زاراوەی كوردی ناوەند، بەهەڵەیەكی گەورەوە، لەنێو گۆگڵ دابەزی
5/18/2022 10:19:00 AM
زمناکۆ ئیسماعیل
ئەوكاتەی هەواڵی دابەزاندنی بەشێكی نوێی زمانی
كوردی، لە كۆمپانیایی جیهانی گۆگڵ، كەوتە بەرگوێم، زۆر دڵخۆشیكردم، بەدوایی سەرچاوەی
هەواڵەكەدا گەڕام، زانیم كە گەنجێكی ماندوو نەناسی ئەم نیشتیمانە، بەناوی (بۆكان
جاف) و ستافێكی هاوكاری، بەئەو كارە هەڵساون، هەرزوو لەنێو گۆگڵ و یوتوب و تۆڕەكۆمەڵایەتییەكان،
بەدوایی ناسنامەی ئەم بەڕێزەدا گەڕام، چەند چاوپێكەوتنێكیم كەوتە بەرچاو، گومانم نەما
لەڕاست و دروستی هەواڵەكە، ئەم چەند رۆژەی دوایش، بەردەوام چاودێری بەشی وەرگێڕانی
گۆگڵ (google
translate)م دەكرد، لەكۆمپانیایی گۆگڵ، هەتا ئەوكاتەی، زاراوەی كوردی ناوەندم
بینی، لەنێو بەشی وەرگێڕانی كۆمپانیایی گۆگڵ، سازو ئامادە بوو بۆ كاركردن، ئالێرەوە
گومانەكانم بوون بەڕاستی، ئاخر ناهەقم مەگرن، كە توشی ئەو هەموو قەلەقییە بووم،
چونكە دژمنی كورد زۆرە و خۆشیان نایشارنەوەو دەڵێن "كورد لەئەرفیقیاش خێمەیەك
هەڵبدات، ئێمە دژی دەوەستینەوە"، ئالەو دژمنبوونەی ئەوان ترسام، كە ڕێگربن لەدابەزاندنی
وەرگێڕی كوردی لەگۆگڵ، كەواتە سەركەوتنی ئەو كارە، دەستكەوتە، پێزانینی تەواومان هەیە
بۆ هەوڵەكانی بۆكان جاف و هاوكارەكانی، پشتیوانی دەكەین، بەڵام ئەوەی دڵتەنگی
كردم، ئەو هەڵە گەورەیە، كە (زمان و زار و لق)، تێكەڵكراوە و زاری ناوەند بچوككراوەتەوە
بۆ لقەزار، وەك چۆن چەندین ساڵە هەمان هەڵە دەكرێت و دوبارە دەبێتەوە، هەمان هەڵە
بەسەر هەمواندا تێپەڕ دەبێت و كەس باسی ناكات و كەسیش قسەی لەسەر ناكات، تەنانەت كەمترین
هەڵگرانی بڕوانامەكانی دكتۆراو ماستەرەكانی نێو زمانی كوردیش، بەبیانووی هەڵەی
باو، چاوی خۆیان لەئاستیدا نوقاندووەو باسی ناكەن، ئالێرەوە بۆ من گرنگە، كە ئەو هەڵەیە
ڕاست بكەینەوە، نەهێڵین بەسەر وەرگێڕانی كوردی ناوەند لەگۆگڵ تێپەڕ ببێت.
هەر كەس شارەزا بێت دەزانێت، لەڕوویی زانستییەوە
زمان دابەش دەبێت بەسەر چەند ئاستێكدا، پێكهاتەی (زمان)، چەند (زار) ێكە، كە بە
لاتینی پێی دەڵین (دیالێكتیك)، بەعەرەبیش پێدەڵێین (لەهجە)، پێكهاتەی زاریش چەند
(لق) ێكە، هەندێك ناوچەش پێی دەهێژن (شێوەزار)، كە من لای خۆمەوە (لقەزار) بەڕاستتر
دەزانم، هەموو زمانەكانی دونیا، بەو چەند ئاستەدا دەڕۆن، زمانی كوردیش پێكدێت لەچەند
زارێك و سەرجەم زارەكانیش پێكدێت لەچەند لقەزارێك، كەهەریەكەو بەجۆرێك دابەشبووەو
بەهەموشیان دەبنە زمان.
ئەو هەڵە زۆر گەورەیەی
كەلەوەرگێڕانە كوردییەكەی نێو گۆگڵ دەبینرێت، بریتییە لە (زاری كوردی ناوەند بەهەموو
لقەكانییەوە دانراوە، بەڵام بەناوی لقی سۆرانییەوە)، كە ئەمەش لەڕوویی دابەشكاری
زانستی زمانی كوردی هەڵەیە،ناكرێت زارێك بكرێتە نێو گۆگڵ، بەناوی لقێكی وەك (سۆرانی)،
ڕەنگە درك بەو هەڵەیە نەكەین هەتا نەبینە خوێنەری نوسینەكانی نوسیارانی بواری زمانی
كوردی وەك (تۆفیق وەهبی، موحەممەد ئەمین زەكی بەگ، ئایەتوڵڵای مەردۆخی كوردستانی،
شێخ موحەممەدی خاڵ) و (عەلادین سەجادیی،
تایەر سادق، عەبدولڕەحمانی زوبێحی، مەسعود موحەممەد) و (موحەممەد ئەمین هەورامانیی،
زوبێر بیلال ئیسماعیل، دكۆر جەمال نەبەز، كەریم زەند، دكتۆر عیززەدین مستەفا رەسووڵ)
و (دكتۆر مارف خەزنەدار، دكتۆر كەمال فوواد، دكتۆر ئەورەحمانی حاجی مارف) و (دكتۆر
فوئاد حەمەخورشید و د.حسێن موحەمەد عەزیز و پڕۆفیسۆر كوردۆییڤ و خوا لێخۆشبوو د.ڕەئوف
ئالانی و شێركۆ بێكەس و نەوشیروان مستەفا)، هەریەكە لەو نوسیارانەی سەرەوە كەناوم
هێنان، لەنوسینەكانیاندا سۆرانی بە لقەزار ناو دەبەن نەك بە زمان و زار، بەڵام بەتێڕوانینی
جیاوازو لەژێر ناوی جیاوازدا باس لە زار (دیالێكتیك - لەهجە)، ی ناوەند دەكەن.
لەتێڕوانینی زمانزان و نوسیار (تۆفیق وەهبی)،
زمانی كوردی دابەش دەبێت بەسەر چوار زاراوەی وەك ( كورمانجی، لوڕی، گۆران، زازایی)،
ئەو كورمانجی كردووە بەدوو بەشی (كورمانجی ژووروو، كورمانجی خواروو)، لەنێو
كورمانجی خواروو (سلێمانی و سۆرانی و مەهابادی
و ئەردەڵانی و موكری و هەولێری و كەركوكی و سنەیی)، وەك لقەزار نوسیوە، لەهەمانكاتدا
سۆران و سلێمانی بەجیا نوسیوەو لەیەكتری جیا كردونەتەوە، ئالێرەدا دەبێت لەیادی نەكەین،
زۆربەی نوسینی كوردی، بەهەردوو بەشی (ووێژەیی و زانستی)، نوسینەكانی نێو میدیا و پەڕتۆكسازی،
دەربڕینەكانی نێو هونەرەكانی فیلم و شانۆو گۆرانی كوردی، بە لقەزاری سلێمانی گۆتراوە،
نەك لقەزاری سۆرانی، بەڵام زۆرینەی كوردزمان، بە نەزانی دەبێژین سۆرانی قسە دەكەین،
هەرچۆن ساڵانێكی زۆریش لەبری ئەوەی بە كورمانج زمانەكان بڵێین (كورمانجی) قسە دەكەن،
دەیانگۆت بە (بادینی)، قسە دەكەن.
لەهەمانكاتدا نوسیاران و ئەكادیمانی سەردەمی ئێستای
بواری زمانی كوردی، سۆرانی وەك لقەزار هەڵدەسەنگێنن، نەك وەك زمانێكی سەرەكی یاخود
وەك زارێكی سەربەخۆ، پڕۆفیسۆر دكتۆر فوئاد حەمە خورشید، لەپەڕتۆكی (زمانی كوردی و
دیالێكتیكەكانی)، لقەزاری سۆرانی، بەبەشێك لەكورمانجی ناوەند هەژمار دەكات و سلێمانیش
بەجیا وەك سۆرانی بەلقێكی سەربەخۆ هەژمار دەكات، ئەمەش لەكاتێكدایە كەبەتەنیشت ئەوانەوە
هەریەكە لە لقەزارەكانی (موكری، ئەردەڵانی، گەرمیانی) پۆلێن دەكات، لەتێڕوانینی
د.فوئاد، لقە زارەكانی كورمانجی ناوەڕاست، بەلقی سلێمانی و لقی سۆرانی، دەبێت بەپێنچ
لقەزار.
لای خۆیشییەوە زمان زان و پڕۆفیسۆر، د.حسێن
موحەمەد عەزیز، لە گۆتارێكیدا لەژێر ناونیشانی، (دیالێكتیكەكانی زمانی كوردی)، سۆرانی
وەك لقەزارێك لەبەشی كورمانجی خواروو ناوزەد دەكات، كەڕەنگە هەمان تێڕوانینی تۆفیق
وەهبی بەسەریدا زاڵبێت، بەڵام بەكۆی گشتی و بەخوێندنەوەی پەڕتۆك و نوسینی سەرجەم ئەو
بەڕێزانە، سەبارەت بەزمانی كوردی، گەیشتومەتە ئەو باوەڕەی كەئێمە كوردی ناوەڕاستین
و وەك زمان كوردی دەپەیڤین، بەڵام وەك زار (دیالێكتیك، لەهجە)، كورمانج نین، بەڵكو
كوردی ناوەندین، لە لقەزارەكانی ( سلێمانی، سنە، موكریان، سۆران، گەرمیان، ئەردەلان)،
پێكدێن.
لەو ڕوانگەیەوە دەبێت ئەو وەرگێڕانەی گۆگڵ، بەكوردی
ناوەند ناوببرێت، نەك بەسۆرانی، چونكە وەك باسمكرد، سەرجەم نوسیارانی ئەو بوارە سۆران
وەك لقەزار ناو دەبەن و بەنەزانی و دەربڕینی هەڵە (زار)ی كوردی ناوەند، كراوە بە
لقەزاری سۆرانی.