1373 کەلتور

بیركردنەوە لە شەهید

09:27 - 14/04/2021

نەجات نوری

(ڕەنگە شۆڕش دوایی بە ملهوڕی تاكە كەسیی و سەركوتكردنی سودخوازانە و ملهوڕانە بهێنێ، بەڵام هەرگیز لەتوانایدا نییە وەك ئەوەی دەبێ ببێ‌، بیركردنەوە بگۆڕێ) كانت.
گێڕەرەوەی ئەم یادەوەریانە(سیروان)ی كوڕی شەهید (بەكری دارتاش)ە لەناو ئەم بیست ‌و دوو وێنەیەدا كە دەكاتە هەڵگری ئازاری خێزانێك وەكو خانەوادەی شەهیدێك، وێنە بە وێنە ئێمە دەخاتە بەردەم باوەڕی باوكێكەوە كە لە پێناو باوەڕەكەیدا دەچێتە بەردەم پەتی سێدارە، هەموو ئەم وێنانە چەند سادەبن، چەند كورتبن، دەكرێت یەكە یەكە بەكرێنە فیلم بۆ پیشاندانی نەهاتی خێزانێك. كە تا بە دوا دێڕی ئەم وێنانە دەگەن ناكرێت كەس بۆیان بەداخ نەبێت، خێزانێك كە باوك تێیدا دەبێتە ڕابەری ڕۆحی ئەو منداڵانەی دەزانێت شۆڕش لەوان گەورەترە ‌و لە پێناو ئەو شۆڕەشەدا مەردانە دەگاتە كاروانی ئەو شەهیدانەی كە پێش خۆی ڕێگای مەرگیان گرتبووە بەر.

لەم یادانەوە دەكرێت بە مەزنی ئەو پیاوە دارتاشە بگەین كە نەك خۆی بەڵكو لە پێناو بیروباوەڕەكەیدا، هاتووە قوربانی بە ڕۆحی كوڕەكانی خۆی دەدات، نەك كەسانی تر، نەهاتووە خێزانەكەی خۆی لە شۆڕش داببڕێت ‌و كەسانی تر بكاتە قوربانی، ئەم پیاوە مەزنە لە گیانی منداڵەكانی خۆیەوە دێت دەست دەبات بۆ كاری ڕێكخستن ‌و شۆڕش ‌و قوربانیدان، ئاخر زۆر كە من ئەوانەی ئاوا چوونە كوڕی خەباتەوە ‌و لە ناو ماڵەكانی خۆیانەوە كاری گەورەیان گرتە ئەستۆ... ئەمە مەزنی ئەو پیاوانەیە كە بە گیانی منداڵەكانی خۆیان دەچنە بەرەی دژ بە دووژمنەوە.
مەزنی ئەم مرۆڤانە لەوەدابوو كە هێشتا چەند دوژمن بەهێزبوو، ئەمان كەسانێكبوون لە بەرەی مەرگدا بۆ ژیان دەگەڕان، بە مەرگیان دەیانوویست ژیان بۆ نەتەوەكەیان بگەڕێنەوە، ئەم كەسانە لەبیرناچنەوە، وەكو ئەوانە نین كە ئێستا نەك خۆزگەیان پێناخوازین، بەڵكو دەبێت لە گەندەڵانی شەرمەزاریدا خاشاكیان بە سەردا بكەین. ئەم یادانە لێرەدا دەبنە هەڵگری باوەڕی خێزانێك وەكو خێزانی شەهید بەكری دارتاش، مرۆڤێك كە لەم یادانە دەبینین چەند ماندوونەناسانە لەگەڵ هاوڕێكانیاندا بەگژ بەعسدا دەچنەوە و پێكەوەش دەچنە بەردەم پەتی سێدارە... گرانە ئەوانەی ئەم گێڕانەوەیە دەخوێننەوە هەست نەكەن كە چۆن چۆنی ئەم ئینسانە مەزنانە ویستویانە بەگیانی خۆیان، بە نەداری خۆیان، بە پارە و ماڵی خۆیان بەعس شكست پێ بهێنن. بۆ هەر بەشێك لەم گێڕانەوانە ئێمە شەرمەزاری بەردەم ئەو شەهیدانە دەبین كە دواجار پەیمانی گەورەی خۆیان بردەسەر‌و بوونە خاوەنی گۆڕێك، نەك وەكو كەسانێك ئێستا خاوەنی نەك بیروباوەڕنین نەك شۆڕشگێڕنەبوون، بەڵكو بوونە خاوەنی سەدان ملیون دۆلار و دەیان باڵەخانە و كۆمپانیای زەبەلاح، ئەمانە زۆریان هاوڕێی ئەم شەهیدانەبوون كە ئێستا بەناوی شۆڕشەوە لافی قارەمانی خۆیان لێدەدەن.

لەم گێڕانەوانەدا لە خۆمان دەپرسین: ئەگەر شەهیدەكان بیانتوانیایە بدوێن دوای خۆیان چەند جار لێمان توڕەدەبوون، چەند جار بەگژماندا دەهاتنەوە، لەسەر هیچ نا تەنیا لەسەر ئەوەی كە هاوڕێكانیان پشتیان كردە بیروباوەڕەكەیان، شەهیدەكان ئەگەر لەو دونیایش لێمان بێنەدەنگ ‌و لێمان توڕەببن لەسەر ئەمەیە، دەپرسن بۆچی هاوڕێكانمان دوای ئێمە پشتیانكردە خواستەكانی شەهید ‌و بیروباوەڕیان لەبیرچووە؟ دەبێت كەس هەبێت ڕۆژێك توڕەی شەهیدەكان ببیستێت؟ كەس نییە لە ئێمە لەم ڕۆژگارەدا لە قووڵایی ناخی خۆیدا ئاوا دەنگی شەهیدەكان نەبیستێت، ئایی چەند توڕەن لەكەس نا تەنیا لە هاوسەنگەر و هاوڕێكانی خۆیان.

شەهید و دادپەروەری ناوێكن بۆ تەواوكردنی یەكتری، گەلێك جار ئەو پرسیارە لە خۆم ‌و دۆستانم دەكەم، دەپرسم بۆ چی مەرگی شەهید نابێتە هۆكارێك بۆ داد پەروەری؟ نابێتە ئەو هۆكارەی كە كەسانی تر بیر لەوەبكەنەوە ئیتر بەبیر و ئەخلاقیەتی خۆیاندا بچنەوە و كار بۆ دادپەروەری بكەن، چونكە ناوی باش دەبێتە هۆكارێك بۆ ئاسودەبوونی مرۆڤایەتی ‌و ڕۆحی شەهیدەكان... بۆچی مەرگی سەدام ‌و ستالین ‌و هێتلەر و كەمال ئەتاتۆرك‌ و مۆسۆلۆنی‌ و دەیان دیكتاتۆری تر نابێتە هۆكارێك تا ئەو كەسانەی هەمیشە لەژێر سایەیی دەسەڵاتەكەیاندا خەریكی غەدركردن ‌و دڕندایەتین بەرامبەر بە مرۆڤایەتی، وازبهێنن ‌و بەر لە مەرگیان خزمەتێكی باش بە ئینسانە داماوەكانی ناو كۆمەڵگاكەی خۆیان بكەن؟ ئەگەر مرۆڤ كەمێك پەندی لە مەرگی ‌ ئەو كەسانە و ئازیزانی وەربگرتایە بۆ مەرگی یەك كەس هەر پێنج كەس ڕویان لە چاكە بەكردایە ، وەكو هاوڕێكانی شەهید ببوونایەتە هەڵگری ماناكانی دادپەروەری، ئێستا لای ئێمە پڕببوو لە ژیانێكی پڕ لە جوانی ‌و ئارامی بۆ ڕۆحی شەهیدەكان ‌و نەوەكانیان. دەستی شۆڕشگێڕەكان لێرە هەمیشە كراوەتە دەستێك بۆ نەمانی ئەم دادپەروەریە، بەداخەوە لێرە هەمیشە لەپاش مەرگی كەسێكی دڕندە دەیان كەسی دڕندەتر دێن. بەڵام لە دوای مەرگی كەسێكی مەزن بە دەیان ساڵ دواتر كەسێك نایەت جێگەی بگرێتەوە. لێرەدا دەبێت بڵێم ئێستا مەرگ هیچ نییە چونكە بە درێژای ژیان كەس وانەیەك لە مەرگەوە فێرنابێت بۆ ئەوەی واز لە تەماح ‌و دڕندەی بهێنێت.

ئەم وێنانە لێرەدا وەكو گێڕانەوەی كوڕە شەهیدێك دەبێتە دەیان وێنەی دژوار بۆ ژیانی شەهیدەكان، كەسێك لێرەدا هەیە كە ناوی (بەكری دارتاش)ە ساڵی 1990 شەهید دەكرێت. لێگەڕێن ناوی چییە و كێ بووە، لە كوێدا شەهیدبووە... وێنەكەی دەبێتە داستانی زۆر شەهیدی تری وەكو بەكری دارتاش، وەكو دیارە لە وێنەی ئەم شەهیدەوە كەسێك بەو پەڕی باوەڕەوە ئاوا بە بەرگە خوێناویەكانیەوە لە بەردەم دوژمنەكانیدا وەكو سومبڵێك بۆ نیشاندانی مانەوەی گەلەكەی ڕۆحی خۆی دەبەخشێت، تا ئێرە ئەوە مەرگ و شەهیدبوون، ئەی دوای ئەمە چی تر؟ ئەو ئەخلاقە چییە كە وادەكات هاوڕێكانی ئەم كەسە حورمەتی شەهیدبوونەكەی بگرن؟ دیارە شەهیدبوون ماناكەیە بۆ مانەوە، بۆ قارەمانبوونی خاوەنەكەی نییە، بۆ ئەوەنییە ناوی هەبێت لە ناواندا، بۆ ئەوەیە تا شەهیدبوونەكەی بەكرێتە بنەمای دادپەروەری و یەكسانی و بەهێزی، ببێتە هۆكاری ئەخلاقی هاوڕێكانی، ئەمە ماناكانی شەهیدبوونە، لە دەرەوەی ئەمە شەهید هیچ مانایەكی نییە بۆ خاوەنەكەی، ئەوەی وادەكات سەدان كەسی وەكو خاوەنی ئەم وێنەیە بیر لە شەهیدبوون بكەنەوە یەك شتە: ئەویش دادپەروەریە، گەیشتن بەم باوەڕە لای خاوەنی ئەم ڕۆحانە تا بە شەهیدبوون بگەن دادپەروەریە، بەڵام كاتێك دوای شەهیدبوونی ئەمانە بیر لە ئەخلاقی هاوڕێ زیندووەكانی ئەم شەهیدانە دەكەینەوە لەوەدا شكست دەخۆین كە ئەوانەی شەهیدبوون، بوون بە بەردەبازی چەتەگەری بۆ هاوڕێ زیندوەكانیان، كێ هەیە ئێستا لە ئاست بەرپرسەكانی ئێستا شەهیدی بیرمابێت، ئەم بەرپرسانە نەك نەیان توانی ناوی شەهید بكەنە ڕێگای دادپەروەری، بەڵكو بوونە كەسانێكی هێجگار دڕندە ‌و ناوی شەهیدیان لەلای كۆمەڵگا سڕییەوە، شەهیدیان كردە ڕێگای خۆفرۆشی و گیرفانپڕكرنی خۆیان، لە كوێدا دوای ئەم شەهیدانە كە دەیانویست دادپەروەری بە خوێنان بۆ كۆمەڵگا بهێنن، بەرپرسێكی هاوڕێیان نابیین كۆشك و باخ و بازاڕیان نەبێت... كوان ئەوانەی بە خوێنی شەهیدان سوێندیان دەخوارد كە ڕێگاكانیان تەواودەكەن؟ خاوەنی ئەم سوێندانە درۆزن دەرچون، بوونە تێكدانی ئەخلاقی كۆمەڵگا و شەهید و شۆڕشیان پێكەوە كردەقوربانی ئارەزوە چڵێسەكانیان. بنوون قارەمانەكانی بەردەم پەتیسێدارە، بنوو بەكری دارتاش ‌و هاوڕێكانت بەداخەوە خوێنی تۆ و هاوڕێكانتیان فرۆشت زیندووەكانی هاوڕێت.

لەم گێڕانەوانەدا كە دەبێتە هەڵگری دەیان ڕاستی ‌و دەیان وێنەی بە ئازار، ئێمە سەرمان سوڕدەمێنێت بۆچی دژە شۆڕشەكان دوای ئەم ڕاستیانە، دوای ئەم شەهیدانە ناوێكن بۆ تێكدانی ژیانی خەڵك ‌و وڵات؟ بۆچی نەبوونە هەڵگری باوەڕێك بۆ گەیشتن بە دادپەروەری؟ دژە شۆڕش كوشتنی ئەو دەنگانەیە كە ئیتر تێدەگەن كە شۆڕش بەرهەمەكەی بۆ كەسانێكە كە لە ژێر ناوی شۆڕشدا جگە لە ستەم ئیتر هیچی بەرهەم نەهێناوە لە ناو كۆمەڵگادا... لەوێنەی شەهیدەكانەوە لە ئازاری ناو ئەم گێڕانەوانەوە، مرۆڤ دێتە سەر وێنەی ئەم دژە شۆڕشانە كە ئێستا نەك شەهید بەڵكو ماڵی شۆڕشیشیان بە تاڵان گەیاند.

ئەم گێڕانەوانە لە دواجاردا دەبێتە هەڵگری دەنگی شایەتحاڵێك كە زۆر ڕاستگۆیانە دەرگایی لەسەر باوەڕی ئەو كەسانە وەكو باوك ‌و هاوڕێكانی ناو كوڕی خەبات دەكاتەوە تا ئێمە بە ڕۆحی نەمریان ئاشناببین.