ڕابیعەی عەدەوی ژنێك بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئیمان
12:21 - 03/12/2020
نەجات نوری
'وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ ۚ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (١١٥)' (سورة البقرة)
(ڕابیعەی عەدەوی ... شەهیدی عەشقی ئیلاهی) كتێبێكی (د. عبدالرحمان بەدەوی)ە، لەم كتێبەدا بەدەوی بەشوێن ژیان و بیری ژنێكدا دەگەڕێت كە ڕەنگە تاكو ئێستا هیچ ژنێك بەم جۆرە نەیتوانیبێت وەكو ناو بۆ ناساندنی (مرۆڤ و خودا و ئیمان) لە دەرەوەی كایە تەقلیدیەكەی خەڵك لە مێژودا بمێنێتەوە، ئەم ژنە جیا لە هەموو خەڵكی ڕۆژگارەكەی خۆی بە قووڵایی ڕۆحی مرۆڤدا ڕۆچووبووە خوارێ بۆ ناساندنی خودا لەلای مرۆڤ بە جۆرێكی تر بە تێڕامانێكی ورد تر و ڕەخنەگرانە، لە دیدی ئەم ژنەوە خودا بە تەنیا لەناو بوونی نوێژ و كەعبە و حەج و سەربەرماڵ و پاڕانەوەدا ناناسێندرێت، خودا شتێكی ترە لە دەرەوەی ئەم وێنە كۆنانە، خودا بوونێكە لەلای ڕابیعە نابێت بە تەنیا ئینسان بۆ چوونە بەهەشتەكەی بیپەرستێت، بۆ دووركەوتنەوە لە دۆزەخەكەی لێی بترسێت، لە دەرەوەی بوونی بە هەشەت و دۆزەخ مرۆڤی ئیماندار دەبێت بە شوێن خودا وەكو ناوێكی تر وەكو عاشقێكی سەرهەڵگرتوو بگەڕێت نەك وەكو ئیماندارێك كە درك بە بوونی حەقیقی خودا ناكات، لای ڕابیعە بەو جۆرەی كە خەڵك تاعەتی خودا دەكەن تا بە خۆشیەكانی بەهەشت بگەت، بە حۆری و شیرینەكانی ناوی بگەن نابێتە هۆكاری ئیمانێكی ڕاستەقینە، ئەمە بە نەزانی و دابڕان بۆ عەشقی خودا دەزانێت لەلای خەڵك، ڕابیعە ئەم جۆرە پەرستنانە بۆ خودا دەداتە بەر ڕەخنە و بە كارێكی نەشیاویان دەزانێت، لەلای ئەم خودا دەبێت لە دەرەوەی چێژ بناسێندرێت، لە دەرەوەی ئازاری دۆزەخ بۆی بگەڕێت، دەبێت ئەو جۆرە پەرستنانە بۆ خودا ورد و خاشبكرێن، دەبێت ئەم جۆرە ئیمانداریە هەڵبوەشێندرێتەوە و دووبارە لەناو ڕێگای تەصەوفدا بۆ گەیشتن بە خودا ڕێگایەكی تر بگیرێتە بەر.
ئەم دونیابینیەی ڕابیعە بۆ ئیمان و خودا پەرستی شكستی ئەو هەموو هەوڵانەبووە لە ڕۆژگاری خۆیدا بۆ ناسینی خودا، چونكە هەموو كایەكانی ئیمان بەو جۆرەی ئەو دەیبینین لەلای ڕابیعە هۆكارنین بۆ خودا ناسی، گەیشتن بە خودا بە تەنیا سوڕانەوە نییە بە دەوری كەعبەدا یان گریان و پاڕانەوە، ئەو خۆی دەیوت (من كەعبەم ناوێت، بەڵكو خاوەنی كەعبەم دەوێت، ئەوم مەبەستە، جا من چی بكەم لە كەعبە) هەڵوەشاندنەوەی ئەم جۆرە فەریزانە بۆ ڕابیعە بۆ ژنێكی ئاوا لەو ڕۆژگارە پڕ لە كێشە و خوێناویانەدا دەبێتە هەڵگری مانایەكی پڕا و پڕ بۆ دووبارە خۆ ناسینەوە و ناسینی خودا و هەموو فەریزەكانی ئیسلام كە دەبێت سەر لەنوێ پێدا چوونەوەیان بۆ بكرێت، لای ڕابیعە بە تەنیا ئەوە بەس نییە كە ئیماندار حەج بكات و تەوافی بەردە ڕەشەكە بكات، ئەم خووە بۆ ئیماندارەكان لەلای ئەم ژنە دەبێتە بگۆڕدرێت، بكرێتە ڕێگای هەقێك بۆ گەیشتن بە خودا لەڕێگای عەشقێكەوە كە لە ڕۆحدا دەبێت پێبگات، ئەم پێگەیشتنە لە ڕۆحدا وەكو عەشقی خودا وەها بەئاسانی بۆ هەموو ئیماندارێك بەدەست نایەت، لێرەوە ئیتر لەلای ڕابیعە دوو دەستە لە ئیماندار دێتە بەر دیدەمان: دەستەیەك ئەو ئیماندارە تەقلیدیانەن كە دوور لە ناسینی خودا وەكو بوونێكی تر وەكو بوونێك كە نابێت لەڕێگەی شتە بچووكەكانەوە بیناسین، ئەم دەستەیە فەریزەكانی ئیسلام جێبەجێ دەكەن، كە ئەمانەش لە سوڵتانێكەوە تا كەسێكی ئاسای دەگرێتەوە و ئەمانە هەمیشە لەگەڵ خۆشیەكانی ئەم دوونیایەدا دەژین و چێژی لێ دەبین و ناتوانن دەستبەرداری ئەم چێژەی ژیان ببن... لەلای ڕابیعە ئەم دەستەیە نەزانانە خودا پەرستی دەكەن و زۆر بێئاگان لە خودایەك كە ئەوان هێشتا بە ناسینی نەگەیشتوون.
دەستەكەی تر كە خۆی لە گیانێكی وەكو گیانی ڕابیعە و هاوەڵەكانیدا دەبینێتەوە، دەستەیەكن وەكو صۆفیەكی بێ ماڵ و حال بۆ عەشقی خودا دەگەڕێن و لەم پێناوەدا پشت دەكەنە هەموو بە هاكانی ئەم دونیا و هەموو لایەك بۆ خودا دەگەڕێن و هیچ لایان گرنگ نییە ژیانیان لە كەلاوەكان و چۆڵەوانی و نەداری و برسێتی و بێ ماڵی و بێ پارە و دەربەدەریدا ببەنەسەر بۆ گەیشتن بە عەشقی خودا، لای ئەم دەستەیە ئیمانداری دەبێت هەموو بەها كۆنەكان بەلاوەبنێت، مرۆڤ دەبێت لە هەموو گۆشەیەكی دونیا بە قیبلەی خودا بزانێت، دەبێت لە دڵدا تۆ كەعبەیەكت هەبێت بۆ گەیشتن بە خودا، دەبێت دووربكەویتەوە بۆ گەیشتن بە چێژی بەهەشت، دەبێت ئەم كارانە تێكبشكێندرێت و بە جۆرێكی تر لەڕێگەی ڕۆحێكی ڕوناك و عاشقانەوە کە هی سۆفیەکانە مرۆڤ بۆ گەیشتن بە خودا تەقەلای خۆی بدات.
(د. عبدالرحمان بەدەوی)لەم كتێبەدا، كۆی ژیانی ئەم ژنە سەرهەڵگرتووە بۆ ناسینی خودا جیا لە خەڵكی تر دەخاتە ژێر تێڕامانێكی ورد و گوماناویەوە، دێت دەیەوێت لە دەرەوەی كایە كۆنە ئیسلام ناسیكە، ئەم ژنە بە خوێنەران بناسێنێت، كە خۆی ئەمە دەبێتە حەقیقەتی ڕابیعەی عەدەوی لە ڕۆژگاری خۆیدا، بەڵام بە داخەوە یەكێك لەو ئاستەنگە زۆرانەی دێتە ڕێگەی بەدەوی لەم كتێبەدا ئەوەیە كە ژیان و لەدایك بوون و ڕۆژگاری ڕابیعەی عەدەوی بۆ ساغ ناكرێتەوە، چونكە لەگەڵ هەموو ئەو بەڵگانەی لەلایەتی هێشتا ڕابیعە ونە، لە قووڵایی مێژوودا بەشێكی زۆری یان هەموو بۆچوونەكانی ئەم ژنە وندەبێت، لێرەدا ئێمە بە ناساندنێكی وردی ڕابیعە ناگەین، بەڵام ئەوەش گرنگە كە كۆی كارەكەی بەدەوی دەبێتە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ ناسنی ڕابیعەی عەدەوی و دەبێتە سەرچاوەیەكی گەلێك باش بۆ گەیشتن بە ناسینی ژنێك كە ئیمان و خودا لەلای ئەو لە دەرەوەی خەڵكی تر شتێكی جیابووە.
لەم كتێبەدا بەدەوی دێتەوە سەر ئەو باوەڕەی كە ڕابیعە لە ڕۆژگاری خۆیدا ویستویەتی دونیابینی خۆی بۆ گەیشتن بە خودا لە ڕێگایەكی نوێوە بگرێتە بەر، خەڵك لەڕێگای بیری صۆفیەكانەوە بە خودا بناسێنت، ناسینێك وەكو عەشق نەك وەكو ناوێكی ئاسای، ڕابیعە ناچێتە سەر كایە كۆنەكانی خەڵك كە خودای لێوە دەپەرستن، پەرستن بە تەنیا نابێتە گەیشتن بە خودا وەكو ئەوەی ئەوان دەیكەن، ناسینی خودا ئەو حەقیقەتە پڕ لە ئێش و ئازارەی دەوێت كە تۆ وەكو عاشقێك تا مردن بەشوێن بوونی خودادا بگەڕێت، وەكو ئەوەی كە ڕابیعە ئاوا دەنگی بۆ لای خودا هەڵدەبڕێت (ئەی خوای گەورەی بەرزوباڵای من! ئەگەر من تۆم پەرستبێت لەترسی ئاگری دۆزەخ ئەوا بە ئاگر بمسونێنە، یان لەبەر حەز و تەماع لە بەهەشتە ئەوا لە سەرم حەرام بكە...) بەدەوی لەم تێڕوانیانەی ڕابیعەوە دێت پەل بۆ ناساندنی ئەم ژنە صۆفیە و ڕۆژگار و كارەكانی دەهاوێت، لە كۆی كتێبەكەیدا دەیەوێت بڵێت: كاتێك باسی ڕێگای تەصەوف و ڕابەرانی دەكرێت، ژنێكی جیاواز وەكو ناوێكی بەهیەبەت و عاشقێكی بێ ماڵ و حال، وەكو ماندووی ناو ئەم ڕێبازە دەبێت ناوی بێت، ژنێك كە لە قووڵایی ئەم مێژووەدا بۆ خودا ناسی دونیایەك تێڕامان و بیری تری هەبووە لە دەرەوەی كەسانی تر... ئەو لە دەرەوەی مزگەوت و كەعبە و كۆڕ و كۆبوونەوەی ئیماندارەكانی ڕۆژگاری خۆی لە دەرەوەی شوێنەكانی تر بۆ خودا گەڕاوە، خودا ناسییەك كە دەیویست دووبارە ئیمان لە ڕۆح و دیدی مرۆڤدا بەو تەرەحە كۆنە هەڵبوەشێنێتەوە و خەڵك لەڕێگای عەشقەوە بە خودا بگەیەنێت.
* ڕابیعەی عەدەوی ... شەهیدی عەشقی ئیلاهی
* نووسینی: د. عبدالرحمان بەدەوی
* وەرگێڕانی: عبدالجبار قەرەداغی
* لە بڵاوكراوەكانی ناوەندی سارا 2020