352وتار

با ئەمجارە ئیتر پرسی یەکگرتن تەنیا بە قسە نەبێت ئەگینا..

8/12/2022 2:56:00 PM
ئیسماعیل مەحموودی

دەمێکە لە بەغداد، ئاماژە و داخوازییەکانی کەسایەتییەکی ئایینی شەقام دەجوڵێنێت و لە گۆڕەپانی سیاسی عێراقدا قسەی یەکەم دەکات. دەمێکە چارەنووسی سیاسی وڵات لە  فتوا و شەقامەوە دیاری دەکرێت، شەقام بە ئاماژەیەک پەرلەمان بە ئاسانی دادەخات و خوازیاری گۆڕانی سیستەم دەبێت و ئەمر بە سیستەمی دادوەری بە پێچەوانەی دەستوورەوە دەکات.

ئەمجارە ئیتر ئەمە سەدرە قسەی یەکەم دەکات، ئەو سەدرەی لای زۆر کەس وەک کەسێکی سەرسەری و زۆرجاریش وەک گه‌نجێكی تێکدەر و ڕاڕا وێنا دەکرێت کە هەر جارەو قسەیەک دەکات و خێراش پاشگەز دەبێتەوە و فرەتر حەزی لە خۆدەرخستنە و نابێت زۆر بە هەند وەربگرێت، بەڵام  ئەم ماوەیە سەدر نیشانی داوە، نە کەسێکی ڕاڕا و سەرسەری بەڵکوو زۆر جیدیە و خەرێکە لە ڕێگەی لێدانی سیاسەتمەدارانی گەندەڵ و دژایەتی کەسانی سەر بە وڵاتانی بێگانەوە دەبێتە پاڵەوانی یەکریزی و دژایەتی گەندەڵی و گرنگتر لە هەمووی، سەدر نایشارێتەوە حەزی بە عێراقی یەکپارچە و سەربەخۆیە و لەوانەیە بوون بە سەدام و سازکردنی عێراقێکی بەهێز، خەونی دوارۆژی بێت.

سەدر تەنانەت شەرعیەتی کەسی یەکەمی نەجەف بە فرمی ناناسێت و وەک کەسێکی ناعێراقی مامەڵەی لە گەڵ دەکات و لە ئیستادا داماڵێنی شەرعیەتی نەجەف و بەپەراوێزخستنی دەسەڵاتدارانی بەغداد، وەک ئەولەویەتی یەکەمی خۆی دەزانێت و ئەگەر سەرکەوێت بە دڵنیایەوە لە بەرامبەر هەولێریش ناتوانێت و ناکرێت بێ دەنگ بێت.
کەواتە ئەم چەشنە سیاسەتکردنە  و سەرکەوتنی ئەم چەشنە سیاسەتکردنە، دەتوانێت لە درێژخایەندا هەڕەشەی جدی لە سەر هەرێم و کیانی هەرێمی کوردستان درووست بکات و بە واتایەک کیانی هەرێم بخاتە مەترسیەوە، ئەو کیانەی وا بەرهەمی هەزاران قوربانی و خەونی ئینسانی گەورە و گیانبەختکردوە و لێرەوە جارێکی تر پرسی یەکگرتنەوە و یەکڕیزی خەڵک و دەسەڵات لە پێناو پاراستنی کیانی هەرێم، وەک ئەولەویەتی سەرەکی دێتە ئاراوە.

ناکرێت  لە پرسی یەک نەگرتن و ناتەبایی ، ئاماژە بەم ڕاستییە نەدرێت، ناتەبایی لە نێو کۆمەڵگەی کوردیدا دیاردەیەکی نوێ و سەردەمیانە نییە و تەنانەت ئەوندە کۆن و خاوەن ڕیشەیە کە دەکرێت وەک بەشێک لە مێژووی کورد پێناسە بکرێت.

نزیکی چوار سەت ساڵ پێش، خەساری ناتەبایی و نەبوونی یەکریزی شەرەفخانی(١٥٤٣-١٦٠٣) ناچار کرد، دەنگ بەرز بکاتەوە و بە تووڕەییەوە بڵێیت: کورد«تەنیا لە شادەو ئیماندا (وشەی تەوحید) نه‌بێت لە هیچ شتی تردا یەکتر ناگرنەوە» (بدلیسی،٢٠٠٦ : ٦-٥٢ ) و هەروەها چەندین سەدە دواتریش، ئەمین زەکی بەگ هاندا بنووسێت: «ئەو بەڵایانەی کە کوردی لەم خۆ گردکردنەوەیە مەنع کرد، هەموو ئەیزانین کە جەهل و فەقر و نیفاق بوو و کورد لە ژێر ئەم بارە گرانەدا پشتی کۆما بووە و جەریانی سیاسەت و تەفرەی کاربەدەستانی، تووشی موسیبەتی خۆخۆری کردبوو و لە باتی پشت بدەنە پشتی یەک و بە دڵسۆزی هەوڵ بۆ ڕزگاریی خۆیان و ڕزگاریی وڵاتەکانیان بدەن، دائیمەن بە گژ یەکا ئەچوون و شیریان لە یەک ئەسوو.

واقیعەن وەکوو لە جڵدی دووەمی ئەم کتێبەدا بەیان ئەکرێ، گەلێ حکوومەتی بەقووەتیان دامەزراندووە، گەلێ ئیمارەتیان پێکەوە ناوە، بەڵام ئەمانە هەموویان بە سەبەبی دوژمنایەتیی بەینی خۆیانەوە و زۆریشیان بە دەسی خۆیان، لە ناو براون»(ئەمین زەکی، ٢٠٠٦:  ١٤٩)
کەواتە پرسی یەک نەگرتن  و بە وتەی ئەمین زەکی بەگ «موسیبەتی خۆخۆری»، پرسێکی قووڵ و  مێژووییە و تا ئیستاش درێژەی هەیە و بەردەوام کۆمەڵگەی کوردی تووشی قەیران، کارەساتی یەکترکۆژی و دابڕان لە یەکدی و پەنابردن بۆ دوژمن و بە گشتی لەنێوبردنی خۆی بە دەستی خۆی کردوە.

هەڵبەت ئەمانەی سەرەوە بە مانای ئەوە نییە کە ئەم شتە تەنیا لە زاتی ئینسانی کورد دایە و تایبەتمەندی کۆمەڵگەی کوردییە و لە هیچ کۆمەڵگەیەکی دیکە بەدی ناکرێت، بەڵکوو بە مانای ئەوەیە، کورد وانەی لە مێژوو وەرنەگرتووە و خەرێکە پرسی یەک نەگرتن و ناتەبایی دەبێتە بەشێک لە سونەت و مێژوو و ناسنامەی کورد و مەترسیە مەزنەکەش لەوەدایە کە خەرێکە ئینسانی کورد قبووڵی دەکات ناتوانێت قەت یەکڕیز بێت و ئەمە دەتوانێت گەورەترین مەترسی لە سەر داهاتووی هەرێم و کەرامەتی ئینسانی کورد دروست بکات.

کەواتە پرسی گرنگ و ستراتێژ و خێرای کورد، بە ئەولەویەتکردنی یەکڕیزی و تێپەربوونە لە حاڵەتی بە قسە هێشتنەوەی،  ئەگینا دوور نیە سەدر و ئەندیشەی سەدر لە داهاتوودا لە نەبوونی یەکڕیزی کورد، کیان و بوونی ئینسانی کورد بخاتە مەترسی جدیەوە.بۆیە پێویستە دەسەڵاتداران و سیاسەتووانان و ڕۆشنبیران و رۆژنامەنووسانی هەرێم بگەنە ئەو قەناعەتە، تەنیا ڕێگەی پاراستنی کەرامەت و دەسەڵات و کیانی هەرێمی کوردستان، یەکڕیزی و بەرجەستەکردن و بەگوتارکردنی بەرژەوەندی گشتیە و بۆ گەیشتن بەم مەبەستە، دەبێت بە فیعلی هەنگاوی بۆ هەڵبگیرێت و ئەم پرسە لە قسەکردنەوە دەربازبکرێت. 

بێ گومان گەیشتن بە یەکرێزی گەر ئاسان نەبێت ئەوندەش ئەستەم نییە و لە ئیستادا، پێویستی بە ئیرادەی سیاسی و وەشیاری هەیە و هەڵگرتنی دوو هەنگاو دەتوانێت گوزارەشت لە ئیرادەی سیاسی بۆ بەهەند وەرگرتنی ئەم مەترسیە بکات.

یەکەم: دامەزراندنی ناوەندێکی ڕاوێژکاری و زانستی و دووڕ لە بەرژەوەندی حیزبی بۆ پێناسەکردنی پرسی بەرژەوەندی گشتی و هەوڵ بۆ بەگوتارکردنی و وێناکردنی وەک هەوێنی مانەوە.

دووەم: هاتنە سەرهێڵی کەسانی ئاکادێمی، ڕۆشنبیر، بیرمەند و ڕۆژنامەنووس بە مەبەستی هەوڵ بۆ بەگوتارکردنی پرسی بەرژەوەندی گشتی لە پێناو بەهێزکردنی یەکڕیزی، لە بیر نەکرێت پاراستنی کەرامەت ئینسانی کورد و کیانی هەرێمی کوردستان لە ئیستا و لە داهاتوودا بەندە بە یەکڕیزی کۆمەڵگەی کوردی و پێناسەکردنی بەرژەوەندی گشتی وەک هێڵی سووری هەمووان و سەرەتای چاکسازی و دەربازبوون لە دۆخەکە بێزارکەر پڕ لە مەترسیە.

کەواتە گەر دەسەڵاتی کوردی ئیرادە نەکات و خاوەن قەڵەم و ئەندیشەکانیش بەردەوام بن لە خەون و خولیای بێ دەسکەوتی داماڵێنی دەسەڵات و بەرۆژئاواکردنی هەرێم، دەبێت لە باتی سازان، ترازان و بگرە ڕووخان چاوەڕێ بکرێت و بە کورتی و کوردییەکەی دەبێت پرسی یەکڕیزی لە قسەکردن تێپەربێت و ببێتە ئەولەویەتی سەرەکی سیاسەتی کوردی، ئەگینا لە ئایەندەیەکی نزیکدا بە ئاسانی گەر سەری کورد بەبا ئەدات.

سۆشیال میدیا

ڕۆژنامەی زەمەن