دەربارەی پەیوەندی نێوان حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێم
7/21/2020 10:02:00 AM
ستەم کامیل
پرسی پەیوەندی نێوان هەرێم و بەغداد لە دوای ٢٠٠٣ وە، یەکێکە لە هەرە پرسە ئاڵۆز و هەستیارەکان، جۆر و شێوازی ئیدارەدانی ئەم پەیوەندیانە کاریگەری ڕاستەوخۆیان لەسەر ژیان و قوت و مافی دەستوریەکانی هاوڵاتیانی هەرێم هەیە. لێرەدا، گرنگترین سەرجەکانم دەربارەی ئەم قەزیەیە تەنها لە دو ئاستدا ئەخەمەڕو. یەکەم، شێوازی پەیوەندیەکانە، دوەم دابەشبونی هێزە سیاسیەکانە.
سەبارەت بە ڕەهەندی یەکەم، ئەوەی وای کرد کە پەیوەندی نێوان هەرێم و بەغداد بەم ئاسەتە خراپەی ئەم چەند ساڵەی ڕابردو بگات، ئەوە بو کە ئەم پەیوەندیانە پەیوەندی شەخسی و حزبیبون. تەرکیزی زۆرینەی وەفدی دانوستانەکان لە کاتی تەشکیل کردنی کابینە یەک لە دوای یەکەکاندا لەسەر پلە و پۆست و پشکی سیاسی بوە، نەک بەدیهێنانی مافە دەستوریەکانی خەڵکی هەرێم.
بۆ ئەوەی بەشێک لە کێشەکانی کورد لە عێراق چارەسەر بکرێن بە تایبەت لە پرسەکانی خاک و سنور، شێوازی بەشداری کورد لە پەیکەری بڕیاردانی سیاسی و کێشەی دابەشکردنی سامان و داهات، پێویستە پەیوەندی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدڕاڵی لە پەیوەندی حزبی و کەسیەوە بکرێن بە پەیوەندی نیشتیمانی و دامەزراوەیی. ئەمەش لە ڕێگەی دروستکردنی "دەستەی دانوستان بۆ بەنیشتیمانیکردنی پەیوەندی نێوان هەرێم بەغداد کە پێویستە سێ سیفەتی سەرەکی تیا بێت.
یەکەم: بتوانی بڕیاری سیاسی بدات لە بەرژەوەدنی هاوڵاتیانی هەرێم.
دوەم: بتوانی بڕیاری تەکنیکی و پسپۆڕی بدات.
سێهەم: لە ژێر چاودێری پەرلەمانی کوردستاندا بێت.
هەروەها زۆر گرنگە کە ئەم دەستەیە ئەرشیفێکی نوسراوی دانوستانی هەبێت، تا خەڵکی کوردستان بزانن نوێنەرەکانیان خەریکی چین و داوای چی ئەکەن، کێ چی ئەڵێت و داوای چی ئەکات.
ڕەهەندی دوەمی ئەم پرسە، کێشەی دابەشبونی "نێو ماڵی کورد"ە. لە کلتوری سیاسی ئەم سێ دەیەیەی ڕابردودا، تێگەشتنێکی زۆر پڕ کێشە هەیە بۆ چارەسەرکردنی مەسەلەی دابەشبونی نێو ماڵی کورد. ئەتوانین ئەم تێگەشتنە بە "تێگەشتنی تەقلیدی" ناو بنێین کە تیایدا چارەسەری ئەم پرسە، بەڕای زۆرێک لە کاستی سیاسی لە هەرێم، ئەوەیە کە ئەگەر پەیوەندی شەخسی ئەندامانی مەکتەبی سیاسی و کەسی یەکەمی بەشێکی زۆری پارتە سیاسیەکان باش بو، وە گەر توانیان کۆبونەیوەی دو قۆڵی، سێ قۆڵی، پێج قۆڵی و دەیان قۆڵی ئەنجام بدەن، ئەوە ناو ماڵی کوردی یەکگرتوە و کێشەی نیە.
ئەم تێگەشتنە تەقلیدیە کە بەرهەمی حزبی شمولی و ستالینیە، خۆی بەشێکە لە کێشەکە. دابەشبونی ناو ماڵی کوردی بە پەیوەندی باشی نێوان کاستی سیاسی کۆنابێتەوە. بەڵکو ناو ماڵی کوردی تەنها بە چاکسازیکردنی ڕێشەیی لە سیستمی سیاسی، ئابوری و دابەشکردنی هاوسەنگی دەسەڵاتەکان کۆ ئەبێتەوە. ناو ماڵی کوردی تەنها بە سەروەرکردنی یاسا، بونی عەدالەتی کۆمەڵایەتی، کەمکردنەوەی گەندەڵی، کەمکردنەوەی هەژمونی حزب بەسەر بازاڕ، پەروەردە و زانکۆ، کەرتی تەندروستی، هێزە چەکدارەکان کۆ ئەبێتەوە.