محەمەد رەسوڵ، ئەندامى ئەنجومەنى پارێزگاى سلێمانى: بەدڵنیاییەوە داواکردنى لامەرکەزى کارتى فشارە
05:35 - 14/05/2020
سازدانى: مەعاز فەرحان
محەمەد رەسوڵ، سەرۆكی لیژنەی شارەوانی لە ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، سەرجەم ئەو دەنگۆیانە رەتدەكاتەوە كە باس لە "جیاكردنەوەی سلێمانی" دەكەن‌و پێداگری لەوە دەكات ئەوەی ئەوەیان كاری بۆ دەكەن چەسپاندنی "لامەركەزی كارگێڕیی‌و داراییە لە چوارچێوەی قەوارەی هەرێمی كوردستاندا".
محەمەد ڕەسوڵ، كتێبێكی لەسەر لامەركەزییەت لە ژێر چاپدایە‌و پێیوایە مەركەزییەت "غەدری" لە سلێمانی كردووە، ئەو باس لەوەدەكات حاڵی حازر سەرجەم داهاتەكانی سلێمانی دەچنەوە پایتەخت‌و "وەك پێویست دابەشناكرێت".
زەمەن: وادیارە بە پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ لامەركەزی، پرسەكە جدیە‌و ئەو خوێندنەوەیە دروست نیە كە دەوترێت كارتی فشارە؟
محەمەد ڕەسوڵ: بەدڵنیاییەوە كارتی فشارە بۆ چاككردنی ژیانی خەڵك، ئێمە ئەوەی زیاتر مەبەستمانە ئەو ناعەدالەیەتیەی كە لە نێوان پارێزگاكان ئەو مەركەزییەتە توندەی كە لە عێراقیشدا نەمێنێت، عێراق لە چەندین نەتەوە‌و پێكهاتەش پێكهاتووە، بەڵام هەرێم هەموومان كوردین پێویست ناكات ئەم مەركەزییەتە توندە پەیڕەوبكرێت، ئەوەی زیاتر ئێمە مەبەستمانە چاككردنی ژیانی خەڵك‌و نەهێشتنی ناعەدالەتیە كە لە نێوان پارێزگاكاندا دەكرێت و بودجە‌و پرۆژەكان بەشێوەی عەدالەت دابەش ناكرێن.
زەمەن: مەركەزییەتەكە ئەو ناعەدالەتیەی دروستكردووە یاخود خراپی ئیدارەدانی پارێزگای سلێمانیە؟
محەمەد ڕەسوڵ: ئەوەی ئێمە دەبینین مەركەزییەتەكە رۆڵێكی زۆر گەورەی بینیوە لە ناعەدالەتیەكەدا، بەتایبەت لە دوای 2013ەوە سلێمانی پشتگوێ بخرێت دهۆكیش بە هەمانشێوە، لە پرۆژە خزمەتگوزارییەكاندا وەكو ئەوە نەبووە لە پایتەختدا كراوە ئەمەش سیمایەكی مەركەزییەتێكی زۆر توندە.
زەمەن: ئێوە بەڵگەتان هەیە كە غەدر لە سلێمانی كراوە؟
محەمەد ڕەسوڵ: ئەوەی دەیبنین لە پرۆژەكاندا غەدر دەكرێت كۆمەڵێك تونێل لەناوچەكانی تر كراون لە سلێمانیدا نەكراوە، جادەی 120 و 150 مەتری لە هەولێر كراوە، لە سلێمانی 100 مەتری رەنگڕێژنەكراوە، بڕیار بوو 34 كیلۆمەتری بكرێت ئەوەش نەكراوە‌و وردە وردە پاشەكشەی لێكراوە، باخچەكانی سلێمانیش بەهۆی نەبونی بودجە بۆ ئاو خەریكبوو وشكبن، جادەی نێوان رانیە_سلێمانی_ هیزۆپ_سلێمانی هەندێك شوێنی تر وەستاوە كەچی لە هەولێر وانیە.
زەمەن: سروشتی ئەو پرۆژەیەی لەبەردەستی ئێوە چۆنە‌و چ جۆرە لامەركەزییەتێك داوا دەكەن؟
محەمەد ڕەسوڵ: دیارە ئەو لامەركەزییەتەی بۆ سلێمانی پێویستە، لامەركەزیی دارایی و كارگێڕییە، نابێت بە تەنیا لامەركەزی كارگێڕی بێت، كارگێڕی بێ بوونی پارە هیچ نیە‌و ناتوانرێت ئیدارە بدرێت، ئەگەر لامەركەزییەتی دارایی‌و كارگێڕی نەبێت پوچ‌و بەتاڵ دەبێت.
زەمەن: كە باسی لامەركەزییەت دەكرێت مەسەلەی خۆبژێوی سلێمانی دێتە پێشەوە؟
محەمەد ڕەسوڵ: بەداخەوە لە راگەیاندنەكان زیاتر ئەم جۆرە قسانە دەكرێن، باش دەزانین سلێمانی داهاتێكی باشی هەیە لە زۆربەی رووەكاندا ئەوەی سلێمانی هەیەتی لە هەندێك روەوە لە شوێنەكانی تر زیاترە لە ڕووی مەرزەكان‌و شارەوانیەكان‌و كارەبا‌و غاز‌و پرۆژەكانی نەوت‌و كارگەكاندا، ئیمكانیەتێكی زۆر باش هەیە، بەڵام خۆ ئێمە ئەوەی داوای دەكەین ئەوە نیە سلێمانی لە هەولێر داببڕێنین‌و دوو ئیدارەی دروستبكەین هیچ مەبەستێكی لەو شێوەیەشمان نیە، ئێمە دەمانەوێت لە ناو هەرێمدا لامەركەزییەتێكمان هەبێت سەر بە هەرێم بین بەڵام بەقەد ژمارەی دانیشتتوانەكەمان بودجەمان بۆ بێت‌و خزمەتگوزاریی بۆ بكرێت، نەك لە بەرئەوەی غازەكە لە ژێر زەوی چەمچەماڵ‌و گەرمیاندایە سلێمانی جیابكەینەوە، ئێمە باسی داهات ناكەین داوا دەكەین سلێمانیش وەكو هەولێر خزمەت بكرێت.
زەمەن: ئێستا كێ تەكەحوم بە داهاتی سلێمانیەوە دەكات، زۆر قسەی جیاواز لەمبارەوە دەكرێن؟
محەمەد ڕەسوڵ: بە دڵنیاییەوە هەموو داهاتەكان هەر لەو داهاتەی لە بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆوە تا شارەوانی‌و ئاوەوە لە فرۆشتن‌و بەكرێدانی زەوی‌و زارەوە لە تاپۆوە واتە چ داهاتێك هەیە دەگەڕێتەوە بۆ پایتەخت‌و بەداخەوە وەكو پێویست دابەشناكرێت، پارێزگاری سلێمانیش لە كاتی پەتای كۆرۆنادا بە ئاشكرا ئەوەی باسكرد.
زەمەن: لامەركەزییەت لە كارنامەی كابینەی نۆدا هەیە، پێتانوایە ئەم پرۆژە‌و هەوڵەی ئێوە لە ئەنجومەنی وەزیران قبوڵبكرێت؟
محەمەد ڕەسوڵ: دەبێت ئەمە بەیاسا رێكبخرێت، چۆن لە عێراقدا لە دەستووردا باسی لامەركەزیەتی كردووە، ئێمە دەستوورمان بەڵام دەكرێت بە یاسا ئەمە رێكبخرێت‌و یاسای تازە دەسەڵاتەكان لە نێوان پایتەخت‌و پارێزگاكان بەپێی ژمارەی دانیشتوان دابەشبكات.
لامەركەزییەت لە دوو شێوەدا خۆی دەببینێتەوە، لامەركەزییەتی جوگرافی خۆجێی‌و لامەركەزییەتی كارگێڕی خزمەتگوزاری، ئەوەی یەكەمیان ئەوەیە دەسەڵات دەدرێت بە پارێزگار‌و قایمقام‌و بەڕێوەبەری ناحیەكان، ئەوەی تریان لە وەزارەتەكانەوە دەدرێت، یەكەمیان لە ئەنجومەنی وەزیرانەوە بە یاسایەك دەسەڵاتە بەش دەكرێت نەك شۆڕدەكرێتەوە، پێدان‌و شۆڕكردنەوەی دەسەڵاتەكان كۆمەڵێك مەرجی تێدایە جیاوازە لە بەشكردنی دەسەڵات، ئەوەی ئێمە داوای دەكەین بەشكردنی دەسەڵات بە یاسا بكرێت، هەردوو جۆرە پێویستن‌و بە هەردووكیانەوە لامەركەزییەتی تەواو دەبێت، نابێت سلێمانی بە شۆڕكردنەوەی دەسەڵاتەكان رازی بێت بەڵكو دەبێت لامەركەزی بێت‌و بە یاسا دەسەڵات دابەشبكرێت.
زەمەن: ئێستا زیاتر باسی یاسای ئەنجومەنی پارێزگان چ كێشەیەك لە یاساكەدا هەیە؟
محەمەد ڕەسوڵ: یاسای ژمارە 3ی ساڵی 2009ی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە پێناوی لامەركەزیەتدا دەرچوێنراوە، لە مادەی دوودا جەخت لەسەر پرەنسیپی ناسەنتەری دەكات بە روونی باسی ئەوە دەكات كە ئامانجەكەی پتەوكردنی پرەنسیپی ناسەنتەری‌و دابەشكردنی دەسەڵاتەكان و زووتر گەیاندنی خزمەتگوزاری بۆ هاوڵاتیان، ئەگەر ئەمە وەكو خۆشی جێبەجێ بكرێت یاساكە كەموكوڕی تێدایە، لە مادەی سێدا دەڵێـت هەرێم لە ڕووی كارگێڕییەوە دابەشدەكرێت بۆ پارێزگاكان‌و پارێزگاكانیش بۆ قەزا‌و ناحیە، ئەم بڕگەیە دەبوو باسی ئەنجومەنی پارێزگای كەسایەتی مەعنەوی‌و زیمەی دارایی خۆی هەیە و لە ئەنجومەنەكەوە بدرایە بۆ یەكە كارگێڕییەكان چونكە ئێستا ئەم ئەنجومەنە رێك لای وەزارەتەكانە، لە مادەی پێنجیشدا دەڵێت ئەنجومەنی پارێزگا دەسەڵاتی چاودێرییە لەناو سنوری پارێزگادا‌و مافی ئەوەی هەیە رێنمایی بۆ رێكخستنی كاروباری پارێزگا دابنێت، بەڵام لە كۆتاییەكەیدا دەڵێت بە جۆرێكی وا ناكۆك نەبێت لەگەڵ دەستوور‌و یاسا كارپێكراوەكانی هەرێم، لە ناو یاساكانی هەرێمیشدا مەركەزییەت خۆی مەڵاسداوە‌و رێگەنادات ئەم یاسایە بچێتە شوێنی خۆی.
هەروەها یاسای بودجەی هەرێمیش رێگرە لەوەی بەپێی ژمارەی دانیشتوان بودجە دابەشبكرێت بەسەر پارێزگاكاندا، هەروەها یاسای ژمارە دووی ئەنجومەنی وەزیرانیش كێشەی تێدایە‌و رێگرە لەبەردەم لامەركەزییەتدا.
زەمەن: كە باسی لامەركەزییەتی سلێمانی كرا حەساسیەتی زۆر دروستبوو، باسی ئەوەكرا كە ئەمە بەدەستی دەرەكییە‌و قەوارەی هەرێم لەت دەكرێت؟
محەمەد ڕەسوڵ: بەداخەوە نازانم بۆ حەساسیەت دروستدەكات، بەڕاستی لامەركەزیەت بە جۆرێكە متمانەی خەڵك بە حكومەت زیاتر دەكات، باشە كە ئەنجومەنی پارێزگاكان هەن ئەگەر بە ئەرك‌و رۆڵی خۆیان هەڵنەستن كەواتە بەفیڕۆدانی بودجەی وڵاتەكەیە ئەگەر كارەكانی خۆی نەكات بۆچی هەبێت، لامەركەزییەت ناعەدالەتی ناهێڵێت‌و دەسەڵاتی فەرمانگە‌و پارێزگاكان ئەكتیڤ دەكات، لە مەركەزییەتدا حكومەت بەرەو تاكڕەوی‌و زۆرداری دەڕوات، لامەركەزی یەكێكە لە پایەكانی دیموكراسی.