چەمكی خۆفرۆشی
8/2/2019 8:22:00 PM
نەجات نورى
ئەو كەسەی دژی هیچ شتێك ناوەستێت، هەڕەشەیە بۆ سەر راستی... حەلاج
تیمساحە زەبەلاحەكە
لە فیلمی (سەردەمی دەینەسوورەكان)دا كاتێك یەك دوو كەس دەیانەوێت لەڕێگەی پەیژەیەكەوە بە فڕۆكەیەك، یەكێك لە هاوڕێیەكیان لە دەینەسوورێك رزگاربكەن، تەقەڵایەكی زۆر دەدەن‌و كارەكەیان سەردەكەوێت‌و خەنی دەبن، بەڵام هێشتا هاوڕێكەیان بە نیوەی پەیژەكەوەیە تیمساحێكی زەبەلاح لە قوڵایی دەریاوە پەیدادەبێت‌و دێتە دەرێ‌و بە پەیژەكەوە هاوڕێكەیان دەكات بە پارویەك... ئەمە وەڵامە بۆ گەلێك كەس كە لە هێزە ونبوو شاراوەكان تێناگەن، وەڵامە بۆ رۆژگاری ئەوكەسانەی كە ئازارەكانی كۆمەڵگا درك پێناكەن، وەڵامە بۆ ئەو خۆفرۆشانەی كە لە هەموو دەرگایەك دەدەن بۆ پۆست‌و پارە، وەڵامە بۆ ئەو پرسیارانەی كە لە بەهێز بەهێزتر هەیە، وەڵامە گرنگەكەش ئەمەیە: ئەگەر ئەمڕۆ لە دەینەسوورەكان ڕزگارت بـوو ئەوا دڵنیابە سبەی لە تیمساحە زەبەلاحەكان ڕزگارت نابێت.
پێم وابێ حەقیقەتێك هەیە بەشێكی زۆری ئەوكەسانەی كە بەرپرس بوون‌و گرنگیان بە بوونی شكستی رۆحی‌و ئەخلاقی خۆیان نەدەدا‌و هۆكاربوون بۆ هەڵتەكاندنی هەموو بەهاكانی كۆمەڵگای ئێمە لەماوەی ئەم بیست‌و هەشت ساڵەدا، ئێستا ئەم شكستە بەرۆكی گرتون‌و خستوونیەتیە بەردەم دەرگای مەرگ‌و شپرزەییەوە‌و خەریكە تیمساحە زەبەلاكە لە قوڵایی دەریاكەوە نا بەڵكو لە قوڵایی رۆحی خەڵكەوە وێنەو بوونی دەردەكەوێت‌و دێتە دەرێ... لەكاتێكدا ئەمە رودەدات كە دەبێ بچینەوە سەر وێنەی ئەو كەسانەی كە لە شۆڕشەكانی كوردەوە هاتن‌و زۆركەسی تریشیان بەخۆیانەوە گلاند لە مەرگەساتەوە.
شـۆڕش بە دیوەكەی تریدا
شۆڕش ناوێكە زیاتر لە حەفتا بۆ هەشتا ساڵ دەچێت لە بیری پیرو لاوی ئێمەدا دێت‌و دەچێت، شۆڕش لای بەشێكمان دەرگایەك یان رێگایەك بوو بۆ بەختەوەری‌و گەیشتن بە ئومێدێك كە لایەنی كەم ببێتە هۆكاری پێكەوە ژیان‌و رەوینەوەی تاریكیەكان، دەنگێك بوو بۆ تێكشكاندنی شەیتانە شەڕەنگێزەكان‌و داماڵینی ئەشكەنحەو ئازارو نەهاتی، زۆركەسیش لەپێناو ئەم ناوەدا رۆحی خۆیان بەخشی‌و بوونە یادەوەری مەزن لای زۆربەمان، ئەم قوربانیە لەبیركراوانە خۆیان هەر لە جوتیارێكەوە تا كرێكارێك تا پزیشكێك تا رۆشنبیرێك تا مامۆستایەك تا نەدارێك دەبینیەوە، بەڵام ئەوانەی دیوەكەی تری شۆڕش دەبینن، ئاسەوارێكی ترسناك درك پێدەكەن ئەویش ئەوەیە سەرەنجام گروپێكی بچوكی ناو شۆڕش‌و جوڵانەوەكان لە رۆژگاری كۆن‌و نوێ دا دەبنە خاوەنی هەموو شتەكانی شۆڕش‌و جوڵانەوەكان، ئەم گروپە هەموو قوربانیەكان دەكەن بە هی خۆیان و بە كۆمەڵگای دەفرۆشنەوە‌و خۆیانی پێوە دەكەن بە پاڵەوان، دەبنە ناوێك لەژێر ناوی شۆڕشدا خەڵك ئیتر ترسی لێدەنیشێت، ئەمانە دەبنە ناوێك وەك چۆن هەموو شتەكانی شۆڕش‌و جوڵانەوەكان دەبەن ئاواش هەموو ئابوری‌و هەموو رۆحی خەڵك دەكەن بە هی خۆیان. ئەمە دیوە نەبینراوەكەی شۆڕشە، دیوێك كە سەرئەنجام كۆمەڵگا دەتۆقێنێت، لەم تێڕامانەوە بەو خاڵە گرانە دەگەین كە قەینا كەسانێك شۆڕشیان بۆ بنەماڵەو بوونی خۆیان دەكرد‌و لایان شەرم نەبوو كە ئەم تێڕامانەیان هەبێت‌و نەیشیان دەشاردەوە‌و تاكوئێستاش كاری بۆدەكەن كە ئەمەش خەریكە سەردەمەكەی بەرەو ئاوابوون دەچێت، بەڵام بە دیوەكەی تردا كەسانێك هەبوون شۆڕشیان وەها نەدەبینی، ئەمانە كەسە رۆشنبیرو شاریەكەی سەركردایەتی ناو (كۆمەڵەی رەنجەدەران)بوون، ئەمانە چەندین ساڵ بە گفتوگۆ‌و نوسین، بانگەواز‌و جەنگ‌و پەلاماردان، دژی دەرەبەگ‌و خێڵ‌و بنەماڵەو فرەژنی‌و تاڵانی‌و سەرمایەداری‌و بازرگانی‌و خۆفرۆشی‌و دەستەگەری بوون، خەڵكیان دەدواند‌و كوڕی نەداریان لە پێناودا بە كوشتدەدا‌و دەیانویست لەناو كۆمەڵگادا سوسیالیزم بنیات بنێن، ئەمە نكۆڵی لێناكرێت‌و بە وێنەو دۆكۆمێنت‌و نوسین بوونی هەیە، بەڵام ئەی ئەمانە دواجار كەوتنە كوێ شۆڕشەوە؟ چیان لە فیكرو بوونی خۆیان كرد؟ بوون بەچی؟ ئێستا لە كوێن؟ بانگەواز بۆچی دەكەن؟ چیان لە خەڵك كرد؟ جۆرێك لە فریودان هەیە كە هەمیشە لە گەروی شۆڕشەكانەوە دێتە دەرێ، خەڵك دركی پێناكەن‌و زۆر زویش ناچنە ژێر بوونیەوە‌و درك بەوەناكەن كە ئەم فریدانە دواجار رەنج‌و ئومێدەكانیان دەكات بە خۆڵەمیشی دەم با، ببینن لە دوای راپەڕینەوە ئەم (كەسانە)كە زۆریشن، ناو‌و وێنەیان لەلای خەڵك وەكو فریشتە بوو، جێگەی ئەوەبوون كە شۆڕش بكەنە فریادڕەس بۆیان، بەڵام ئێستا كە لە بوون‌و فیكریان دەڕوانین ئەمانە كێن‌و چیدەكەن؟ ببینن زۆری ئەمانە كە قیادەكانی ناو (كۆمەڵە)بوون ئێستا بوونەتە دۆست‌و لایەنگری پارتی، هیچ شەرم لەم تێڕوانینەی خۆیان ناكەن، كە هەر ئەمانە بوون جاران دژی بنەماڵەی بارزانی‌و پارتی دەجەنگان‌و دەیان تۆمەتیان بۆ دادەتاشین، بەڵام ئێستا دەزانن كە پارتی خاوەنی نەوت‌و دۆلارە‌و مام جەلال نەماوە پاریان بداتێ، دەبینین ئەمانە هەر رۆژە لەلایەكەوە دێن‌و بە شان‌و باڵی بارزانیەكان‌و دەسەڵاتەكەیاندا هەڵدەدەن، تا پارتی نەوت‌و دۆلاریان بداتێ‌و رێگای بازرگانیان بۆ بكاتەوە، ئەمە رێگایە تاڕادەیەكی زۆر بۆ پارتی سەری گرتووە‌و ئەم كەسانەی كردووە بە پارێزەری خۆی لە زۆر لاوە، لەگەڵ ئەمانەیشدا كەسانێكی تریش كە لە سەر لیستی لایەنەكانی تر بوون بە وەزیرو پەرلەمانتار بۆ دۆلارو نەوت وەكو ئەم قیادانەی ناو كۆمەڵە چوونە بەرەی پارتیەوە‌و پشتیان كردە گەلێكی بەشمەینەت، ئەمە فیرودانە كوشندەكەیە، ئەمە هەڵهاتنە لە فیكرو شۆڕش‌و خەڵك‌و دەنگدەران‌و فەلسەفەی ئەخلاق، هەر ئەمە نا ببینن زۆری ئەمانە ئێستا بازرگان، خاون كۆشك‌و باخ‌و نەخۆشخانەو میوانخانە‌و بازاڕی چەند نهۆمین، خەریكی دەستەگەری‌و فرەژنی‌و ژن هێنانن، خەریكی ئەوەن كە شۆڕش لە بیری خەڵك بەرنەوە، خەریكی كوشتنی رۆحی رۆشنگەری‌و داڕمانی بیری ئەو شۆڕشەن كە خۆیان ساڵانێك تێیدا خەڵك و پێشمەرگەیان فریودەدا‌و خەریكن كار بۆ گەڕانەوەی خێڵ‌و بنەماكانی دەكەن. ئەمە شۆڕشە بە دیوەكەی تریدا، شۆڕشی فریودان‌و پۆست‌و پارەو ملكەچی، ئەمە خۆفرۆشی ئەو هەڵۆیانە بوو كە رۆژگارێك وەها ناویان دەهات كە كوردستان دەكەن بە وڵاتی ئازادی‌و دادپەروەری‌و سۆسیالیزم... بەڵام بۆ ئەم كەسانە گرنگە كە تێبگەن چەند ساڵە لە دەمی دەینەسوورەكە رزگاریان بووە دەبێت ببینن كە تیمساحە نوستووەكە رۆژێك هەر بەخەبەردێت.
دەرگاكە بەدیوێكی تردا كرایەوە
پێ دەچێت چەمكی خۆفرۆشی هەر فرۆشتنی خاك‌و رۆحی خۆت نەبێت بە دوژمن، نۆكەرایەتی‌و جاشایەتی‌و خۆمەڵاسدان نەبێت لەپەنا دوژمنێكدا بۆ تێكشكاندنی رۆحی میللەتێك، ئێستا لێرە تێكشكاندنی رۆحی میللەتێك بە جۆرێكی تری خۆفرۆشی هاتۆتە ناو كایەی ژیانی كەسانێكی ترەوە، ئەوە خۆفرۆشیە كە ئێستا لەم كوردستانە وێنەیەكی تری پێ دەدرێت‌و باویەتی، خۆفرۆشی بەدەیان وێنەی هەیە لە فەرەهەنگی ئێمەدا، تۆ كە بەدەنگی خەڵك‌و خوێنی قوربانی‌و شەهیدەكانی ناو شۆڕش بوویتە كاربەدەست چۆن چۆنی دەستت تێچوو بكەویتە كۆكردنەوەی پارەو سامان‌و داگیركاری‌و پشتكردنە دۆست‌و هاوڕێكانت، ئەمە دەبێتە چی؟ لە خۆفرۆشی زیاتر دەچێتە خانەی چ ناوێكەوە، من بۆخۆم دەیان ناوم لایە كە ئێستا خۆفرۆشن، خۆفرۆشێكی بچوكیشن، هەر لە ناو هەموو حیزب‌و رێكخراوەكانی خۆیاندا خۆفرۆشی پارەو پلەو پۆست‌و تەكەتولاتن، دەیان ناسمەوە كە ئەمان چ خۆفرۆشێكن لەژێر بەرگی گۆڕنكاری‌و ناوی زل‌و فەلسەفەی پوچ دا، كۆیلەی بەردەرگای كەسانێكن كە هیچ لە رۆشنگەری‌و سیاسەت‌و ئیرادەی خەڵك نازانن، زۆری ئەمانە جاران بە من‌و هاوڕێكانمیان دەوت كە دژی فڵان‌و فڵان بنوسین‌و هانیان دەداین كە دژی مام جەلال‌و نەوشیروان مستەفا بووەستینەوە، چونكە خۆیان نەخوێندەوارو نەزانن بوون، كەچی ئێستا ئەمانە وەزیرو پەرلەمانتارن‌و راوێژكارن، بە موچەی شەش ملێون‌و سێ ملێونی خانەنشینن یان لەكار بەردەوامن بەبێ ئەوەی یەك دڵۆپ ئاویان بۆ هەژارێك كڕی بێت یان هەتوانێكیان بۆ نەدارێك كڕیبێت.
ئاخر خۆفرۆشی چەند جۆری هەیە؟ ئەگەر ئەمە خۆفرۆشی نەبێت لە پێناو پۆست‌و پارەو موڵكداریدا چی ترە؟ خۆفرۆشی ئێستا بۆتە رۆحی كەسانێك كە لە هەچ حیزب‌و گروپێكدابن هیچ لایان شەرم نیە رۆحی میللەتێك بكەنە قوربانی پۆستێكی بچوكیش، ئێستا رۆحی خۆفرۆشی لە گیانی زۆر رۆشنبیرو هونەرمەندو سیاسی‌و كادرو رۆژنامەنوسی ناو هەموو حیزبەكاندا قوڵپ دەدات، هۆكارێكە بۆ تێكدانی رۆحی گۆڕانكاری‌و ئاشتەوای‌و پێكەوە ژیان، ئێوە ببینن چەند كەسی گەورەو بچوك لەو پارتی‌و یەكێتی‌و گۆڕان‌و كۆمەڵ‌و یەكگرتوودا تائێستا خەریكی خۆفرۆشتن بۆ پۆست‌و پارەو دۆلارو نەوت؟ زۆرن ئەمانە كە لەلایەك دەرگایان لەسەر دادەخرێت بە پۆل روودەكەنە ناو لایەنێكی تر، ئەمە لێرە چەمكی خۆفرۆشیە، رۆژی پەیداكردنی پارەو پۆستە، رۆژی بەدەنگەوەچوونی میلگەتێكی بەشمەینەت نیە، ببینن بە هۆی ئەم خۆفرۆشانەوە دواجار لەم هەرێمەدا ئەوەی بەشێك لە خەڵك پێشبینیان دەكرد رویدا، دەرگای ئومێد لەسەریان قفل دراو دەرگاكە بە دیوێكی تردا بۆ خۆشبەختی‌و ئومێدی گروپێك كرایەوە، بۆ تاقمێك لە پەرلەمانتارو وەزیرو راوێژكار كرایەوە، ئەوانەی ناونیشان بۆكردنەوەی دەرگایی ئازادی‌و دیموكراسی دادەنا ئیتر دەبێت ئەو گوتارو فۆرمانەیان بپێچنەوە‌و بچن لەو دەرگایە بدەن كە ئێستا زۆر بەپێچەوانەی ویست‌و خواستی ئەوانەوە دەكرێتەوە، ئەو ماڵەی كە ئەگەر ناویبنێن هەرێمی كوردستان ئێستا ئیتر ماڵێكە بە هەموو شێوەیەك لە زۆر كەس قەدەغە دەكرێت و ئەم دیوەكەی زیندانەو دیوەكەی تریشی بەهەشت بۆ گروپێك كە بەهیچ شێوەیەك لە ماناكانی سیاسەت‌و گۆڕنكاری نازانن‌و خەریكی خۆفرۆشین بۆ گەیشتن بە داهات‌و پۆست... ئیتر تا رۆژگارێكی نادیار دەبێت چاوەڕوان بین بزانین كەی دەرگاكە بە دیوە راستەقینەكەی خۆیدا دەكرێتەوە‌و گەل لەم دەستە خۆفرۆشانە رزگاریان دەبێت‌و دەمی تیمساحە زەبەلاحەكە بەدەردەكەوێت.
كۆمیدیای مردن
كە چەمكی خۆفرۆشی پەرەدەسێنێت هەندێك كەس زۆر زوو هەلیان بۆ هەڵدەكەوێت‌و دەبن بە كەسانێكی كۆمیدی مردوو، كەسانێك كە دەگەنە پلەو پۆست ئیتر زمان دەگرن‌و شەرم لەلایان ماڵاوایی دەكات، دەست دەوەشێنن لە هاوڕێ نزیكەكانی خۆیان‌و دەبنە هۆكاری تێكشكاندنی بەها گرنگ‌و گۆڕانكاریەكان لە ناو حیزب‌و كۆمەڵگادا، ئەمان وتاری درۆ‌و كۆمیدیانە دەنوسن، گفتوگۆی ساختەكارانە دەكەن، بۆ خەڵەتاندنی خەڵك خۆیان دەردەخەن، بە دیوەكەی تریشدا بانگی لەناوبردنی كەسانی تر رادەگەیەنن بۆ مانەوەی خۆیان، دەبن بە هەموو شتێك بەس خزمەتكاری خەڵك‌و خاك نەبێت، لە تابووتە تاریكەكەی رۆحی خۆیانەوە تاریكی بڵاودەكەنەوە پێ بەسەر هەموو ئەو قوربانیانی‌و دۆستایەتیانەدا دەنێن كە ئەوانی گەیاندە ئەو پۆست‌و پلانە. ئەمانە كۆمیدیای مردنن و مردن بەناو كۆمەڵگادا دەبەخشنەوە لەپای خۆفرۆشیان، نە سودیان بۆ خەڵك‌و بۆ رێكخراو حیزبەكانی خۆیان هەیە، نە توانایی ئەوەیان هەیە خۆیشیان لە رۆحی خۆفرشی پاك بكەنەوە بگەڕێنەوە بەرەی گەل، چەند بەدبەختین كە كورد ئەم جۆرە كەسانەی لێ دورناكەوێتەوە‌و رۆحی خۆفرۆشی لە گیانی زۆركەس دوورناكەوێتەوە... بەڵام مێژوو پڕە لە نموونەی ئینسانی سەرشۆڕی ناو شۆڕش‌و جوڵانەوەكان هەر وەكو چۆن زۆر بەناو ماركسی‌و چەپ‌و ئیماندار‌و گۆڕانخواز دواجار بۆ پۆست‌و پارەو پشتیان كردە ئیرادەی گەل‌و هەڵهاتن‌و بە تێكشكاوی مردن... ئاواش ئەوانەی ماونەتەوە ئەمڕۆ كە لە دەمی دەینەسوورەكە رزگاریان بووە دەبێت بیریان لەلای بەخەبەرهاتنەوەی تیمساحە زەبەلاحەكە بێت لە سبەینێدا.