پێکهاتەی سیاسی و چاکسازی
7/20/2020 11:13:00 AM
محەمەد کاوانی
پێش باسکردنمان
لە پەیوەندی نێوان پێکهاتەی سیاسی و چاکسازی بەرچاو روونیەک لەسەر کرۆکی چاکسازی پێویستە
لەرووی زانستی و واقعیەوە خوێندنەوەیەک بۆ چەمکی چاکسازی بکەین لە سەردەمی ئێستای
دەولەتی مۆدێرندا .
چاکسازی بەواتایی
ئەنجامدانی گۆرانکاری بچوک و مامناوەند و گەورە لە سیستەمی (ئابووری و سیاسی و کۆمەلایەتی
) دێت لە ماوەیەکی درێژ خایەن و بەردەوام ئەنجام دەدرێت لەپێناو بەرزکردنەوەی ئاستی
خۆشگوزەرانی کۆمەلگا و باشترکردنی سیستەم و سێکتەرە جیاوازەکانی وولات لە رێگای
پلان و گۆرانکاری بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەلی ئیداری و سیاسی و ئابووری.
دواجار ئەنجامەکەی بەهێزکردن و دارشتنەوە و نوێکردنەوەی
سیستەمە لە وولاتدا بەلام ئەگەر گۆرانکاریەکان لە ماوەیەکی کورت رووبدات ئەو پرۆسەکە
گشتگیر دەبێت و دەچێتە قالبی فەلسەفەی شۆرەشەوە بۆیە کات زۆر گرینگە لە بواری
چاکسازیدا .
بە دیوێکی تر چاکسازی خۆی کردارێکی بەردەوام و هەمیشەیە
پێویستی بە تازە کردنەو ئەپدێت هەیە .
تێکەل کردنی
چاکسازیش بە چەمکی شەفافیەت پێویستە بۆ ئەوەی کەمترین شاردنەوە لە داهاتی وولات هەبێت
لە رێگای فەراهەم کردنی زۆرترین زانیاری و هێنانە ئارای دلنیابوون و متمانەی گشتی
هاوولاتیان بەمەش یەکێک لە بناغە سەرەکیەکانی چاکسازی دەچەسپێت.
لە رووی واقعیەوە
چاکسازی روونادات تاکو گروپی سیاسی لە دەرەوە و ناوەوەی حکومەت پشتگیری نەکات.
لە
وولاتە دیموکراسیەکان، هاوپەیمانی سیاسی دروستدەکرێت لە پێناو گۆرانکاری و چاکسازی
بۆیە دروست بوونی رؤيایی سیاسی لایەنەکان بۆ مەسەلەی چاکسازی لە کوردستان گرینگە کە
پێم وایە سەرەتای دەرکەوتنی ئەم دیدگایە سەری هەڵداوە بە ئۆپۆسیسیۆن و دەسەلاتداریش
.
هەر ئیدارەدانێک
تا سەر ئیسقان بکەوێتە گەندەلیەوە دواجار ئەکەوێتە بەر هەرەشی لەناو چوون و داگیرکاری
یان سەر دەکێشێت بۆ شەری ناوەخۆی ئەزبوونی هەرێمی کوردستانیش ئەوەی نیشانداوین بۆیە
چاکسازی سەرکەتوو ئەوەیە پێش هەموو شتێک بکەر و گەندەلکاران بگرێتەوە لە ئەنجامەکەی
کۆمەلێک مشەخۆ زەرەرمەند دەبن و ئاستەنگ بۆ حکومەت دروست دەکەن .
بەمەش هاوشانیەک لە نێوان چاکسازی و پلاندانان بۆ
جێ بە جی کردنی هەیە بە شێوەیەک پلانی تۆکمەو پلانی دڕێژ خایەن پێویستە بۆ ئەوەی بەرچاومان روون بێت لە لێکەوتەکانی
چاکسازیەکە کە دواجار گەندلکاران زەرەزمەند ئەبن و زاڵ بین و ئاستەنگ و تەگەرەکان
چارەسەر بکەین .
دووشێوازی بنەرەتی
هەن بۆ چاکسازی یەکێکیان دەوەستێتە سەر پیادەکردنی لەلایەن دەسەلاتی سیاسی وولات و
فشاری لایەنەکان ئەوەی تریشیان دەوەستێتە سەر فشاری جەماوەری هاوولاتیان و فشارە مەدەنیەکان
کە دواجار هەردووکیان کۆلەکەی چاکسازیەکانن کە لە هەرێمی کوردستان ئاراستەکردنی هەردوو
شێوازەکە پێویستن .
هاوپەیمان سیاسیەکانیش
پێویستە قەناعەتی تەواویان لا دروست بێت کە چاکسازی لە بەرژەوەندی ئەوان دایە ئەو
قەناعەتەش بەتێپەربوونی کات و فشارە مەدەنی و جەماوەریەکان گەڵالە دەبێت .
ئەوەشمان بیر نەچێت
کە چاکسازی ناچێتە قالبی بە دامەزراوەی بوونەوە گەر هەڵو مەرجە سیاسیەکان لە کاتێکی
دیاری کراو چاکسازی بەرهەم بێنن و ئەقل و بیرکردنەوەی چاکسازیان نەبێت و تەنها بۆ
زرووفێکی دیاری کراو و مانەوەی خۆیان چاکسازی بکەن کە ئەمە خالێکی جەوهەریە لە بیرکردنەوەی
هەندێک بەرپرس و لایەنی هەرێمی کوردستان کە بە نەمانی هەڵ و مەرجەکان چاکسازیش نامێنێت
بۆیە پێویستە پرۆسەی
چاکسازی لە هزری تاک و دەسەلات لە لایەکەوە و پەروەرد و فێرکردنی هاوولاتیان چاکەرە
بکات بە شێوەیەک بەردەوام بێت سەرەرای نەبونی گۆرانکاری سیاسی بەردەوام بێت .
بۆیە دەبینین لەکوردستان هاوولاتیان ئەوەندە بە
نیگەرانیەو لە چاکسازی ئەروانن گەیشتوونەتە پلەی مەحال بوون .
بۆیە چاکسازی
کردن ئەگەر بە رێژەیەکی کەمیش بێت ئەبێتە هاندەرێک بۆ بە ئومێد بوونی هاوولاتیان بە
پرۆسەکە بەمەش دەرگا دەکاتەوە بۆ گۆرانکاری لە ئەقل و بیرکردنەوەی تاکەکانی کۆمەلگا
و لەو چەق بەستوویە دەردەهێنرێت
* یاساناس و چالاکوانی مەدەنی