عەقڵیەتی شۆڤینیانە
2/4/2020 2:28:00 PM
ئه‌بوبه‌كر هه‌ڵه‌دنی
پێنجشەممەی رابردوو، پەرلەمانی كوردستان میوانداری (شاندی دانوسانكاری حكومه‌تی هەرێمی كوردستان، له‌گه‌ڵ حكومه‌تی فیدراڵی عێراق)ی كرد، ئه‌و شانده، رێكنه‌كه‌وتن و چاره‌سه‌رنه‌كردنی سه‌رجه‌م كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدایان خسته ئەستۆی حكومه‌تی فیدراڵی عێراق (لەگەڵ ئەوەی كۆبوونەوەكە نهێنی و مەحرەمانە بوو)، كە دەكرا بەشە هەڵەی هەرێمیشی بخرایەتە سەر، نەك هەموو خەتاكە لە ئۆباڵی ده‌سه‌ڵاتدارانی بەغدا بێت.
وەزیرەكانی حكومەتی هه‌رێمی كوردستان، بە گوێرەی ئەو زانیاریانەی خستیانەڕوو تەنها (تێگەیشتن لەنێوان هەردوولادا هەیە)و نەگەیشتۆتە ئاستی رێككەوتن، هه‌روه‌ها سێ سیناریۆیان خستەڕوو لەسەر ئایندەی بودجەی هەرێمی كوردستان له عێراقدا.
ئەوەی لەم كورتە وتارەدا، دەبێت ئاماژەی پێ بدەین، كە بەرپرسیارێتی كێشەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومه‌تی فیدراڵی عێراق، لەنێوان هەردوولادا دابەشبووە (هەرچەندە پشكی شێر) بەر ئەستۆی ده‌سه‌ڵاتدارانی بەغدا دەكەوێت:
1. ئەوەی پەیوەندیدارە بە ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراقه‌وه:
ڕۆشنە، كە عەقڵیەتی شۆڤینیانەو سەنتەرالیزمی ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق، هەرگیز لەگەڵ هەرێمێكی لەسەر پێ وەستاو و گەشەسەندوو نین، چاویان بەرایی نایەت بە دەستكەوتەكانی خەڵكی كوردستان... ده‌سه‌ڵاتدارانی بەغداو ناوەند، لەسەر هیچ دۆسیەو پرسە هەڵپەسێراوەكان (جێبەجێكردنی دەستوور + بودجە + ناوچە كوردستانییەكان و ماددەی 140) تەنانەت بابەتێكی ئیستیحقاقی وەك (پارەی گەنمی جووتیاران) لەلایەن حكومه‌تی عێراقه‌وه، بە سیاسی كراوەو دەستی دەستی بە هاوڵاتی هەرێم دەكرێت. لایەكی تری ئەم بێباكییەی حكومه‌تی بەغدا، بۆ قۆستنەوەی دووبەرەكی و ناكۆكی لایەنە كوردستانییەكان دەگەڕێتەوە، كە لە ساڵانی ڕابردوودا، تائێستاش، ئەو ڕا جیاوازییە هەستی پێ دەكرێت (چ لە دۆسیەی متمانە سەندنەوە لە نوری مالیكی، لە كار لادانی وەزیری دارایی و بابەتی سەرۆك كۆماری عێراق و ڕیفراندۆم و ڕووداوەكەی شانزەی ئۆكتۆبەر..)، بەرامبەرەكانمان دژی خۆمان بەكاری دێنن.
2. ئەوەی پەیوەندیدارە بە ده‌سه‌ڵاتدارانی هەرێمی كوردستانه‌وه:
ئەو هەنگاوە هەڵانەو ژمارە نادروستانەی هەرێمی كوردستان، ناویەتی لە بەڕێوەبردن‌و حكومڕانیدا، هۆكاری بەشێك لە چارەسەركردن و هێشتنەوەی دۆسیەكانە بە چارەسەر نەكراویی، كە خۆی لە مەسەلەی (سەربەخۆیی فرۆشتنی نەوت)و فرۆشتنی نەوتی كەركوك لە 14 ساڵ، كە بەدەست كوردەوە بوو، تا مەسەلەی ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و ژمارەی راستەقینەی پێشمەرگەو شەهیدو زیندانیانی سیاسی، بێجگە لەو گەندەڵییە تاقەت پڕوكێنەی، كە سەرتاپای جەستەی حكومڕانی هەرێمی كوردستانی داگیر كردووە (وەنەبێ حاڵی بەغدا لە خۆمان باشتر بێت)، بەڵام ئەوەی، كە باجەكەی دەدات هەرێمی كوردستان و دانیشتوانەكەیەتی، چونكە بەغداو ناوەند بە هەموو پاشاگەردانییەكەوە وەك وڵاتێكی خاوەن سەروەری و سیادەو قەوارەیەكی فەرمی دەوڵەت، لەلایەن كۆمەڵگای نێودەوڵەتییه‌وه مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، پێچەوانەی هەرێمی كوردستان، كە لەنێوان بەرداشی گەندەڵی ناوخۆیی و گوشارو دەستێوەردانی دراوسێكان و ململانێی ناوچەیی و نێودەوڵەتی دەناڵێنێت، بۆیە پێشی هەر گلەیی و ئاراستەی تۆمەتێك ڕووەو ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق بكرێت، ئەوە ئەركی دەسەڵاتی سیاسییە لە هەرێمی كوردستاندا، بریتییە لە راستكردنەوەی هەڵەكانی حكومڕانی، ئاشتكردنەوەی دەسەڵات و میللەت و ئەنجامدانی سیاسەتێكی ڕوون، چاكسازیەكی ڕیشەیی و ڕاستەقینەیی لە سەرجەم سێكتەرەكانی حكومڕانییدا، بەوەش بیانووەكانی ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق دەبڕین و هەم دۆستەكانمان لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی (بانكی نێوده‌وڵه‌تی، تێبینی جددی لەسەر ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان هەیە)، هاوكار دەبن و میللەت ئەوكاتە وەك ڕاپەڕین و كۆڕەو و یەكەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان، دەبێتە پشتیوان و بزوێنەری پڕۆسەی حكومڕانی و دەسەڵات له هه‌رێمی كوردستاندا.