شۆڕش و عەشق
08:36 - 21/10/2019
105 جار خوێندراوەتەوە
نەجات نوری
لە بیرت بێ
چەند پیر ببیت
كەسێك هەیە وێنەكانی جارانتی هەر لە لایە
رەنگە لە یادەكانی منەوە وەكو (نەجات نوری) تۆیش دوای خوێندنەوەیان بگەڕێیتەوە بۆ هەڵدانەوەی لاپەڕە خۆڵ لێ نیشتووەكانی ژیانت، من بۆ خۆم وام كە ژیاننامەی كەسێك یان پەڕەگرافێك لە یادەكانی زۆركەس دەخوێنمەوە، خێرا یادو ژیانی خۆمم بیر دەكەوێتەوە‌و دەگەڕێمەوە بۆ ناو ئەو تەمەنەی كە پڕە لە یادی ئازاراوی، پڕە لە لاپەڕەی خەواڵوو، پڕە لە بیری ناو ماڵی خاڵەكانم لە شارەزوور، پڕە لە هۆرەی باپیرەم كە لە تەمەنی سەدویەك ساڵیدا مرد، پڕە لە یادی باپیرەكەی ترم كە چەند ساڵ بوو لەبەر پیرێتی لەپێ كەوتبوو كەچی هێشتا گۆرانی بۆ ژیان دەوت، پڕە لە دەنگی شمشاڵەكەی باوكم كە شەوان گوندەكەمانی پڕدەكرد لە ناڵەو جوانی، پڕە لە بۆنی جاترەو ئەو گوڵەكێویلانەی هەردەكانی گوندی (مێرگوزار) كە تێیدا لە بن درەختێكی بەڕوودا لە پایزێکی درەنگدا لەدایك بووم.
گرنگی یادەكان ئەمەیە، هەندێك یاد هەن درەنگ لە بیری مرۆڤ دەچنەوە، خۆ ئەگەر مردن رێگە بدات ئەوا ئەو یادانە لەو دونیاش لە بیری ئێمە ناچنەوە‌و دەبێت تا هەین پێكەوە بین، یاد وێنەیەكە زۆركەس زوو لە رۆحیاندا دەیدڕێنن، نازانن ئەو یادە چ كەلێنێك لە رۆحیاندا پڕ دەكاتەوە، یاد بۆ گەلێك كەس هیچ نییە‌و نازانن لە كوێدا بەكاری بهێنن، بەڵام یادەكان بۆ من دەرگای دۆزەخێكە كە دەبێت پێیدا بڕۆم‌و هیچ لێی پەشیمان نیم، یاد ئەمەیە كە دەبێت پێدا بۆ دۆزەخ بڕۆیت، ئەو یادانەی كە پڕ نەبن لە ئێش‌و برین‌و ئازارو نەهاتی‌و دڵشكاندن‌و تێڕامان پووچن، نابنە یادو یادەوەری، نابنە هۆكاری مانەوەی مرۆڤ بۆ تەماشاكردنی رابردوو، یاد دەبێت ببێتە هۆكاری داڕمانی رۆحت، دەبێت ببێتە سەرچاوەی برینێك كە هیچ كاتێك لە بیری نەكەیت، دەبێت ببێتە گۆڕەپانی ئەو جەنگەی كە هەمیشە تێیدا بجەنگیت‌و هەست بە شكست بكەیت. یاد ئەمەیە نەك یادێك كە مرۆڤ شەرم بكات بیگێڕێتەوە، ئەوانە یاد نین كە خوێن دەیان نووسێتەوە، كە غەدری خاوەنەكانیان دەبێتە شكستی هەموو بەها ئەخلاقییەكان، یاد زۆركات بە زۆركەس نانووسرێتەوە.
ئەمڕۆ 6 /10 / 2019 دەكاتە نزیكەی سی‌و حەوت ساڵ لە مەوبەر لە تەمەنم، لە گەڕەكی (كانی ئاسكان) هەر چەند سەد مەترێك لە خوار پەیكەری ئاسكەكانەوە لە بەردەم ماڵیاندا وەستاوم، ماڵێك كە بووە نیشانەی عەشقی یەكەمم لە تەمەنمدا، كە ئەمڕۆ لە وێدا وەستاوم، یادی ساڵی 1983م دەكردەوە، ئەو كاتانە تەمەنم سیازدە ساڵ بوو، لە پۆلی یەكی ناوەندی بووم لە قوتابخانەی (جمهوری كوڕان) لە گەڕەكی سەرشەقام، ئەو ساڵە گەرمەی گفتوگۆی نێوان (بەعس)و (یەكێتی) بوو، خەڵك بەو بۆنەیەوە خرۆشابوون، منیش وەكو هاوڕێكانم (رێبوارو خەلیل‌و فەرەیدون‌و محەمەد) سەرمەستی شۆڕش بووین‌و كەم تا زۆر هەستمان دەكرد كە شۆڕش دەبێـت هەبێت‌و دەبێت بۆ ئامانجەكانی تێبكۆشین‌و پشتگیری بكەین، ئێمە ئەو رۆژانە چەند لاو بووین بەڵام لایەنگری (كۆمەڵەی رەنجدەران)بووین‌و بە هێزێكی گەورە بۆ ئایندە دەمانبینی، تەنانەت من بەبێ ترس لە پشتی كتێبی مێژووی پۆلی یەك ناوی كۆمەڵەم بە گەورەیی نووسی بوو، هەمیشە پێكەوە لە كۆمەڵە دەدواین‌و بە هێزی رەنجدەران‌و چەوساوەكانمان دەزانی، بڵاوكراوەو درووشمەكانیمان دەخوێندەوە، كۆڵان‌و گەڕەكەكەی ئێمە (چوارباخ) پڕبوو لەو كەسانەی كە دۆست‌و پشتوپەنای كۆمەڵە بوون، زۆریشیان لەو پێناوەدا بە مەرگ گەیشتن‌و ون بوون، هەمیشە دیواری قوتابخانە‌و مزگەوت‌و ماڵەكانی ئەو گەڕەكە بە بۆیەی سوور دەنووسران كە هەموویان ئاماژە بوون بۆ یادو دەنگ‌و رەنگی كۆمەڵەی رەنجدەران، ئەو رۆژانە دەبوو بۆ كۆمەڵە تێبكۆشین‌و ببینە پشت‌و پەنای، ئیتر ئەمە خەونی لاویمان بوو، خەونێك كە دواتر لە وەهمێك زیاتر هیچی تری لێ سەوز نەبوو، كۆمەڵەیەك كە دواتر زۆربەی رابەرەكانی پوچ‌و بێ ناوەرۆك دەرچوون.
ئەو ساڵە ساڵی 1983 بەبۆنەی راگرتنی جەنگی نێوان بەعس‌و یەكێتیەوە لەكاتی بەڕێوەچوونی گفتوگۆی نێوانیان، پێشمەرگەكان هاتبوونەوە ناو شار، من‌و هاوڕێكانیشم جلی كوردیمان لەبەر دەكردو جامانەمان لە مل دەپێچا، وەكو دۆستی كۆمەڵەی رەنجدەران خۆمان دەردەخست، ئیتر ئەو رۆژانە بۆ ئێمە دەیكردە رۆژانێك كە بێوچان دەبوو وا خۆمان نیشان بدەین كە شۆڕش سەردەكەوێت، چەند جوان بەو تەمەنەوە بەبێ ترس خۆمان دەگۆڕی‌و باسی كۆمەڵەمان دەكردو زۆربەی كۆڵانەكانی شار بەو جلوبەرگانەمانەوە دەگەڕاین.
لە یەكێك لەو ئێوارانەدا كە لەگەڵ رێبواری هاوڕێمدا یەكی كڵاوێكمان لەسەر كردبوو، جامانەیشمان لە مل كردبوو، وەكو نەوەی ناو شۆڕش خۆمان دەردەخست، رۆحمان پڕ بوو لە جۆش‌و ماناكانی شۆڕش، بە گەڕەكی (كانی ئاسكان)دا دەهاتینە خوارێ، چی روودەدات، ئاخر مرۆڤ زۆركات بە هۆكارێك دەبێتە خاوەنی هەندێ شتی گرنگ تا مردن لە یادیدا دەمێنێتەوە، یادێك كە دەبێتە ناونیشانێك بۆ ئەو ساتانەی بیری رابردوو دەكەیت، لەو ئێوارەیەدا دەستێك بۆ من لە بەردەرگای ماڵێكەوە هەڵبڕدرا، ئەویش دەستی ئەو كیژە بوو كە جۆشی شۆڕش رۆحی هێنابووە سەما، دەستێك كە بووە هۆكاری عەشقێكی كورت بۆ هەردووكمان، بەڵام بۆ هەمیشە لای من بووە ناوێك بۆ مانەوە، تا كۆتایی گفتۆگۆكانی شۆڕش‌و بەعس ئێمە چەند جار بە ترسەوە لەو كۆڵانە خۆڵاویانەی كانی ئاسكان دا یەكتریمان بینی.
چەند جوان بوو ئەو رووخسارەی كە پێی وتم: تا مردن ناتوانم جوانی جامانەكەی ملت لەبیر بكەم، ئاخر لە شەشەم جاری ژوانماندا بوو رێك لە ئەوسەری باخی گشتییەوە ئەو ئیتر جامانەكەی لێ وەرگرتم‌و بە ناوی كۆمەڵەی رەنجدەرانەوە لە ملی خۆی كردوو پێی وتم: بزانە وەكو تۆ جامانەكەم لێدێت... چەند جوان جامانەكەی لێ دەهات، ئیتر ئەم عەشقە دوای ساڵ‌و نیوێك ونبوو، چووە رۆحی شارێكەوە كە هەمیشە من تێدا بۆ ئەو دەگەڕێم، ئێستا نازانم ئەو لە كوێیە، نازانم جامانەكەمی لەلاماوە یان نا، ئاوا ساڵانێك بەسەر شۆڕش‌و ئەو عەشقەدا تێ دەپەڕێت، من لە دووشت لەم وڵاتەدا زۆر نائومێد بووم لە شۆڕش‌و لە عەشق، هەردووكیان رۆحمیان پڕكرد لە تاریكی‌و برین‌و نائومێدی، وەكو چۆن شۆڕش دوای راپەڕین بووە ناوێك بۆ نەهاتی‌و تاڵانی‌و ئازار بۆ خەڵك، ئاواش عەشق بووە ناوێك بۆ داڕمانی رۆحم، بەڵام ئەو دەستەی كە لەو ساڵەدا بۆ من لەبەردەم ئەو دەرگای ماڵەدا هەڵبڕدرا بووە نیشانەی عەشق، یادەكەی هێشتا برینێكە لە رۆحمدا هیچ هۆكارێك نایسڕێتەوە... ئاوا لێرە شۆڕش‌و عەشق پێكەوە دەبنە ماڵوێرانی بۆ ئینسانەكان، بەڵام یادەكانیشیان هەر دەمێنێت.
* ئەم بابەتە لە ژمارە (١٧)ی ڕۆژنامەی کولتووری "زەمەن" بڵاوبۆتەوە