باشترین رێگا بۆ ئەمە، پەرلەمانی کوردستان) ە.
ئەنجام:
ڕێککەوتنێکی نوێ لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش، باشترینە بۆ هەموو لایەک، بەڵام گەیشتن بەم قۆناغە پێویستی بە کاری زۆر و گۆڕانکاری لە هەڵوێستی هەردوولا هەیە. لە کۆتاییدا، چارەسەری ئەم کێشەیە کاریگەری گەورەی دەبێت نەک تەنها لەسەر پەیوەندی نێوان هەولێر و بەغدا، بەڵکو لەسەر داهاتووی هەموو عێراق و سەقامگیری ناوچەکە.