دیدێکی تری غەمگین.!
07:34 - 13/10/2019
206 جار خوێندراوەتەوە
- لەپاڵ وێناکردنی جوانییەکی رەها لە سرووشت و قووڵبوونەوە لە هەندێ ساتی ئیرۆتیک و رۆچوون بەناو پیاهەڵدانێکی بێ سنووری رووخسار و قژو باڵاو جەستەی خانماندا، دەیان شیعری غەمگین و سەدان وشەو دێڕو ناونیشانی رەشبینانەش لە دیوانەکەیدا هەیە.!
- ئایا “جوانی و غەمگینی” پێکەوە کۆدەبنەوە؟ قووڵبوونەوە لە شیعرەکانی و تێگەیشتن لە دنیابینی ئەو بۆ (ژیان و مردن و چارەنووس) خوێنەری ورد دەتوانێ رەگەزەکانی (جوانی و هەناسەکانی غەمگینی) و دیووە تاریکەکانی شاعیر ئاشکرا بکات. (لەم بەشەدا، بەم پێشەکییە قسەم لەسەر شیعرەکانی مامۆستا گۆران کرد و ئەویش لە تیڕامان و بێدەنگییەکی قوڵدا بوو.)
- لە شیعرە سەرەتاییەکانی دیوانەکەتدا، کۆمەڵێ شیعر هەن، لەگەڵ ئەوەی بە قۆناغی رۆمانتیکیی ئەدەبیاتی تۆ دادەنرێت، بەڵام دیدێکی غەمگین و رەشبینانەی پێوە دیارە. بەتایبەتیش لە کۆمەڵەی سێیەم لە دیوانی (سروشت و دەروون) کە یانزە شیعرن، یەکەم شیعریان بە ناوی (پایز) ەوەیە، ئەمە بەتەواوەتی ئەو دیدە غەمگینییە دەبینرێت بۆ دەروونی مرۆڤ و خودی شاعیر، لەگەڵ وەرز و سیمای زەردباوی پایزدا. لە شیعری پاشتریشدا بە ناوی (هەوری پایز) هەمان هێڵی غەمگینی و رەشبینی بۆ ناو شیعر و دیمەنەکان درێژ دەبێتەوە، لە شیعرەکانی تری ئەم کۆمەڵە شیعرەدا، خوێنەر هەست بەو غەمگینییە دەکات و وێنەی شیعریی و “وشەکان” زۆر راستەوخۆ بەر خوێنەر دەکەون. دەیان وشەی وەک: (هەور، گریان، تەنیایی، گەڵا زەرد، پوش، دڕک، فرمێسک....هتد) لەم شیعرەو شیعرەکانی تریشدا هاتوون. ئەم وشانە گوزارشت لەو ساتە غەمگین و رەشبینانەی تۆی شاعیر دەکەن، لە گوزارشتکردن لە کەشێکی دەروونی، کە دەیەوێت هەموو رووداو و دیمەنەکانی دەوروبەری وەک ئەو ساتە ببینێ کە ئەم شیعرەی تێدا نووسراوە. هەروەک لە کۆتایی شیعری (هەوری پایز) دا نووسیوتە ساڵی ١٩٣٣ واتە ئەم شیعرە، قۆناغی یەکەمی نووسینی شیعرەکانتە.
بەسەر پاییزی زەردا با بە خوڕ بگری، بە کوڵ بگری
لەسەر ئاخر گەڵا، ئاخر چڵی تەنیایی گوڵ بگری!
بەخوڕ بگری، بە کوڵ بگری بەسەر دەشت و دەری وشکا
بەسەر داری گەڵازەردا، بەسەر پووشا، بەسەر دڕکا
بەسەر سەرچاوەی کزرا، بەسەر زیخی چەمی دێما
بەسەر هەر وشکیێکا وا لە هاوینی گەرم جێما.
بەڵێ بگری، بە کوڵ بگری، هەتا ئاخر دڵۆپ بگری،
بە گریەی هەوری پاییز، با نوقوم بێ سینەی کزری!
-لە شیعری (پایز) یشدا، بە هەمان هەناسەی غەمگینییەوە ناخی خۆت و کەشی پایز بە یەک بەراورد دەکەیت، لەم شیعرەیاندا روونتر و راشکاوانەتر خەمەکانی خۆت و گریانی هەورەکانی پایز بە یەکتری دەگەیەنیت. رەنگە ئەم دوو نموونە بەس بێت لەو کۆمەڵە شیعرەتدا کە تۆ دیدێکی غەمگینت بۆ ژیان و رووداوەکان و دەورەبەری خۆت هەیە. بەتایبەتیش دیمەنی شیعرەکە لە شێوەی دیالۆگێکە لە نێوان دەروونی ماتی تۆ و پایزدا:
من مات، تۆ زیز
هەردوو هاودەرد!
من فرمێسکم، تۆ بارانت
من هەناسەم، تۆ بای ساردت
من خەم، تۆ هەوری گریانت
دوایی نایە، دادم ، دادت!
* چ شتێ ماوەتەوە من لەسەر دەروونی نیگەران و غەمگینم بە خوێنەرانی بڵێم؟ پێشتر و لە گفتوگۆکەماندا کە باسمان لەو شیعرانە کرد بۆ هەندێ هاوڕێ و کەسایەتیم نووسیووە، بە خێرایی هێمام بۆ هەندێ لایەنی دەروونیی شاعیر کردووە. کە تۆش وتت کۆتایی هەندێ لە شیعرەکانت غەمگینانەیە و نموونەی شیعری (بۆ گەورەیەکی شیعردۆست)ت هێناوەیە، من کەمێ هەڵوێستەم کرد، چونکە سەرەتای ئەو شیعرە زۆر گەشبینانەیە، بەڵام تۆ دوو دێڕی کۆتایی شیعرەکەت بۆ خوێندمەوەو وتت::
بەسەر شیعرا کەسێ زاڵە سەربەست بێ
بەرەڵڵا بێ، بە عارەقی عەشق مەست بێ
بۆ من وەها ئەلوێ ئیتر خامۆش بم
با لە مەیدان ون بم و فەرامۆش بم!
ئەمە بەڵگەی رەشبینیی و غەمگینی تۆیە. من بێدەنگ بووم و هیچم نەگوت، وا رێکەوتین باسی دیدی غەمگینی و رەشبینانە لە شیعرەکانمدا بکەین، تۆ نموونەی دوو شیعری منت هێنایەوە کە لە دیوانی(سرووشت و دەروون) دان. بەڵام لە راستیدا من تەنها لە ئەو شیعرانەدا ئەم تێڕوانینە غەمگینانەم نییە، لە دەیان شیعری تردا، بە شێوەو رووخساری جیاواز، غەم و رەشبینی دێنە ناو ماڵی شیعرییم.! (گۆران وای وت.)
- بەڵام ئەوانەی لەسەر شیعرەکانی تۆ قسە دەکەن، ئەو گۆشە جیاوازانەی شیعری تۆیان لەبەرچاو گرتووە. چ ئەو شیعرانەی پڕن لە وێنەی رەنگاورەنگ و گەش، چ ئەو وێنانەی زەردباون و پڕن لە نیگەرانی.! (وام بە گۆران وت)
*بەدەر لەو کۆمەڵە شیعرەی کە تۆ ناوت هێناون، من دەیان شیعری تری لەو شێواز و ریتمەم هەیە. بەتایبەتیی لە کۆمەڵە شیعری (دەنگی دەروون) شیعرەکانی (قالە مرد، بۆ هیوای کوڕم، ئاخ هەزار ئاخ، لە بەندیخانە، ئەی نەی... هتد) زۆر شیعری تریش، بەو هەناسە غەمگینانە نووسراوە. بەڵام دەبێ خوێنەر کات و شوێن و بارودۆخی دەروونیی شاعیر لەبەرچاو بگرێ، لە ساتی خوێندنەوەو تێگەیشتن لە شیعرەکاندا.
(گۆران بە نیگەرانی و غەمگینییەوە، ئەم دێڕانەی کۆتایی پێوتم.!)
*گۆشەیەکە، دوو هەفتە جارێ کامەران سوبحان لە رۆژنامەی کولتوری زەمەن دەینووسێت