تاوانێکی دیكەی كۆمۆنیستەكان
08:14 - 31/10/2019
شوان ئەحمەد
لە سەرەتای ساڵانی دووەم جەنگی جیهانیدا (1940) لە دارستانی (كاتین) كە دەكەوێتە رۆژئاوای روسیا و نزیك شاری سمۆلنسك، بە فەرمانی (جۆزێف ستالین) قەتڵ و عامێكی گەورە بەرپا دەكرێت.
هەر دوای چەند مانگێك لە دابەشكردنی پۆڵەندا لەنێوان ئەڵمانیا و روسیا، بە بڕیارو رەزامەندی مەكتەبی سیاسیی پارتی كۆمۆنیستی یەكیەتی سۆڤیەت و لافرێنتی بێریا و ستالین لە ئاداری 1940، بیست و دوو هەزار ئەفسەر و سەربازو سیاسەتمەدار و هونەرمەند و ئەكادیمیستی پۆڵەندی، گوللەباران دەكرێن و لە گۆڕێكی بەكۆمەڵدا لە دارستانی (كاتین) دەكرێن بەژێر خۆڵەوە.
حەفتاو هەشت ساڵ دوای ئەو رووداوە نامرۆڤانەو تراژیدییە، دەرهێنەری پۆڵەندی (بیوتەر بیاك) وەك رێزلێنانێك لە گیانی ئەو هاوڵاتییە بەناهەق كوژراوانەی وڵاتەكەی، فیلمی (دواهەمین شایەدحاڵ) بەرهەم دێنێت و لە ماوەی (97) دەقیقەدا، لە رێی سینەماوە ئەو مەرگەساتە دەگوازێتەوە سەر شاشەی سینەماكان‌و بەشێكی تر لە مێژووی خوێناویی ستالین و دارودەستەكەی، نیشانی دنیا دەدات.
لە راستیدا فلیمەكە ئەو ئاستە هونەرییە بەرزەی نییەو فیلمێكی ئاساییە، بەڵام گرنگییەكەی لەوەدایە كە تۆماری تاوانێكی خوێناوی دژ بە مرۆڤایەتی دەكات، تاوانێك كە بە درێژایی نیو سەدە پەردەپۆش و بێدەنگیی لێكراوەو هەوڵی شاردنەوەی بكەرو ئەنجام دەرانی دراوە.
تا ساڵی 1990 سۆڤیەتییەكان دووپاتیان دەكردەوە، كە نازیستەكان نەك ئەوان ئەو تاوانەیان ئەنجام داوە، بەڵام لەو مێژووە بەدواوە میكائیل گۆرپاچۆف (رابەری گلاسینۆست و پیرۆستریكا) دانی بەوەدا نا كە وڵاتەكەی لەو تاوانە قێزەونە بەرپرسیارە. بیست ساڵ دواتر (2010) بە فەرمانی سەرۆكی ئەوسای روسیا دێمێتری مێدڤێدێف، دیكۆمێنتەكانی تایبەت بەو قەتڵ و عامە كە لە دەستنوسخانەی دەوڵەتدا هەڵگیرابوون، ئاشكرا دەكرێن. ئەوەش دوای ئەوە دێت كە ئەنجومەنی نوێنەرانی روسیا (دۆما) بەرپرسیارێتی تاوانەكەی دەخەنە ئەستۆی جۆزیف ستالین.
ئەم قەسابخانەیە بیست و دوو هەزار هاوڵاتیی سڤیل باجەكەیان دا، ترسنۆكەكانیش پەردەپۆشیان كردو خوێنڕێژو تاوانبارەكانیش، جێبەجێیان كرد.
بیوتەر سكۆبیاك وەك پۆڵەندییەك لەم فیلمەدا، هەوڵدەدات باس لە چەند شتێك بكات:
یەكەم: چۆن میللەتەكەی بۆتە (قۆچی قوربانی) ململانێی زلهێزە گەورەكانی دووەم جەنگی جیهانی و چۆنچۆنی بێ هیچ حسابكردنێك بۆ مێژوو و جوگرافیاو سەروەری پۆڵەندا و پۆڵەندییەكان، هتلەر و ستالین ئەو وڵاتە لەنێوان خۆیاندا بەش دەكەن و بڕیار لە چارەنووسی خەڵكەكەی دەدەن.
دووەم: دڵڕەقی و خوێنساردیی سۆڤیەتییەكان، لە ئەنجامدانی ئەو تاوانە نامرۆڤانییەو هەوڵی بێوچانی بەریتانییەكانیش لە دوای كۆتاییهاتنی جەنگ، بۆ پەردەپۆشكردن و شاردنەوەی تاوانەكە. فیلمەكە بە بەدواداچوونی زیادبوونی خۆكوشتنی ئەفسەران و سەربازانی پۆڵەندا، لە بنكەی سەربازیی شاری بریستۆڵ لە بەریتانیا، دەست پێدەكات.
ستیڤن ئەندروودی پەیامنێری رۆژنامەی (تەلیگراف) ئەو ئەركە ئەخلاقی و پیشەییە دەگرێتە ئەستۆی خۆی و، دەیەوێت لە نهێنی ئەو دیاردەیە حاڵی ببێت، ئەویش بە پەنابردن بۆ جوتیارێكی پۆڵەندی بە ناوی لۆبۆداوە، وەك دواین شایەتحاڵ كە لە ژیاندا ماوەو ئاگاداری ئەو قەتڵ و عامە بووە، چونكە لە كاتی ئەنجامدانی ئەو تاوانە گەورەیەدا، وەك جوتیارێك لە نزیك دارستانی (كاتین) كاری كردووە.
شایەنی باسە قەتڵ و عامەكە بەپێی دیكۆمێنتەكان بێت، لە سێ جێگەدا جێبەجێ كراوە: (گرتووخانەی تفیر و گرتووخانەی خاركیڤ و دارستانی كاتین) بەڵام هەر بە ناوی تاوانەكەی (كاتین)ەوە نێوبانگی رۆیشتووە.
هەوڵدانی ستیڤن ئەندروود، وەك پەیامنێر و رۆژنامەنووسێكی تەنیاباڵ، گرفت و كێشە و بەربەستی زۆری بۆ دروست دەبێت، ئەویش بەهۆی ئەوەی بەریتانییەكان نایانەوێت بە هیچ جۆرێك باسی ئەو بابەتە بكرێت و ئەو مەسەلەیە زیندوو بكرێتەوە.
بەڵام سوربوونی ئەندروود لەسەر گەیشتن بە راستییەكان، بەتایبەتی دوای ئەوەی لوبۆدا وەك دواین شایەتحاڵی ئەو پرسە بە هەڵواسراوی بە درەختێكەوە دەبینێتەوە، وای لێدەكات هەم كارەكەی لە رۆژنامەكەدا لەدەست بدات، هەم لەو ژوورەی تێیدا بەكرێ دەژی، دەربكرێ و دواجاریش بە تیرۆركردنی كۆتایی بێت. ئێمە بە درێژایی زیاد لە کاتژمێرو نیوێک، تاوانێكی كەموێنەی دیكەی سەدەی بیستەم دەبینین كە ستالین و دارودەستەكەی بەوپەڕی خوێنساردییەوە ئەنجامی دەدەن.
لە كتێبی رەشی كۆمۆنیزمدا، زۆرێكی زۆر لە تاوانە قێزەونەكانی دەسەڵاتدارانی وڵاتانی كۆمۆنستی لە یەكێتی سۆڤیەتی جاران و ئەوروپای خۆرهەڵات و چین و كۆریای باكوور و ڤێتنام و لاوس و كەمبۆدیا دەخوێنینەوە، لەم فیلمەشدا تاوانێكی دیكەی حوكمڕانانی ئەوسای كرملین دەبینین.
ئەم بابەتە لە ژمارە ١٩ی پاشکۆی کولتووری زەمەن بڵاوکراوەتەوە