ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز
2/11/2021 11:14:00 AM
ڕۆزا حەمە ساڵح
"ئەگەر هاتوو هەمیشە ڕۆڵی قوربانی ببینیت، ئەوا تۆ هێزی کەسایەتی و هەستت بە کاردەهێنیت بۆ ئەوەی بێتوانا دەرکەویت" -لویز های
هەر مرۆڤێک، کەسایەتییەکی تایبەت بە خۆی هەیە، هزر و بیروباوەڕ و هەڵسوکەوت و ڕەفتارەکانی جیای دەکاتەوە لە کەسانی تر.
خەسڵەتی ژنی خاوەن کەسایەتی لاواز، خەسڵەتێکی نەرێنی و ناپەسەندە، کە بەشێکی پەیوەندی بە ئاستی هۆشیاری و پەروەردەیی و ڕادەی تێگەیشتنی کەسێتییەوە هەیە، بە تایبەت نەخۆشی و هۆکارە دەرونییەکان کە لەم دۆخەدا هیچ جیاوازییەک نییە لەوەی کەسەکە پیاو بێت یان ژن.
بەشەکەی تری پەیوەندی بەژینگەوە و کاریگەرییەکانییەوە هەیە، جا ئەگەر ژینگەکە سروشتیبێت، یان ئەو ژینگەیەی کە بە ژینگەیەکی سیاسی یان کۆمەڵایەتی ناو دەبرێت، بێگومان لە نێو ئەم ژینگەیەدا نابێت باس لە کاریگەری ئەو ناوەندە نەکرێت کە مرۆڤ لە منداڵییەوە تێیداپەروەردە بووە ( ماڵ، قوتابخانە، شوێن و گەڕەک، مزگەوت،ڕاگەیاندن… هتد)، کە چۆن کاریگەری دەکاتە سەر کەسایەتی،بە تایبەت کاتێک کە پەیوەست دەبێت بە کەسایەتی ژن لە بەرانبەر پیاودا.
جا ئەم کاریگەرییە ئەرێنی بێت یان نەرێنی، ڕەنگدانەوە بێت لە ئاست هۆشیاری ئەوەی من مەبەستمە " مۆدێرن" بە مانا فەلسەفییەکەی نەك چاولێکردن، چونکە لە ئێستادا زۆرێک لە ژنان هێندەی لە ژێر کاریگەری ریکلام و بانگەشە ئابورییەکاندان، ئەوەندە نەکەوتونەتە ناو خەیاڵاتێک کە سود وەربگرن لەو وەرچەرخانە مێژووییەی کە لە بەرژەوەندی مرۆڤایەتی بە گشتی وژنان بە تایبەتی هاتۆتە ئاراوە.
گرنگە لێرەدا ئێمە وەک کۆمەڵگای کوردی بگەڕێین بە دوای ئەو هۆکارانەی کە زۆر جار دەبن بە هۆی ئەوەی ژنان بەرانبەر بە پیاوان لاوازتر دەرکەون لە رووبەڕووبونەوەی ئەو گرفت و ئاستەنگییانەی کە لە قۆناغەکانی ژیانیاندا دێتە بەردەمیان، هەر کات توانرا خوێندنەوەیەکی دروست بۆ کەسایەتی ژن بکرێت، ئەو کات دەتوانرێت چارەسەریش بۆ گرفتەکان بدۆزرێتەوە.
پێویست دەکات ژنان کەسایەتی خۆیان ھەبێت بۆ ئەوەی بتوانن وێنای سنورێکی جیاوازی پێ بنەخشێنن بۆ ھەڵسوکەوت کردنیان، زۆرن ئەو ژنانەی کە دەناڵێنن بە دەست لاوازی کەسایەتییانەوە و دەرکیشی پێ ناکەن، لە گەڵ ئەوەشدا هەندێ تایبەتمەندییان تێیدا بەدی دەکرێت، وەک سۆز و ڕەوشتی جوان.
لە چەند خاڵێکدا باس لە خەسڵەتەکانی ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز دەکەین ( ستاندارتی جیهانی دیاری کردوون)، هۆکارەکان یوو چۆنێتی ھەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی.
خەسڵەتەکانی ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز:
١- کەسایەتی راڕا
یەکێک لە نیشانە سەرەکییەکانی ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز، ڕاڕایبوونە، واتا توانای بڕیاردانییان نییە لە سەر کارێک کە پەیوەندی بە خودی خۆیانەوە هەیە و چارەنوسسازن.
٢- کەسایەتی سکاڵاکەر
زۆر دەڕبڕینی ناڕەزایی و سکاڵا کردن و داد و بێدادی، لە بریدۆزینەوەی چارەسەر.
٣- خاوەندارێتی نەکردن لە بڕیار و کردارەکانی خود
شەرم و باوەڕنەبوون بە تواناکانیان، ھۆکاری ئەوەن کە ژنان نەتوان خاوەندارێتی لە خۆیان بکەن،
واتا باوەڕیان بە توانا و هزر و بیروباوەڕی خۆیان نییە، ترس وشەرمکردنی ڕادە بەدەریان هەیە، ناتوانن ڕووبەڕووی کەسێکقسە و گفتوگۆ بکەن، یان لە دەرکەوتنیان شەرم دەکەن، یان ھەوڵدەدەن لە شوێنێک دەربکەون کە خەڵکی زۆری لێنەبێت.
٤- سۆز
ھاوسەنگی گرنگە لە نێوان بیرکردنەوەی عەقڵانی و کاریگەریسۆز لە سەری، ھاوسەنگی یەکێکە لە خەسڵەتەکانی مرۆڤیخاوەن کەسایەتی بەھێز، ئەگەر ھاتوو سۆز زاڵ بوو بە سەر هزر و عەقڵدا، ئەوا کەسایەتی مرۆڤ لاواز دەکات.
٥- لاسایکردنەوە و دوورکەوتنەوە لە بژاردەی عەقڵانی
لە خراپترین سیمای ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز ئەوەیە، کەھەمیشە و لە ھەموو شتێکدا چاو لە کەسانی دیکە دەکەن: لە ڕاوو بۆچونییاندا، لە بیرکردنەوەیاندا، لە جل و بەرگیاندا، لەھەڵسوکەوت و جوڵەیاندا.
٦- ئیرەیی
ئیرەیی هۆکارێکە بۆ دورکەوتنەوە لە خوێندنەوەی کەسانی دی و سود وەرگرتن لە بەهرە و توانای ئەوانی دیکە کە دەتوانێت بیکات بە سەرچاوەی توانستی خۆی، دەرئەنجام جگە لە شکستی کەسی، دروستبوونی ڕق و کینە و دواتر بەرتەسک کردنەوە و بچوکبوونەوەی بازنەی دۆستایەتی لێدەکەوێتەوە.
هۆکارەکانی کەسایەتی لاواز
کەسایەتی لاواز لە ئەنجامی کۆمەڵێک ھۆکار دروست دەبێت کە پێشوتر کاریگەری کردۆتە سەر کەسەکە، پێویستە ئەو ھۆکارانەبزانرێت بۆ ئەوەی خودی کەسایەتی پێ بەهێز بکرێت وکاریگەرییەکی پۆزەتیفیانەی هەبێت بۆ پەروەردەکردنی نەوەیەکیتەندروست، لەوانە:
١- پەروەردەی ناتەندروست
ھەر لە منداڵییەوە پەروەردە دەتوانێت کاریگەری لەسەر کەسایەتی ھەبێت. زۆر لە ڕەفتار و ھەڵسوکەوتی خێزانی ھەیە کە ھەر لەمنداڵییەوە دەتوانێت ڕەنگدانەوەی نێگەتیڤ لەسەر کەسایەتیمنداڵ دروست بکات.
بەکارھێنانی ھەندێک شێواز و رەفتاری پەروەردەیی ناتەندروست لەلایەن دایک و باوکەوە بەرامبەر بە منداڵاکانیان، وەك جیاوازی کردن لە نێوان ڕەگەزیاندا، بەکارھێنانی توندوتیژی، ھەڵچون و قسەی نەشیاو و شکاندنەوەیان، پێنەدانی سۆز و خۆشەویستی و پەراوێز خستنیان، ھاوکاری نەکردنیان لە کاتی پێویستیدا بۆ بە ئەنجام گەیاندنی ھەر کارێک.
ئەمانە ھەموو دەبنە ھۆکاری ئەوەی کە ھەر لە منداڵییەوە متمانە بە خۆبوونییان نەبێت و کەسایەتییەکی لاوازیان بۆ دروست ببێت.
٢-ھاوڕێی خراپ
ھاوڕێ و ژینگە کاریگەری گەورەیان لە تەواوکردنی کەسایەتی تاکدا ھەیە، ھاوڕێی خراپ دەتوانیت کاریگەری نەرێنی ھەبێت لە سەر کەسایەتی، ھزری خراپ لە مێشکدا بچێنێت، بۆیە دەبێت بە ئاگاوە ھاوڕێکان دەستنیشان بکرێن.
٣- نەخۆشی ھۆکارە بۆ لاوازبوونی کەسایەتی
ھەندێک نەخۆشی ھەن وەك نەخۆشی دەروونی یان نەخۆشیخەمۆکییەکان، کە بە ھۆی پاڵەپەستۆ کۆمەڵایەتییەکانەوەیە کاردەکاتە سەر مرۆڤ، وا لە مرۆڤ دەکات کە باوەڕ و متمانەیبەخۆی نەمێنێت، بەڵام لە دوای چارەسەرکردن، دەکرێتبارودۆخی باش ببێت و سەر لە نوێ کەسایەتی بەھێز ببێتەوە.
چۆنییەتی چارەسەرکردنی کەسایەتی لاواز
دەکرێت چارەسەری ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز بکرێت، لەڕێگەی چەند خاڵێکەوە:
١- ھاندان و پاڵپشتی کردنییان
ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز، دەکرێت لەلایەن ھاوسەر یانخانەوادەکەی پاڵپشتی بکرێن، پاڵپشتی کردن بۆ ھەر کارێک کەپێشوتر ڕێگە پێنەدراو بووە و لێی قەدەغەکراوە، ئیتر ئەو پاڵپشتییەئەگەر مەعنەوی بێت ( واتا بە قسەکردن لەگەڵی)، یان بە کردار و پیاهەڵداندا بێت، ئەمەش وای لێدەکات کە ھەست بە بوون و ھێزی خۆی بکات و بتوانێت ھەنگاو بھاوێژێت بۆ ئەنجامدانی ھەر کارێک.
٢- وەرگرتنی ڕاو سەرنجیان و جێبەجێکردنی فەرمانەکانییان
ئەمە ڕێگایەکی زۆر باشە بۆ بەھێزکردنی کەسایەتی لاواز لەلای ژنان، بۆ نموونە لە کاتی ئەنجامدانی هەر کارێک، دەتوانرێت ڕا و سەرنجییان وەربگیرێت، ئەگەر ھاتوو چەند کەموکوڕییەکیش لەبۆچونەکانیاندا هەبێت، ئەوا دەتوانرێت بە شێوازییەکی نەرمونیانلەگەڵیان بدوێن و پێکەوە کارەکە بە ئەنجام بگەیەنن.
٣- ئەرک و بەرپرسیارێتی بخرێتە ئەستۆیانەوە
ژنانی خاوەن کەسایەتی لاواز، کاتێک هەندێک ئەركییان پێدەسپێرێت و دەخرێنە ژێر بەرپرسیارێتییەوە، کە ھەڵدەستن بەوکارانە و تێیدا سەرکەوتوودەبن، ئەمە وایان لێدەکات کە ھەست بەبوون و کەسایەتی خۆیان بکەن، زیاتر پشت بە خۆ ببەستن ولەسەر پێیەکانی خۆیان ڕابوەستن و کەسایەتییان بە ھێز ببێت، دەکرێت سەرنج لە سەر کارەکانییان بدرێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ستایشی زۆر بکرێن، ئەگەر ھاتوو ئەو کارانەشی کە دەیکەن وەک پێویستیش سەرکەوتوو نەبن تێیدا، ئەوا دەبێت ڕێزییان لێبگیرێت وەک لەنگییەک لێی نەڕوانرێت.
تێبینی/ کەسایەتی لاواز لە ناو پیاوانیشدا بوونی هەیە، دەکرێت پیاوانیش لەم بابەتە سودمەندبن.