بۆ ڤاکسین وەرناگرین، خەتای هاوڵاتییە یان حکومەت ؟
10/27/2021 9:39:00 PM
د.سیروان محەمەد
ساڵی ٢٠٢٠ بەدواوە سەرجەم ئەو وڵاتانەی کۆڤید-١٩ یان تێدا بڵاوبوەیەوە
زەرەر وزیانێکی بێشوماریان کرد، وڵاتە دەوڵەمەندو پێشکەوتووەکان هەر زوو کەوتنە خۆیان
و کەمتر لە ساڵێک ڤاکسینیان دۆزیەوەو هاوتەریب بەردەوام بوون لە هاوکاریکردنی سەرجەم
هاوڵاتیانیان ؛ بەپێدانی هاوکاری ماددی باش و موچەی زیاد ، نەیانهێشت کۆمپانیا و
خاوەن کارە بچوک و مامناوەندەکان بکەون چونکە ئەمانە بڕبرەی پشتی ئابوری وڵات و چینی
ناوەندن و لە هەمان کاتدا کۆمپانیا گەورەکان ناچارکران بەشێک لە سەرمایەکانیان بخەنە
خزمەتی کارمەندەکانیانەوە،حکومەتیش بەردەوام موچەی دەداو پاداشت و پارەی زیادەی
خستە بەردەم فەرمانبەرانی، بەم شێوەیە بە هاوبەشی هەموو لایەک بەسەر دۆخەکە زاڵبوون
و کەمترین زیان بەر هاوڵاتی کەوت و دڵخۆشی و باوەڕبوون بە حکومەت ویاسا و وڵاتیان
پتەوتر بوو، ئەنجام وەڵامی هاوڵاتیان بۆ داخوازی حکومەت لەبۆ وەرگرتنی ڤاکسین زۆر
خێرا بوو نمونە تا ئەمڕۆ رێژەی وەرگرتنی ڤاکسین بەم شێوەیەیە ؛ ئەمریکا (65%) ،کەنەدا(78%)
، فەرەنسا (75%) ،سوید(71%)، ئەڵمانیا (69%)
لەم بەشەی کوردستان چی ڕویدا ؟
هەرچەندە دوای چوار مانگ (لە
مانگی نیسانی ٢٠٢٠) کۆرۆنا لە کوردستان دەرکەوت ولە هەندێ ناوچە دواتر(وەک گەرمیان
لە مانگی ٦ یان حوزەیران) دەرکەوت، بەڵام بەهۆی ئەوەی لە سێ مانگی یەکەمی ساڵ سود وەرنەگیرا و بازرگانی تەواو
وەستاو نرخی نەوت گەیشتە نزمترین ئاستی لە مێژوودا و دەمێكیش بوو بەغداد پارەی نەدەنارد،
حکومەت نەک هەر موچەی فەرمانبەرانی نەدا بەڵکو بە قەدەغەی تەواوی هاتوچۆ و جوڵەی
هاتوچۆ؛ سەرجەم چالاکی ئابوری بازاڕ وبازرگانی ناوخۆی پەک خست و داهاتی خەلکی موچەنەخۆریشی
بڕی !
کاتێک ئەمساڵ حکومەت رایگەیاند دۆخەکەمان تێپەڕاند و
قەرزمان نەهێنایە سەر حکومەت ؟ راستیان کرد ، حکومەت قەرزی کۆمپانیای نەوت و شایستە
داراییەکانی کۆمپانیاکانی دیکەی دایەوە بەڵام مووچەی تەواوی هەشت مانگی تەنها ساڵی
٢٠٢٠ ی فەرمانبەرانی پاشەکەوت کرد ! هاوڵاتیانی تەواو هەژار خست و گیرفانی هەمووانی
بەتاڵ کرد، سەرجەم خزمەتگوزاریە گشتیەکانی حکومی باجی نەبونی پارەیان داو و پرۆژە
حکومیەتەواونەکراوەکان وەک خۆیان مانەوە، کۆمپانیا ئەهلییەکانیش زیاتر دەوڵەمەند
بوون و بەردەوام لە گەورەبوون و بڵاوبوونەوەی زیاتری ناتەندروستدان.
هاوڵاتی قوربانی یەکەمی ئەم دۆخەی
کۆرۆنا بوو، بێ هاوکاری و بێ موچەو گرانی
بازار و شکستی ئابوری لە ٢٠٢٠دا هەر بۆیە رکودە ئابوریەکە بە موچەی تەواوی مانگەکانی ٢٠٢١ نەیتوانی پارسەنگی
بکاتەوە چونکە تەواو کاریگەری نەرێنی لە قوڵایی بازارو گیرفانی تاک و دۆخی دەروونی و متمانەی خەڵکی کردبوو.
ئەو بێمتمانەییە هەر وەک چۆن لە
هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراقدا دەرکەوت و کەمترین خەڵک بەشداری هەڵبژاردنیان
کرد ، هەمان بێمتمانەیی لە وەرگرتنی ڤاکسینی کۆرۆنا بەدیدەکرێت و هیچ متمانەیەک لای
هاوڵاتی بەم ڤاکسینە نیەو کەمترین خەڵکی وەریدەگرێت، لە کاتێکدا گەر زۆرترین خەڵکی
ڤاکسینەکە وەربگرێت دۆخی تەندروستی باشتر دەبێت و ترس و دڵەراوکی کەمتر دەبێتەوەو
بەشێک لە دەرهاویشتە ئابوریەکانی سوکتر دەبێت.
بڕیار بەدەستی ژیر و حکومەتی
هاوڵاتی دەبێت دۆسیەی تەندروستی گشتی لە پێشینەی کارەکانی بێت، هیچ کابینەیەکی
حکومەتی هەرێم ئەم دۆسیەی بەهەند وەرنەگرتووەو بەلَگەش ژێرخانەکەی کەرتی تەندروستی وڕووبەڕووبونەوەمان
لە کۆرۆنا ئەوەی سەلماند ! نەک هەر حکومەت لای بڕیار بەدەستانی سیاسی وجومگە جیاوازەکانی
بەشی خوارەوەی حکومەت هەمان بیروبۆچون بۆ پەراوێزخستن و هەست نەکردن بە گرنگی
ستراتیژیەتی کەرتی تەندروستی وەک ئاسایشی نیشتیمانی دەردێکە هەموو لایەکیانی تەنیوەو
سەدەیەک دوورن لە زانینەوە، ئەنجامیش ئەوەیە
لە عیراقێکی فیدراڵ و خاوەن مێژووی هەزاران ساڵ و دەوڵەمەند بە نەوت و گاز و هەرێمێکی
سەربەخۆی خاوەن قوربانی ئەنفال و دەوڵەمەند بە نەوت و گاز ! تەنها (%8.5) خەڵکی
دوو ژەمی ڤاکسینیان وەرگرتووە.
بەرێوەبەری گشتی تەندروستی گەرمیان