لەناو تاشەبەردەكانەوە بۆ ڕاگەیاندنی دەوڵەت

10:57 - 26/01/2021 151 جار خوێندراوەتەوە

نەجات نوری

زۆركات دەبێ لە خۆت بپرسیت ئایا تۆ هەیت؟ چیت پێدەكرێت ‌و دەتەوێت ببیت بەچی؟ لە كوێدا بوونت دەبێت؟ بۆخۆت دەژیت یان بۆ گەلەكەت؟ ئاوا لە ژیانی هەندێك مرۆڤەوە ژنبن یان پیاو كە لە كونج ‌و قوژبنە دوورەكانی دونیادا لەگەڵ ئەوپەڕی نەداریدا گەورەدەبن، زۆر پرسیار دێننە گۆڕێ، دەبێت ئەو پرسیارانە لە خودی زۆركەس بكەین كە دواتر دەبنە ناوێك بۆ خۆیان نا بەڵكو بۆ دەوڵەتەكەیان، چۆن چۆنی ئاوا ژیان ‌و تەمەنی خۆیان كردە بەردەبازی مەزن لەناو گەلەكەیاندا تا بە ڕزگاریان دەگەیەنن، ئەم كەسانە وەكو مرۆڤ تاكە تاكە كە پێدەگەن ‌و ئاستی بیركردەوەیانەوەگەشەدەكات، ئیتر بیر لە خۆیان ناكەنەوە، بەڵكو بیر لە مێژووی وڵات ‌و ئاین ‌ونەتەوەكەیان دەكەنەوە، بەشوێن ئەوەدا دەگەڕێن كە چیان پێویستە تا بیكەن بۆ سەرخستنی وڵاتەكەیان.

 

ئەم مرۆڤانە زۆركات بە دەگەمەن هەڵدەكەون چونكە ویسیان ئەوەیە كە ڕۆحی خۆیان بكەنە قوربانی بۆ خاكەكەیان، نەك خاكەكەیان بكەنە قوربانی بۆ ژیانی خۆیان، جیاوازی زۆرە لە نێوان بیركردنەوانەدا، شتێك هەیە لە ژیانی مرۆڤدا
زۆركات فێری ئەوەت دەكەن كە بزانیت تۆ تەمەنت هی خۆت نییە، بەڵكو هی كەسانێكە كە پێویستیان بە تۆیە.

ژنێك دوای خوێندنەوەی یادەوەریەكانی دەبێتە هەڵگری ئەو پرسانە، وا لە خوێنەران دەكات زوو زوو ئاوڕێكی جدی لە تەمەنی خۆیان بدەنەوە، لە خۆیان بپرسن ئێمە دەبێت چیبكەین ‌و چیمان كردووە؟ هەر خوێنەران نا بەڵكو زۆر ڕابەر ‌و سەركردە ‌و كەسانی سیاسی كورد دوای خوێندنەوەی یادەوەریەكانی گۆلدا دەبێت چەند جار بە ترسەوە لە خۆیان بپرسن ئایا ئێمەش هەبووین وەكو سیاسی ‌و سەركردە؟

(گۆلدا مایەر) كیژێكی جولەكەیە، كە ساڵی (1898) لە شاری كییف لە وڵاتی ئۆكرانیا لەدایك دەبێت، ساڵی 1921 لە تەمەنێكی لاویەوە لە ئەمەریكاوە دێتە سەرخاكی فەڵەستین بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێك بۆ جولەكەكان، تا دەمرێت لە ساڵی 1978 دا هەر لەوێ دەمینێتەوە. ساڵانی 1969 تا 1974 دەبێتە چوارەم سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل وەكو ژنێك... بەڵام ژنێك بە هەموو ئەو بەسەرهاتە كوشندانەی كە دێنە ناو تەمەنیەوە بەڵام هیچ لەو ڕووداوەمەرگهێنەرانە ئەم ژنە نابەزێنن، لەگەڵ هەموو مەرگەساتەكاندا دەجەنگێت، ئەمەشی لە پێناو باوەڕێكدایە كەهەست دەكات دووهەزار ساڵە نەوەكانی وەكو جولەكە غەدریان لێ كراوە و بەبێ دەوڵەت دەژین...لەم تێڕوانینەوەی بۆ بنیاتنانی دەوڵەتی ئیسرائیل، بۆ دروستبوونی دەوڵەتێك كە لای زۆركەس لە جولەكەكانیش خەونبووە. بەڵام ئەم ژنە دێت شان دەداتە بەر سەدان ئازار ‌و تەگەرە بۆ دروستبوونی دەوڵەتەكەی لەگەڵ كۆمەڵێك دۆست ‌و هاوبیریدا.

لە ژیان نامەیەكەیدا تووشت دەبێت بەتووشی زۆر پرسیاری گرنگەوە، بەڵام وەڵام دانەوەیان زۆر قورس نییە ئەگەر وەكو ئەم ژنە (ئیرادەت)هەبێت. ئیرادە بەرامبەر بە ژمارە، گرنگ نییە دوژمنەكانت كێن ‌و ژمارەیان چەندە؟

 

گرنگ ڕۆحی بەرەنگاری ‌و ئیرادەی كۆڵنەدانە، ئەم ژنە وەكو لە یادەوەریەكانیدا دەیخوێینەوە زۆر گرنگی بەژمارە نادات، لای گرنگ نییە چەند وڵات بە ژمارە دوژمنیانن، دەزانێت عەرەبەكان بە ژمارە زۆرن، خاوەندەوڵەت ‌و چەك ‌و سەربازن، بەڵام ژمارە وڵاتانێكن كە هیچ خاوەنی ئیرادە و فیكر و تەبای نین، لای گرنگ نییە، كێ دەبێتە دۆستیان ‌و كێ دژیان دەوەستێتەوە، گرنگ ئیرادەیە بۆ ڕاگەیاندنی دەوڵەتەكەی، بەرامبەر بەو ژمارەزەبەلاحانە گۆلدا ناترسێت، چونكە بۆ ئەوە گەڕاوەتەوە تا لەگەڵ دەستەیەكی بچوكی جولەكەكانی دۆستیدا بۆ دەڵەتەكەی كاربكات ‌و بجەنگێت، لە ناو لاپەڕەكانی ئەم كتێبەدا بۆ ئەم ژنە ئەوە گرنگە كە جولەكەكان بە سەركردە و كرێكار ‌و جوتیار و ڕۆشنبیر ‌و هەژار و دەوڵەمەندیانەوە پێكەوە بۆ بنیاتنانی ئیسرائیل بجەنگن... كاتێك لە ناو ئەم كتێبەدا بە نەداری خۆی ‌و دۆستەكانی دەگەین لات سەیرە كەسانێك بتوانن تا دوا ساتی ژیانیان لە پێناو مافی گەلەكەیاندا ئاوا زەحمەتانە بجەنگن، لات سەیر نەبێت نان نەبێت بیخۆن، جێگە و ڕێگەی نوستن ‌و مانەوەیان نەبێت كەچی بە ئیرادەیان دەوڵەمەند و خۆشگوزەران، لەم ناو ژیانی ئەم ژنەدا مرۆڤ لەو كارانەی ڕادەمێنێت كەچەند سادە و هەژارانە دێتە ناو كایەی سیاسەت ‌و دەوڵەداریەوە...

• ساڵی 1921 ژمارەی جولەكەكان لە فەلەستین 80000 هەزار كەسبوون
• ساڵی 1948 ژمارەی جولەكەكان دەبێتە 650000هەزار كەس
• یەك ملیون فەڵەستینی ‌و پێنج سوپاسی نیزامی عەرەب دژیان بوون

• 200 كەسی سەیر ‌و سەمەرە ئامادەی ڕاگەیاندنی دەوڵەتەكەیان بوون
• لە نێوانی ساڵی 1947 بۆ 1949 6000 كەس لە جولەكەكان دەكوژرێن
• لە 70 وڵاتەوە جولەكەكان ڕوودەكەنە فەلەستین.
• بە 10 زمان دەدوێن ‌و زۆریان نەخوێندەوار ‌و زمانی عیبری نازانن
• سەرەتا 45000 هەزار شەڕكەریان هەبووە
• ڕێگا‌و بان ‌و ماڵ ‌و خانوو ‌و ئاو و كارەبا ‌و قوتابخانە و نەخۆشخانەیان نەبووە
• 979 وشە ئەو ڕاپۆرتەبوو كە دەوڵەتی ئیسرائیلی پێ ڕاگەیەندرا
• 200 دۆلار بۆ ڕازاندنەوەی ئەو هۆڵەی ساڵی 1948 تەرخانكرا بوو كە تێیدا دەوڵەتەكەیان تێدا ڕاگەیاند.
• 200000ملیون دۆلار لە ئەمەریكا كۆدەكاتەوە بۆ بنیاتنانی ئیسرائیل
• بە سەدان ئاواری بێ ماڵ كە ژمارەیان دەگاتە 500000 كەس لە جادرگە و كوخەكانی ئیسرائیلدا ژیانی
مەرگەساتانە دەبەن سەر.

لێرەدا ژمارە ببینن؟ بەراوردێكی بكەن بە سامانی وڵاتانی عەرەبی، بە ماڵ ‌و سەرباز ‌و چەك ‌و فڕۆكە وخاكیانەوە، ئاوا ئەمانە بۆ ژیانی گۆلدا مایەر دەكەنە سەرەتایی ئەو هیزەی كە دەبێت لە ڕۆحی ئینساندا بۆ خاكەكەی هەبێت، سەیر نییە تۆ بەو ژمارە كەمەوە بەو ترس ‌و نەداریەوە بێیت ئاوا دەوڵەت ڕابگەیەنیت، لەم كتێبەدا لەگەڵ زۆر وێنەی تۆقێنەردا ڕووبەڕوودەبیت، بە ژمارەی ئەو هێرشانەی عەرەبەكان دەیكەنە سەر جولەكەكان ‌و بەدەیان
كەسیان لێ دەكوژن...

ئەم یادەوەریانە لەوەدا ڕاتدەگرن كە ژنێك ورد ورد دێت ئەو ڕاستیانەت بۆ شیكاری دەكات كە جولەكەكان بە دەیان وڵاتی دونیادا بڵاوەیان پێكراوە، ئازادیان لێ زەوتكراوە، لێیان كوژراوە بە ژمارەی ترسناك، زۆریان زمانی خۆیان بیرچۆتەوە، بێ پارە و بێ كار ژیاون، بەڵام چونكە ڕۆحی نیشتمان ‌و ئاین ‌و دەوڵەتیان لەبیردا نەسڕدرابووە، لە قوژبنی وڵاتەدوورەكانی دونیاوە هاتن لە قووڵایی وڵاتانی عەرەبیدا بە ژمارەیەكی كەمی بێچەكەوە دوای زیاتر لە
دووهەزار ساڵ توانیان ئیسرائیل وەكو دەوڵەتی خۆیان ڕابگەیەنن. ئەم ڕاگەیاندنە هەرچییەك بێت لە سەر خاكی هەچكەسێك ببووبێت، گرنگی لەوەدابووە كە ئیرادەی جولەكەكان، بە تایبەت ڕابەرانی زاوێنیزم لەوەدا بووە كە دوای ساڵانێكی زۆر لە قڕكردن ‌و مەرگەسات، توانیان لە قووڵایی وڵاتانی عەرەبدا دەوڵەتەكەیان ڕابگەینن ‌و ببنە خاوەنی گەورەترین جبەخانە و چەكی تۆتۆم ‌و فڕكەكەی مەزن... كارە سەر سوڕهێنەرەكەش لەوەدایە كە ئەم دەڵەتە بچووكە دواجار توانی بە ئیرادەی خۆیان ببنە دۆستی زۆر لە وڵاتە عەرەبیەكان، لەوە سەر سوڕهێنتر وڵاتە عەرەبیەكان یەك لە دوای یەك باوەڕیان بەم دەوڵەتە جولەكەیە هێنا ‌و سەفارەتەكانیان لە ئیسرایل دا كردەوە و بوونە دۆستی جولەكەكان.

ئەمە سیحری ڕابەران ‌و سەركردەی ئیسرائیلیەكانە بۆ بنیاتنانی دەوڵەتەكەیان، لەوەدا گرەوەكەیان بردەوە كە نەك وڵاتانی عەرەبی بەڵكو زۆربەی زۆری وڵاتانی جیهانیشیان كردە دۆستی خۆیان.

ئەم یادەوەریانەی (گۆلدا مایەر) سیحری ئەوەت بۆ ئاشكرادەكەن كە دەبێت چۆن چۆنی بۆ بنیاتنانی دەوڵەتەكەت خۆت بكەیتە قوربانی، نەك دەوڵەتەكەت بكەیتە قوربانی بنەماڵە ‌و حزب ‌و گیرفانی خۆت... دواجار خۆزگە كوردیش ژنێكی ئاوای تێدا هەڵدەكەوت تا ببێتە ڕابەری بنیاتنانی دەوڵەتی كوردی.

• ژیانی من... گۆلدا مایەر
• وەرگێڕانی شەفیقی حاجی خدر
• چاپی نوێ 2021 ... 592 لاپەڕە