کوردستان

فه‌ره‌نساش ده‌ڵێت له‌ دواوه‌ خه‌نجه‌رمان لێدرا
به‌ریتانیا و ئه‌مریكا و ئوسترالیا رێكده‌كه‌ون

03:11 - 16/09/2021 867 جار خوێندراوەتەوە

زه‌مه‌ن_جیهانی

بەریتانیا، ئەمریکا و ئوسترالیا گەیشتنە رێککەوتنێکی ئەمنیی تایبەت کە بەگوێرەی رێكکەوتنەکە، تەکنەلۆجیای پێشکەوتوو لە بواری بەرگریدا کە زانیاری تەکنیکیی ئەو ژێردەریایانەی کە بە وزەی ئەتۆمیی کاردەکەن لە خۆدەگرێت، لەنێوان خۆیاندا دابەش دەکەن. فه‌ره‌نساش ده‌ڵێت هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی گرێبه‌ستی ژێرده‌ریاییه‌كان له‌لایه‌ن ئوسترالیاوه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ له‌ دواوه‌ خه‌نجه‌رمان لێدرابێت.

بۆریس جۆنسۆن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا، سکۆت مۆریسۆن سەرۆک وەزیرانی ئوسترالیا، لە راگەیەندراوێکی ھاوبەشدا، دەستپێکردنی ھاوبەشییەکی نوێی ئەمنییان بە ناوی "Aukus" کە لە کورتکراوەی ناوی ھەرسێ وڵات پێکھاتووە، ئاشکرا کرد.

راگەیەندراوەکە ئاماژەی بەوە کردووە کە پاڵپشتیی کەشتیگەلیی شاھانەی ئوسترالیا دەکرێت بۆ بەدەستھێنانی ئەو ژێردەریایانەی کە بە وزەی ئەتۆمیی کاردەکەن.

جەختی لەوەکراوه‌تەوە کە بەدەستھێنانی ژێردەریای ئەتۆمی لەلایەن ئوسترالیاوە، پاڵپشتی دەکات لە سەقامگیریی لە زەریای ھێمن و زەریای ئەتلەسی و بۆ پاڵپشتیکردنی بەھا ھاوبەش و بەرژەوەندییەکانی ئەو وڵاتانە بەکاری دەھێنێت.

سه‌رانی ئه‌و سێ وڵاته‌ باسیانله‌وه‌كردووه‌، ئامانجیان ئەوەیە "بەزووترین کات" ئوسترالیا، بتوانێت ئەم توانایە بەکاربھێنێت و ئەوەشی خستووەتەڕوو کە جگە لەوە رێککەوتنە کار لەسەر تواناکانی بواری ئەلیکترۆنی، ژیریی ئەلیکترۆنی و توانای ژێردەریاکان دەکرێت.
لەلای خۆیەوە بۆریس جۆنسۆن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، رێککەوتنەکەی بە "ھاوپەیمانیی سروشتیی" ناوبرد و جەختی لەوە کردەوە کە ھەرسێ وڵاتەکە لە ھەموو کات زیاتر لەیەک نزیک بوونەتەوە و وتی: "ئەم ھاوبەشییە، بۆ بەرگریکردن لە بەرژەوەندییەکانمان و پارێزگاریکردن لە مافەکانمان تاکو دێت گرنگتر دەبێت".

ئەم وڵاتانە وا بیر دەکەنەوە کە بۆ بەرگریکردن لە بەرژەوەندییەکانیان لە ناوچەی زەریاکانی ھێمن-ئەتڵەسی لە بەرامبەر ھێزی سەربازیی چین کە لە پەرەسەندندایە، رێککەوتنەکە خاوەنی گرنگییەکی گەورەیە.

لە بەرامبەر زیادبوونی ھەژموونی چین، کەشتیی فڕۆکەھەڵگری (HMS Queen Elizabeth)ی بەریتانی لە ناوچەی زەریاکانی ھێمن-ئەتڵەسی جگیرکراو.

له‌ دوای ئه‌م رێككه‌وتنه‌وه‌ شه‌ڕه‌ لێدوان له‌نێوان فه‌ره‌نسا و ئوسترالیا و ئه‌مریكا سه‌ریهه‌ڵداوه‌، ئه‌مرۆ پێنجشه‌ممه‌ فه‌ره‌نسا رایگه‌یاند ئوسترالیا له‌ دواوه‌ خه‌نجه‌ری لێداوین و جۆو بایدنیش بڕیارێكی شۆكئامێزی له‌سه‌ر شێوازی دۆناڵد تره‌مپ داوه‌، ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌وه‌ی رێككه‌وتنی نێوان سێ وڵاته‌كه‌، گرێبه‌ستی پێشووی نێوان فه‌ره‌نسا و ئوسترالیا هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه‌.

جان ئیف لۆدریان، به‌ رادیۆی فرانس ئینفۆی راگه‌یاندووه‌، "به‌راستی ئه‌مه‌ خه‌نجه‌ر لێدانه‌ له‌ دواوه‌..په‌یوه‌ندییه‌كمان له‌سه‌ر بنه‌مای متمانه‌ له‌گه‌ڵ ئوسترالیا هه‌بوو، ئه‌و متمانه‌یه‌ رووبه‌ڕووی خیانه‌ت بوه‌وه‌".

ئوسترالیا بڕیاریداوه‌ ژێرده‌ریایی له‌ ئه‌مریكا بكڕێت كه‌ به‌ وزه‌ی ئه‌تۆم كارده‌كه‌ن و گرێبه‌سته‌كه‌شی له‌گه‌ڵ فه‌ره‌نسا بۆ كڕینی ژێرده‌ریایی كه‌ به‌ دیزڵ و كاره‌با كار ده‌كه‌ن هه‌ڵوه‌شاندوه‌ته‌وه‌.